Η Ευρώπη είναι παγωμένη, εξαθλιωμένη και πεινασμένη - τουλάχιστον στον παράλληλο κόσμο της ρωσικής προπαγάνδας, σχολιάζει η Handelsblatt. Μια διαδικτυακή ταινία του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα RT δείχνει μια οικογένεια να κάνει κατάληψη σε ένα σκοτεινό διαμέρισμα με χειμωνιάτικα ρούχα και να αναγκάζεται να φάει το χάμστερ της κόρης της τα Χριστούγεννα. Οι ίδιοι φταίνε, είναι το μήνυμα προς τους Ευρωπαίους, εκείνοι που επιβάλλουν κυρώσεις στον σημαντικότερο προμηθευτή ενέργειας βυθίζονται στη δυστυχία. 

Το πρόβλημα για τους Ρώσους, ωστόσο, είναι ότι η πραγματικότητα δύσκολα μπορεί να συμβιβαστεί με τους ευσεβείς πόθους τους. Οι οικονομολόγοι αναμένουν στην καλύτερη περίπτωση μια ήπια ύφεση στην ΕΕ, ενώ η επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs αναμένει τώρα ακόμη και το τέλος της ύφεσης συνολικά. Και στη Γερμανία, ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Δικτύων έδωσε πρόσφατα το πράσινο φως: ο εφοδιασμός είναι πρακτικά εξασφαλισμένος για τον φετινό χειμώνα. 

Η κατάσταση στη Ρωσία είναι εντελώς διαφορετική. Οι δυτικές κυρώσεις, τιμωρία για τη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, έχουν όλο και μεγαλύτερο αντίκτυπο στην οικονομία. Ιδιαίτερα αποτελεσματικό είναι ένα μέσο που αμφισβητείται εδώ και καιρό στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον: το ανώτατο όριο των τιμών του πετρελαίου. Η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα κάνει λόγο για ένα "νέο οικονομικό σοκ" που θα μειώσει "σημαντικά" την οικονομική δυναμική.

Οι κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο θα πρέπει να σταθεροποιήσουν τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου

Οι χώρες τoυ G7 είχαν συμφωνήσει τον Δεκέμβριο να επιτρέψουν την είσοδο των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά μόνο εάν διακινούνται σε ανώτατη τιμή 60 δολάρια ανά βαρέλι (περίπου 159 λίτρα). Χώρες όπως η Νότια Κορέα προσχώρησαν στο τιμωρητικό μέτρο. Η ΕΕ μποϊκοτάρει επίσης τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου, με εξαίρεση το πετρέλαιο που κατευθύνεται στην Κεντρική Ευρώπη μέσω του αγωγού Druzhba.

Το G7 θέλει να επιτύχει δύο στόχους: να μειώσει τα ρωσικά κρατικά έσοδα και να σταθεροποιήσει την παγκόσμια τιμή του πετρελαίου. Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι και οι δύο στόχοι θα επιτευχθούν. "Ορισμένοι εμπειρογνώμονες είχαν προβλέψει ότι η τιμή του πετρελαίου θα ανέβαινε στα 150 δολάρια το βαρέλι", δήλωσε κορυφαίος αξιωματούχος κράτους του G7 μετά τις συνομιλίες στις Βρυξέλλες. "Αυτό δεν έχει συμβεί." 

Αντιθέτως, από τότε που θεσπίστηκε το ανώτατο όριο τιμών, η τιμή του πετρελαίου συνέχισε να πέφτει - και το ρωσικό πετρέλαιο διαπραγματεύεται με ιδιαίτερα μεγάλες εκπτώσεις. 

Η Ινδία και η Κίνα, ειδικότερα, εκμεταλλεύονται την κατάσταση: αν και δεν έχουν ενταχθεί στο ανώτατο όριο τιμών, εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να αποθηκεύσουν φτηνή ενέργεια. "Και οι δύο χώρες εξαρτώνται από τις εισαγωγές", εξήγησε ο αξιωματούχος του  G7. Τώρα θα μπορούσαν να επιβάλουν "προσιτές" τιμές. Η Σιμόνε Ταλιαπιέτρα από το Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες επιβεβαιώνει: "Η Ινδία και η Κίνα είναι οι ωφελημένες του ενεργειακού πολέμου".

Η ρωσική κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά, αντιμετωπίζει αυξανόμενες "οικονομικές δυσκολίες", σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του G7. Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος ήθελε να χρησιμοποιήσει τις ενεργειακές εξαγωγές της χώρας του ως μοχλό πίεσης έναντι της Δύσης, βρίσκεται έτσι αντιμέτωπος με οδυνηρές οικονομικές επιλογές. 

"Το 2023 θα είναι μια πολύ χειρότερη χρονιά για τις ρωσικές εξαγωγές εμπορευμάτων από ό,τι το 2022", λέει ο Γ. Κλούγκε από το Stiftung für Wissenschaft und Politik (SWP) με έδρα το Βερολίνο. Οι νέες κυρώσεις δημιουργούν "σημαντικά εμπόδια" για τις ρωσικές εξαγωγές. "Η Ρωσία πρέπει να προωθήσει το πετρέλαιό της στην αγορά με υψηλές εκπτώσεις", υποστηρίζει ο Kluge.

Η αύξηση των τιμών στην αγορά πετρελαίου δεν υλοποιήθηκε μετά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας

Δύο λιμάνια είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την εξαγωγή ρωσικού πετρελαίου: το Πριμόρσκ βόρεια της Αγίας Πετρούπολης και το Κοζμίνο στη Θάλασσα της Ιαπωνίας, νότια του Βλαδιβοστόκ. Από τότε που η Ευρώπη σταμάτησε να εισάγει ρωσικό πετρέλαιο με δεξαμενόπλοια, η τιμή του πετρελαίου Ural στο Πριμόρσκ, το οποίο αρχικά προοριζόταν για την Ευρώπη, έπεσε κατακόρυφα. Σύμφωνα με την υπηρεσία πληροφοριών Argus Media, η Ρωσία πωλεί σήμερα την πρώτη ύλη για περίπου 38 δολάρια ανά βαρέλι. Αυτό αντιστοιχεί σε έκπτωση σχεδόν 50 τοις εκατό στην ποικιλία Brent της Βόρειας Θάλασσας.

Ταυτόχρονα, το ρωσικό αργό πετρέλαιο δεν αποκλείεται από την παγκόσμια αγορά - τα ευρωπαϊκά δεξαμενόπλοια μπορούν να το μεταφέρουν σε αυτές τις τιμές. Ως εκ τούτου, η φοβούμενη ταχεία αύξηση των τιμών στην αγορά πετρελαίου δεν υλοποιήθηκε. 

Λίγο μετά την έναρξη του πολέμου πριν από σχεδόν ένα χρόνο, η τιμή του πετρελαίου είχε αυξηθεί για λίγο στα 150 δολάρια ανά βαρέλι λόγω των ανησυχιών για απώλεια των ρωσικών εξαγωγών. Έκτοτε, η κατάσταση της προσφοράς στην αγορά πετρελαίου έχει χαλαρώσει - προς απογοήτευση του Πούτιν. Το πετρέλαιο Brent κοστίζει σήμερα λίγο κάτω από 79 δολάρια το βαρέλι. 

Επίσης, οδυνηρό για την πολεμική οικονομία της Ρωσίας: η τιμή του αργού του Κοζμίνο, που προορίζεται για την ασιατική αγορά, πλησιάζει επίσης το επίπεδο τιμών του G7. Σύμφωνα με την Argus Media, σήμερα η τιμή του κυμαίνεται γύρω στα 65 δολάρια ανά βαρέλι - έκπτωση περίπου 17% σε σχέση με την τιμή της παγκόσμιας αγοράς. 

Επίσης, η ικανότητα της Ινδίας και της Κίνας να απορροφήσουν περισσότερο ρωσικό πετρέλαιο είναι περιορισμένη, λέει ο Τζιοβάνι Σταούνοβο, ειδικός σε θέματα εμπορευμάτων της UBS. "Παρά τη μεγάλη έκπτωση του ρωσικού πετρελαίου έναντι του Brent, δεν έχουμε δει μαζική αύξηση των εισαγωγών ρωσικών βαρελιών από Ασιάτες αγοραστές όπως η Κίνα και η Ινδία". Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα RBC Capital Markets εκτιμά ότι οι εξαγωγές μέσω της θαλάσσιας οδού υποχώρησαν κατά 20% τον Δεκέμβριο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.

Είναι επίσης γεγονός ότι η Ρωσία δεν έχει πολλές επιλογές παρά να πουλήσει αργό πετρέλαιο σε τιμές σκουπιδιών στην Ασία. Ο αγωγός Espo, ο οποίος αντλεί πετρέλαιο από τη Σιβηρία προς την Ανατολική Ακτή, όπου οι τιμές του είναι ακόμη υψηλότερες, έχει χωρητικότητα μόλις 1,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Συγκριτικά, το 2021 η Ευρώπη εξακολουθούσε να εισάγει 2,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από τη Ρωσία. Συνολικά, η Ρωσία εξήγαγε 4,7 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως πριν από το ξέσπασμα του πολέμου - αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 5% της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου.

Δεδομένου ότι οι δυνατότητες αποθήκευσης στη Ρωσία είναι επίσης περιορισμένες, αναλυτές όπως ο εμπειρογνώμονας της UBS Σταούνοβο θεωρούν αναπόφευκτη τη μείωση της παραγωγής πετρελαίου. Αναμένει ότι η παραγωγή πετρελαίου της Ρωσίας θα μειωθεί από 10,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2021 σε εννέα εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2023. Αυτό θα μείωνε το μερίδιο της Ρωσίας στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου από το 14% στο 9% περίπου - μια σημαντική απώλεια ισχύος. 

ΕΕ και ΗΠΑ: Το ανώτατο όριο τιμών για το πετρέλαιο έχει επίσης αποδείξει την αξία του από γεωπολιτικής άποψης

Ο οικονομικός πόλεμος με τη Δύση αποδεικνύεται έτσι για τη Ρωσία τόσο ανεπιτυχής όσο και η στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη καμία ένδειξη ότι οι λανθασμένοι υπολογισμοί θα κάνουν το Κρεμλίνο να υποχωρήσει. Ο ρωσικός στρατός συνεχίζει τις προσπάθειές του να κερδίσει έδαφος στο ανατολικό μέτωπο. Οι υψηλές απώλειες μεταξύ των στρατιωτών που τρέχουν εναντίον των θέσεων των Ουκρανών υπερασπιστών δεν αποθαρρύνουν τη Μόσχα περισσότερο από τα μειούμενα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου.

Ωστόσο, από την άποψη της ΕΕ και των ΗΠΑ, το ανώτατο όριο τιμών έχει αποδείξει την αξία του όχι μόνο από οικονομική αλλά και από γεωπολιτική άποψη. Επειδή μειώνει την τιμή στην παγκόσμια αγορά, μειώνει την πολιτική πίεση για τη διαπραγμάτευση του τερματισμού του πολέμου με ρωσικούς όρους. Αν οι τιμές του πετρελαίου παρέμεναν τόσο υψηλές όσο ήταν μετά την έναρξη του πολέμου, η Δύση ίσως να μην συνέχιζε τη στήριξή της στην Ουκρανία.

Αυτή η ανησυχία απασχολούσε ιδιαίτερα τους Αμερικανούς. Πέρυσι, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστήριξε σθεναρά την επιβολή ανώτατης τιμής πετρελαίου. Τα σχέδια των Ευρωπαίων να μποϊκοτάρουν το ρωσικό πετρέλαιο χωρίς να υιοθετήσουν συνοδευτικά μέτρα μείωσης των τιμών θα αποσταθεροποιούσαν την παγκόσμια αγορά, ήταν ο φόβος στην Ουάσινγκτον.

Λίγο πριν τεθεί σε ισχύ το εμπάργκο της ΕΕ τον Δεκέμβριο, η G7 κατέληξε σε συμφωνία. Το σκεπτικό είναι να παραμείνει στους Ρώσους ένα κίνητρο για εξαγωγές - άλλωστε, τα χαμηλά έσοδα είναι καλύτερα από τα καθόλου - αλλά ταυτόχρονα να αφαιρεθούν τα κέρδη της κρίσης που η Ρωσία μπόρεσε να αποκομίσει πέρυσι λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους. 

Το επόμενο βήμα είναι η επέκταση του ανώτατου ορίου τιμών στα "προϊόντα πετρελαίου" που εξάγει η Ρωσία: Ντίζελ και πετρέλαιο θέρμανσης. Οι σχετικές συζητήσεις συνεχίζονται και οι κανονισμοί αναμένεται να τεθούν σε ισχύ στις 5 Φεβρουαρίου. Το σχέδιο είναι δύσκολο, προειδοποιεί η αναλύτρια της RBC Χέλιμα Κροφτ: η απαγόρευση των πετρελαιοειδών θα είναι "πιο δύσκολο να αμβλυνθεί από το εμπάργκο στις εξαγωγές αργού πετρελαίου μέσω θαλάσσης". Κάνει λόγο για ένα "τεστ για τις αγορές".

Οι ΗΠΑ αναζητούν νέες πηγές πετρελαίου - Ελαφρύνθηκαν οι κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας

Έτσι, ο πολέμαρχος Πούτιν έχει ακόμα ελπίδες για μια ανατροπή. Ο εμπειρογνώμονας του SWP, Κλούγκε αναμένει επίσης ότι "θα χρειαστούν μερικά χρόνια πριν η Ρωσία γονατίσει οικονομικά". Η χώρα εξακολουθεί να διαθέτει σημαντικά οικονομικά αποθέματα.

Ταυτόχρονα, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να βρουν νέες πηγές πετρελαίου πέραν της Ρωσίας αποτυγχάνουν. Η αμερικανική κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν ήρε τις κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας. Όμως ο αναλυτής της RBC Croft τονίζει: "Η συνολική αναζωογόνηση του πετρελαϊκού τομέα της Βενεζουέλας θα απαιτήσει δισεκατομμύρια δολάρια νέων επενδύσεων".

Προσθέτει ότι η καθυστέρηση των επενδύσεων που διαρκεί δεκαετίες δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα. "Ως εκ τούτου, η άρση των κυρώσεων δεν θα μπορέσει να ενεργοποιήσει την παραγωγή πετρελαίου στη Βενεζουέλα πέρα από μια ελάχιστη αύξηση, όπως ένας διακόπτης φωτός".