Ο Ερντογάν έκοψε τις εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ για να ανακόψει την άνοδο του γιου του Ερμπακάν και των ισλαμιστών

Παρασκευή, 10-Μαϊ-2024 08:05

Ο Ερντογάν πρέπει να χαράξει πιο ρεαλιστική πορεία μετά τις εκλογές

Ο ισχυρισμός ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήταν πολύ ήπιος απέναντι στο Ισραήλ θα εξέπληττε τους περισσότερους παρατηρητές. Είναι φανατικός υπερασπιστής των Παλαιστινίων και συγκεκριμένα της Χαμάς. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στη Γάζα πριν από επτά μήνες, έχει κατηγορήσει επανειλημμένα το Ισραήλ για γενοκτονία και αποκάλεσε τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, τον πρωθυπουργό της χώρας, "χασάπη", εγκληματία πολέμου και "Χίτλερ της εποχής μας". Μερικοί από τους ηγέτες της Χαμάς βρήκαν καταφύγιο στην Τουρκία, με τον ηγέτη του πολιτικού της γραφείου, Ισμαήλ Χανίγιε να πηγαινοέρχεται μεταξύ Τουρκίας και Κατάρ για πολλά χρόνια.

Αλλά για πολλούς θρησκευόμενους σκληροπυρηνικούς, αυτό δεν ήταν αρκετό. Επί μήνες το Κόμμα Νέας Πρόνοιας (YRP), ένα όλο και πιο δημοφιλές ακραία ισλαμιστικό κόμμα, προκαλεί αιμορραγία στον Ερντογάν. Το κόμμα απαιτούσε από τον Ερντογάν να παγώσει το εμπόριο με το Ισραήλ, να κλείσει έναν σταθμό ραντάρ του ΝΑΤΟ και να απαγορεύσει στα αμερικανικά στρατεύματα την πρόσβαση σε άλλη βάση του ΝΑΤΟ στην κεντρική Τουρκία.

Ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας αποφάσισε πρόσφατα να κάνει το χατίρι στους φανατικούς του Ισλάμ. Στις 9 Απριλίου η κυβέρνησή του ανακοίνωσε ότι θα αναστείλει την πώληση δεκάδων προϊόντων στο Ισραήλ, ειδικά αυτών που χρησιμοποιούνται για κατασκευαστικούς και στρατιωτικούς σκοπούς. Δύο εβδομάδες αργότερα, στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν έστρωσε το κόκκινο χαλί για μια επίσκεψη του Ισμαήλ Χανίγιε, του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς. Και λίγες ώρες αργότερα ανακοίνωσε ότι διακόπτει τις εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ.

Αν και τα κέρδη στη διεθνή σκηνή είναι αμφίβολα, αυτή η κίνηση ήρθε "too little too late", σε μία προσπάθεια του Ερντογάν να προστατεύσει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) από το να χάσει τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ψήφους από το Κόμμα Νέας Πρόνοιας στις τοπικές εκλογές της 31ης Μαρτίου. Αυτές οι εκλογές ανέδειξαν δύο βασικούς νικητές. O ένας ήταν το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο, έχοντας πλέον νέο πρόεδρο τον Οζγκιούρ Οζέλ, κέρδισε τον Ερντογάν στις μεγάλες πόλεις της χώρας και, σε ένα ακόμα πιο απρόσμενο στοιχείο, ήρθε πρώτο σε ψήφους στη χώρα. Ο άλλος νικητής ήταν το Κόμμα Νέας Πρόνοιας, το οποίο κέρδισε το 6,2% των ψήφων, πίσω μόνο από τα CHP και AKP.

Επί δύο δεκαετίες ο Ερντογάν και το κόμμα του είναι σχεδόν οι μοναδικοί αποδέκτες της ψήφου των ισλαμιστών της Τουρκίας. Η επιτυχία του YRP έβαλε τέλος σε αυτό. Το YRP έχει τις ίδιες καταβολές με το ΑΚΡ και αυτές δεν είναι άλλες από τον Νετζμετίν Ερμπακάν, το κόμμα του που ονομαζόταν Κόμμα Πρόνοιας αλλά και το δόγμα του Milli Görüş το οποίο πήρε σάρκα και οστά χάρη στον Ερμπακάν, μέντορα του Ερντογάν και του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Το Κόμμα Νέας Πρόνοιας έχει για ηγέτη τον Φατίχ Ερμπακάν, τον γιο του εκλιπόντος μέντορα του Ερντογάν, και είχε ενταχθεί στον κυβερνητικό συνασπισμό του προέδρου το 2023, αλλά ακολούθησε τον δικό του δρόμο στις τοπικές εκλογές αφού κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι αγνόησε τα αιτήματά του. Αυτά περιλαμβάνουν τη μείωση των επιτοκίων, το να καταστεί παράνομη η μοιχεία (κατά της επιταγές της Σαρία) και την κατάργηση των κανόνων για την ισότητα των φύλων.

Το YRP διεξήγαγε μια μισογυνιστική και αντι-ΛΟΑΤΙ+ προεκλογική εκστρατεία και προέβαλε ως σύνθημα τον "ηθικό δημοτικισμό". Μάλιστα, φυλλάδιό του στις δημοτικές εκλογές έφερε το σύνθημα "όπου δεν υπάρχει ηθική υπάρχουν οι ΛΟΑΤΚΙ".

Ο πόλεμος στη Γάζα αποτέλεσε ακόμα έναν λόγο για τη διάσπαση και για τη δυναμική εμφάνιση του YRP. "Ο κόσμος περίμενε περισσότερα από μια κυβέρνηση και έναν πρόεδρο που είχε κάνει τόσα πολλά για την Παλαιστίνη", είχε δηλώσει ο Μεχμέτ Φατίχ Οζτέκ, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του YRP. "Και αυτό είχε σοβαρό κόστος για το ΑΚΡ στις κάλπες".

Όσο κι αν μπει στον πειρασμό να γίνει ακόμη πιο σκληρός με το Ισραήλ, ο Ερντογάν μπορεί να φτάσει μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο χωρίς να σαμποτάρει τις βελτιωμένες σχέσεις της Τουρκίας με την Αμερική. Η σχέση δεν ευδοκιμεί, αλλά βελτιώνεται. Νωρίτερα αυτό το έτος, ο Ερντογάν ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μετά από μήνες άρνησης, με αντάλλαγμα την πώληση μαχητικών F-16 και κιτ αναβάθμισης στην Τουρκία. Τον Φεβρουάριο, το Πεντάγωνο ανακοίνωσε μια συνεργασία με μια τουρκική αμυντική εταιρεία για την παραγωγή βλημάτων 155 χιλιοστών, που πιθανώς προορίζονται για την Ουκρανία, από εργοστάσιο στο Τέξας.

Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι ο κ. Ερντογάν μπορεί να είναι διατεθειμένος να πληρώσει αυτό το τίμημα. Στα τέλη Απριλίου, αξιωματούχοι στην Άγκυρα αποκάλυψαν ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας είχε αναβάλει ένα ταξίδι στον Λευκό Οίκο που είχε προγραμματιστεί για τις 9 Μαΐου, το οποίο θα ήταν το πρώτο του από τότε που ανέλαβε ο Τζο Μπάιντεν. Επίσης, λίγο αργότερα διέκοψε τις εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ. 

Ρόλο σε αυτά έπαιξε σίγουρα και η άνοδος του YRP αλλά και το γεγονός ότι ένα από τα ισχυρά ισλαμικά τάγματα της Τουρκίας, οι Μενζίλ, που κατέχουν καίριες θέσεις στα υπουργεία Μεταφορών, Υποδομών και Υγείας φαίνεται πως ενώ στήριξαν τον Ερντογάν με αντάλλαγμα αυτές τις θέσεις και τις δουλειές που αποφέρουν, πλέον άνοιξαν την πόρτα και στον Ερμπακάν, μετά από την πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου του YRP σε έναν από τους σεΐχηδες της παραθρησκευτικής οργάνωσης.

Ίσως τελικά ο Ερντογάν αποφάσισε ότι λίγη προστριβή με την Αμερική είναι αυτό που χρειάζεται για να κατευνάσει τους ισλαμιστές ψηφοφόρους εντός των συνόρων μειώνοντας τις απώλειες προς τον Ερμπακάν και κερδίζοντας εθνικιστές από το Καλό Κόμμα του Ντερβίσογλου. 

ΠΚ