Της Ελευθερίας Κούρταλη

Ιστορική υποτίμηση της τουρκικής λίρας στο 24 έναντι του δολαρίου το 2022 και στο 26 στις αρχές του 2023, σε σχέση με το περίπου 17 που διαπραγματεύεται σήμερα και του 18,41 που αποτελεί το χαμηλό-ρεκόρ το οποίο σημείωσε στην κορύφωση της νομισματικής κρίσης το περασμένο έτος, προβλέπει η Capital Economics.

Όπως σημειώνει, το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει περίπου 15% έναντι του δολαρίου από τις αρχές Μαΐου. Σε πρόσφατο report της η Capital Economics, λίγο πριν ξεκινήσει αυτή η κίνηση, περιέγραψε τέσσερις βασικούς λόγους για τους οποίους εκτιμούσε ότι η σταθερότητα της λίρας φαινόταν μη βιώσιμη. Αν και το αφήγημα έχει αλλάξει ελάχιστα από τότε, οι συνθήκες έχουν επιδεινωθεί, ιδιαίτερα στο εξωτερικό μέτωπο. Το αποτέλεσμα είναι ότι τώρα περιμένει ακόμη μεγαλύτερη βουτιά από ό,τι μόλις πριν λίγες μέρες.

Το εξωτερικό περιβάλλον για τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών γενικά έχει επιδεινωθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Η όρεξη για ρίσκο, όπως προσθέτει η Capital Economics, έχει βυθιστεί, με τον S&P 500, για παράδειγμα, να υποχωρεί περισσότερο από 20% από τα υψηλά του τρέχοντος έτους. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες συνεχίζουν να "σφίγγουν" παγκοσμίως με τις κεντρικές τράπεζες να προχωρούν μαζικά σε αυξήσεις επιτοκίων.

Αυτές οι εξελίξεις έχουν πιθανώς επιβαρύνει περισσότερο την τουρκική λίρα από τα  άλλα νομίσματα της περιοχής, δεδομένης της ιδιαίτερα ευάλωτης εξωτερικής θέσης της χώρας. Επιπλέον, οι τιμές των εμπορευμάτων παρέμειναν πολύ υψηλές, επιβαρύνοντας τα νομίσματα των καθαρών εισαγωγέων όπως η Τουρκία.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Capital Economics, η τεράστια έκταση της πρόσφατης υποαπόδοσης της τουρκικής λίρας υποδηλώνει ότι οι ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες παραμένουν ο κυρίαρχος μοχλός για το νόμισμα. Εξάλλου, παρά το επιδεινούμενο εξωτερικό σκηνικό, η εσωτερική πολιτική συνεχίζει να ακολουθεί την ίδια ανορθόδοξη προσέγγιση του "νέου οικονομικού μοντέλου".

Πράγματι, ο Πρόεδρος Ερντογάν επανέλαβε τη δέσμευσή του σε αυτήν την προσέγγιση την περασμένη εβδομάδα, λέγοντας ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας θα μειώσει τα επιτόκια πολιτικής αντί να τα αυξήσει. Αυτό συμβαίνει καθώς ο πληθωρισμός ξεπερνά το 70% και τα στοιχεία συνεχίζουν να υποδεικνύουν ισχυρή οικονομική δραστηριότητα. "Το αποτέλεσμα είναι ότι πιστεύουμε πως ο κίνδυνος να παγιωθεί ο πληθωρισμός σε υψηλό επίπεδο αυξάνεται και αναμένουμε ότι τα πραγματικά επιτόκια θα παραμείνουν βαθιά αρνητικά για αρκετό καιρό ακόμη", προσθέτει ο οίκος.

Δεδομένου αυτού του υψηλού πληθωρισμού, η τουρκική λίρα δεν έχει αποδυναμωθεί όσο θα περίμενε κανείς, κατά την άποψη της Capital Economics. Η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (REER) ανατιμήθηκε φέτος, παρά την πτώση της ονομαστικής συναλλαγματικής ισοτιμίας και την επιδείνωση των όρων εμπορίου. 

Αυτό υπονομεύει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της Τουρκίας και αυξάνει την πίεση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεδομένου ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει ήδη επιδεινωθεί σημαντικά (το εποχικά προσαρμοσμένο μέτρο του οίκου θέτει το έλλειμμα στο ~4% του ΑΕΠ), μπορεί να χρειαστεί υποτίμηση της λίρας για τη μείωση της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας και την άμβλυνση της πίεσης στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Αυτός ο συνδυασμός ενός επιδεινούμενου εξωτερικού περιβάλλοντος και της τήρησης του νέου οικονομικού μοντέλου έχει αυξήσει τα ασφάλιστρα κινδύνου στα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία, τονίζει η Capital Economics. Τα 5ετή CDS έχουν ξεπεράσει τα υψηλά που είχαν σημειώσει κατά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

"Εκτιμούμε ότι τα σημάδια αύξησης των γεωπολιτικών κινδύνων στην Τουρκία τις τελευταίες εβδομάδες συνέβαλαν επίσης σε αυτά τα αυξανόμενα ασφάλιστρα κινδύνου. Έχουν προκύψει τριβές μεταξύ της Τουρκίας και του υπόλοιπου ΝΑΤΟ, ενώ οι εντάσεις με την Ελλάδα κλιμακώθηκαν. Δεν θα αποκλείαμε περαιτέρω αυξήσεις στα ασφάλιστρα κινδύνου σε περίπτωση νέας άτακτης πτώσης της τουρκικής λίρας ή ενδείξεων μετάδοσης σε άλλους τομείς της οικονομίας", όπως τονίζει ο οίκος.

Έτσι, αναμένει ότι το μακροοικονομικό και το πολιτικό σκηνικό θα διατηρήσει σταθερά το τουρκικό νόμισμα υπό πίεση, με την Capital Economics να αμφιβάλλει ότι η μελλοντική πολιτική θα μπορέσει να ανακόψει την αδυναμία του. Ομολογουμένως, ορισμένα μέτρα που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα ισοδυναμούν με νομισματική σύσφιξη –για παράδειγμα, η αύξηση των υποχρεωτικών αποθεματικών για ορισμένες τράπεζες θα συμβάλει στην εξάλειψη της ζήτησης από την οικονομία και στην άμβλυνση των ανοδικών πιέσεων στις τιμές.

Ωστόσο, τέτοια μέτρα δεν έχουν την αποτελεσματικότητα των συμβατικών εργαλείων πολιτικής, όπως οι αυξήσεις επιτοκίων. Εν τω μεταξύ, τα μέτρα πολιτικής που στοχεύουν στη "λιρο-ποίηση" ("lira-isation”) της οικονομίας, φαίνεται να εξαντλούνται, με τις τραπεζικές καταθέσεις σε συνάλλαγμα να μην υποχωρούν πλέον. Αυτό υποδηλώνει ότι η πίεση των εγχώριων πωλήσεων στη λίρα μπορεί να ενισχυθεί ξανά. Σε περίπτωση άτακτης πτώσης της λίρας, οι αξιωματούχοι θα στραφούν στα capital controls, αν και υπάρχουν σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με το πόσο αποτελεσματικά θα ήταν.

"Συνολικά, πιστεύουμε ότι η ισορροπία των παραγόντων οδηγεί σε σημαντική περαιτέρω υποτίμηση έναντι του δολαρίου. Προβλέπουμε ότι η ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ τουρκικής λίρας θα μειωθεί ακόμη ~40% φέτος, από 17,2 δολ. επί του παρόντος σε 24 δολ. μέχρι το τέλος του 2022. Παράλληλα, η λίρα μπορεί να εξασθενήσει περαιτέρω το πρώτο εξάμηνο του 2023, ίσως στα ~26/δολ. περίπου", τονίζει η Capital Economics. Η υπόθεση εργασίας της είναι ότι η αντιπολίτευση κερδίζει τις εκλογές στα μέσα του 2023 (όπως δείχνουν σήμερα οι δημοσκοπήσεις), ανοίγοντας τον δρόμο για επιθετικές αυξήσεις στα επιτόκια. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η λίρα θα ανακάμψει στα 24/δολ. έως το τέλος του 2023 και στα 20/δολ. έως το τέλος του 2024.