Του Κώστα Ράπτη

Την πρώτη εβδομάδα μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και του στρατηγού των Φρουρών της Επανάστασης Αμπάς Νιλφορουσάν, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Αμπάς Αραγτσί πραγματοποίησε ένα τολμηρό (από την άποψη της ασφάλειας) ταξίδι στη Δαμασκό και τη Βηρυτό, προκειμένου να επιτύχει καλύτερο συντονισμό με τους στενότερους συμμάχους της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Τη δεύτερη εβδομάδα πραγματοποίησε μία πολιτικώς εξίσου τολμηρή περιοδεία στα αραβικά κράτη του Κόλπου: τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Ιράκ και το Ομάν, το οποίο συχνά αναλαμβάνει τον ρόλο του κομιστή μηνυμάτων ανάμεσα στην Τεχεράνη και στην Ουάσιγκτον. Και τώρα, τρεις εβδομάδες μετά, ο Αραγτσί, διευρύνει τον κύκλο των επαφών του επισκεπτόμενος τις σημαντικότερες σουνιτικές χώρες της Μέσης Ανατολής.

Ήδη από το βράδυ της Τετάρτης ο Αραγτσί βρίσκεται στην Αίγυπτο, προερχόμενος από την Ιορδανία, ενώ ακολούθως θα μεταβεί στην Τουρκία. Επιπλέον, το βράδυ της Τρίτης, είχε συνομιλία με τον Γάλλο ομόλογό του Ζαν-Νοέλ Μπαρό και με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Την ώρα που το διεθνές ακροατήριο κρατά την αναπνοή του για την προαναγγελθείσα ανταπάντηση του Ισραήλ στις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις της 1ης Οκτωβρίου, ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας μόνο απομονωμένος δεν μοιάζει. Αρκεί, σε αντιπαραβολή, να αναλογισθεί κανείς ότι ο Ισραηλινός ομόλογός του έχει κηρύξει τον Αντόνιο Γκουτέρες Persona non grata.

Η τελευταία επίσκεψη στην Αίγυπτο ενός Ιρανού υπουργού Εξωτερικών ήταν τον Ιανουάριο του 2013, προτού καν ο στρατάρχης Σίσι ανατρέψει την κυβέρνηση Μόρσι, όταν ο Αλί Ακμπάρ Σαλεχί είχε μεταβεί στο Κάιρο.

Υπενθυμίζεται ότι η Αίγυπτος υπήρξε η πρώτη αραβική χώρα, η οποία αναγνώρισε το Ισραήλ το 1979, χρονιά κατά την οποία το Ιράν, που υπό τον Σάχη αποτελούσε στενό σύμμαχο του εβραϊκού κράτους, ακολουθούσε την ακριβώς αντίστροφη πορεία, με την επικράτηση της Ισλαμικής Επανάστασης.

Η Ιορδανία ακολούθησε την οδό της εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ το 1994, σε μία εποχή κατά την οποία επικρατούσε το πνεύμα των "Συμφωνιών του Όσλο” και ο δυναμικότερος παίκτης της ισραηλινής πολιτικής σκηνής Βενιαμίν Νετανιάχου "ανακάλυπτε” την ιρανική απειλή, στη θέση της αραβικής, που έμοιαζε να έχει τιθασευθεί. (Ότι τη δεκαετία του '80 η χώρα του Χομεϊνί αποτέλεσε κόμβο του σκανδάλου "Ιράν-Κόντρας”, με το Ισραήλ να μεσολαβεί για τη μυστική πώληση αμερικανικών όπλων στην Ισλαμική Δημοκρατία, δείχνει ότι τίποτε στην ιρανο-ισραηλινή σύγκρουση δεν ήταν "μοιραίο”).

Η δε Τουρκία, ιστορικός ανταγωνιστής του Ιράν, φρουρός της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, αλλοτινός στενός σύμμαχος του Ισραήλ και πρωτεργάτης της απόπειρας "αλλαγής καθεστώτος” στη Δαμασκό, διατηρεί με την Τεχεράνη μία σχέση αναγκαστικής συνεργασίας είτε στο πλαίσιο της "Διαδικασίας της Αστάνα” για τη διαχείριση της συριακής κρίσης μαζί με τη Ρωσία, είτε στο επίπεδο της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της "μαύρης”, όπως έδειξε η υπόθεση "χρυσός έναντι πετρελαίου”. Και αν οι τοποθετήσεις των δύο πλευρών στα ζητήματα του νοτίου Καυκάσου αναδεικνύουν τις αποκλίσεις τους, ο κοινός τους φόβος για το Κουρδικό τις φέρνει πιο κοντά.

Η κινητικότητα του Αραγτσί έχει φέρει καρπούς, στον βαθμό που οι χώρες του Κόλπου και πλέον και η Ιορδανία, έδωσαν διαβεβαιώσεις ότι δεν θα διαθέσουν τον εναέριο χώρο τους για την πραγματοποίηση μιας (αμερικανο)ισραηλινής επίθεσης εναντίον του Ιράν, ενώ φέρονται να κάνουν λόμπινγκ στην Ουάσιγκτον προς την κατεύθυνση της εκτόνωσης των εντάσεων. Πέρα από τα επιχειρησιακά προβλήματα που προκαλεί αυτή η εξέλιξη, πληροφορίες θέλουν τις αντιδράσεις των Αράβων να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στις δύσκολες διαβουλεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ για το πρακτέο, πόσω μάλλον που αυτή άπτεται και της διεθνούς ενεργειακής τροφοδοσίας.

Το γεγονός ότι ο Αραγτσί έγινε δεκτός στο Ριάντ από τον πρίγκηπα διάδοχο (και πραγματικό κυβερνήτη) της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεν μπιν Σαλμάν δείχνει ότι η ιρανο-σαουδαραβική συμφιλίωση που επιτεύχθηκε με κινεζική μεσολάβηση και ανακοινώθηκε τον Μάρτιο του 2023 στο Πεκίνο έχει βάθος και δεν πρόκειται να διαταραχθεί. Την ενισχύει αυτή την τάση η διαρκής επίκληση του ανώτατου ηγέτη του Ιράν αγιατολλάχ Χαμενεϊ στην ισλαμική ενότητα και τις κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γειτονικές χώρες.

Το ότι τα κράτη της περιοχής δείχνουν να παίρνουν στα χέρια τους την εξασφάλιση λύσεων στα θέματα της περιοχής και απομακρύνονται από σχήματα σεχταριστικής σύγκρουσης Σουνιτών-Σιιτών αποτελεί πραγματικά ιστορική τομή.