Του Κώστα Ράπτη

Στον Ταγίπ Ερντογάν θα αντιστοιχούσε να συγγράψει ένα εγχειρίδιο αυτοβοήθειας με τίτλο "Πώς να γίνετε περιζήτητοι", διότι πρόκειται για τέχνη την οποία κατέχει καλά. Λίγα 24ωρα πριν από την Ατλαντική Σύνοδο Κορυφής στο Βίλνιους της Λιθουανίας (11-2 Ιουλίου), ο Τούρκος πρόεδρος βρίσκεται στο επίκεντρο μιας διπλωματικής φρενίτιδας, με κύριο, αλλά όχι αποκλειστικό αντικείμενο την άρση του τουρκικού βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. 

Μέχρι και την τελευταία στιγμή ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας επιμένει στις αντιρρήσεις του στη σουηδική ένταξη, παρά τις περί του αντιθέτου παραινέσεις της Ουάσινγκτον, ενώ αδιευκρίνιστο παραμένει κατά πόσον το σκληρό παζάρι που διεξάγεται πρόκειται να οδηγηθεί σε θεαματική ολοκλήρωση εντός της Συνόδου του Βίλνιους, με τον Ερντογάν να εμφανίζει το "εποικοδομητικό" του πρόσωπο, εάν ασφαλώς έχει επιτευχθεί η απόσπαση των σχετικών ανταλλαγμάτων.  

Όμως η Στοκχόλμη βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να μην αποτελεί τον πραγματικό εταίρο της συναλλαγής, καθώς είναι η Ουάσινγκτον προς την οποία η τουρκική πλευρά στρέφει τις διεκδικήσεις της. Σε πρώτο πλάνο αφορούν την απεμπλοκή της προμήθειας ή αναβάθμισης μαχητικών F-16, όμως σε ένα βαθύτερο επίπεδο αφορούν τον "κουρδικό εφιάλτη" της Τουρκίας, τον οποίο η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην κουρδοκρατούμενη βορειοανατολική Συρία έχει καταστήσει αφόρητο.  

Εξού και οι απαιτήσεις για περισσότερα "έμπρακτα βήματα" από τη Σουηδία (η οποία έφθασε μέχρι του σημείου να αναθεωρήσει σχετικές συνταγματικές της εγγυήσεις) αποτελούν προσπάθεια να επιβληθούν πανευρωπαϊκά νέοι κανόνες στο πόσο νομιμοποιημένη και ανεκτή γίνεται η δράση της κουρδικής διασποράς.  

Όπως γνωστοποίησε χθες ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Σουηδός πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον αναμένεται να συναντηθούν στο περιθώριο της Συνόδου του Βίλνιους, ενώ πιθανή θεωρείται και μια συνάντηση του Τούρκου ηγέτη με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Ωστόσο, οι τουρκο-σουηδικές συνομιλίες που διεξήχθησαν προχθές σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες υπήρξαν άκαρπες.  

Η συνάντηση με Ζελένσκι 

Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν "ανεβάζει το κασέ" του, υπενθυμίζοντας τον καταλυτικό ρόλο που μπορεί να παίξει η χώρα του στην ουκρανική κρίση. Χθες δέχθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην πρώτη επίσκεψη του Ουκρανού προέδρου στη γείτονα κατά τις 500 ημέρες που μεσολάβησαν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Κύριο αντικείμενο της συνεργασίας των δύο ηγετών υπήρξε η προσπάθεια διάσωσης της συμφωνίας για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, η οποία είχε επιτευχθεί με τουρκική μεσολάβηση και εκπνέει στις 17 του μηνός, χωρίς η Μόσχα "να βλέπει τον λόγο" να την ανανεώσει, όπως δηλώνει, στον βαθμό που δεν έχουν εκπληρωθεί οι παράλληλες προβλέψεις για απρόσκοπτη εξαγωγή ρωσικών αγαθών και λιπασμάτων. 

Η περιοδεία Ζελένσκι, η οποία ως προηγούμενους σταθμούς της προχθές είχε τη Σόφια και την Πράγα, είναι και αυτή προσανατολισμένη προς τη Σύνοδο του Βίλνιους, από την οποία το Κίεβο φιλοδοξεί (χωρίς να βρίσκει απέναντί του κοινή γραμμή από τους νατοϊκούς συμμάχους) να αποσπάσει έναν σαφέστερο οδικό χάρτη ένταξης στο ΝΑΤΟ, καθώς και συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας, μεσούσης της ουκρανικής αντεπίθεσης στο μέτωπο. Πρόκειται για ένα σκηνικό τριβών, με τον Ζελένσκι να υιοθετεί όλο και σκληρότερη γλώσσα έναντι των Δυτικών, την ώρα που παραδόξως καταφεύγει στο "μαύρο πρόβατο" της Ατλαντικής Συμμαχίας για να εξασφαλίσει τις καλές υπηρεσίες της Άγκυρας. Το γεγονός άλλωστε ότι η Τουρκία εξοπλίζει την Ουκρανία με drones τύπου Bayraktar χρησιμοποιείται προκειμένου να αποκρουσθούν οι αμερικανικές πιέσεις για συμμόρφωση της Άγκυρας στις αντιρωσικές κυρώσεις. 

Συμφιλίωση με Αίγυπτο 

Αλλά ο Ερντογάν δεν κοιτάζει μόνο προς Δυσμάς. Ίσα ίσα στη Μέση Ανατολή καταγράφει σημαντικές επιτυχίες, ακολουθώντας την ευρύτερη τάση των κρατών της περιοχής για παραμερισμό των παλαιών τους αντιπαραθέσεων. 

Με κοινή ανακοίνωση Άγκυρας και Καΐρου, η οποία δημοσιοποιήθηκε την Τρίτη, οι δύο πλευρές προχώρησαν σε εκατέρωθεν διορισμό πρεσβευτών, αποκαθιστώντας τις διπλωματικές τους σχέσεις η οποίες είχαν διαταραχθεί από το 2013, όταν ο στρατάρχης Μόρσι ανέτρεψε τον εκ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας προερχόμενο πρόεδρο Μόρσι. Αλλά η εξέλιξη αυτή (την οποία έσπευσαν αμέσως να χαιρετίσουν τρίτα μέρη, όπως λ.χ. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) προορίζεται να έχει ευρύτερο αντίκτυπο. 

Η πορεία επαναπροσέγγισης δρομολογήθηκε το 2021, με επαφές σε επίπεδο στελεχών των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Ακολούθησε η χειραψία Ερντογάν και Σίσι στην εξέδρα των επισήμων του Μουντιάλ 2022 που διοργανώθηκε στο Κατάρ και κατόπιν ανέλαβε η "διπλωματία των σεισμών", μετά τη θεομηνία του περασμένου Φεβρουαρίου στη γείτονα, όταν ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών μετέβη στην Τουρκία κομίζοντας ανθρωπιστική βοήθεια . Το συγχαρητήριο τηλεφώνημα του Σίσι προς τον Ερντογάν για την επανεκλογή του δεύτερου στις τελευταίες τουρκικές εκλογές επισφράγισε την επαναπροσέγγιση. 

Οι οικονομικές σχέσεις άλλωστε είχαν μείνει άθικτες (όπως συνέβη και μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ κατά την περίοδο της δικής τους πολιτικής αποξένωσης). Το 2022 η Τουρκία αποτελούσε τον μεγαλύτερο εισαγωγέα αιγυπτιακών ειδών, συνολικής αξίας 4 δισ. δολαρίων, ενώ φέτος η αιγυπτιακή πλευρά χαλάρωσε τις απαιτήσεις βίζας για τους Τούρκους τουρίστες. 

"Επανεκκίνηση" με Μητσοτάκη

Το Βίλνιους πρόκειται να αποτελέσει όμως και τον τόπο όπου θα επιχειρηθεί η μετεκλογική επανεκκίνηση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων, με τη συνάντηση που πρόκειται να έχουν στο περιθώριο της Ατλαντικής Συνόδου οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν, επικεφαλής διευρυμένων αντιπροσωπειών.  

Ήδη την Τετάρτη, σε τηλεφωνική επικοινωνία των υπουργών Άμυνας των δύο πλευρών, Νίκου Δένδια και Γιασάρ Γκιουλέρ, με αφορμή την ανταλλαγή συγχαρητηρίων για την ανάληψη των νέων καθηκόντων τους, συμφωνήθηκε η επανέναρξη των συνομιλιών για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, οι οποίες πάγωσαν το 2022, ενώ αντίστοιχοι κύκλοι επαφών αναμένεται να προκύψουν και από το ραντεβού του Βίλνιους.  

Δεν είναι χωρίς σημασία ότι η Αθήνα έστειλε ήδη ένα μήνυμα που θα ικανοποιήσει την τουρκική πλευρά, με την απομάκρυνση των τουρκικής υπηκοότητας πολιτικών εξορίστων από τον καταυλισμό του Λαυρίου, τον οποίο από καιρό έχει στοχοποιήσει η προπαγάνδα της Άγκυρας ως "στρατηγείο της τρομοκρατίας". 

Αγκάθι πάντως εξακολουθούν να αποτελούν στο νατοϊκό πλαίσιο οι αξιώσεις της Τουρκίας να αποκαλούνται "τουρκικά" τα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου (κίνηση που πέραν του σημειολογικού περιεχομένου ενδέχεται να υποκρύπτει διαθέσεις αναθεώρησης της Σύμβασης του Μοντρέ), αλλά και να αναφέρεται η Κυπριακή Δημοκρατία στους επιχειρησιακούς χάρτες με μόνες τις συντεταγμένες της, σε μία ακόμη χειρονομία απονομιμοποίησής της από την τουρκική πλευρά.