Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα είναι οι δύο μεγαλύτερες παγκόσμιες οικονομίες. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι οι μόνες παγκόσμιες πυρηνικές υπερδυνάμεις. Ωστόσο, η Τουρκία, λόγω της γεωγραφίας και του κρεσέντο απίστευτα καταστροφικών αποφάσεων του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ίσως να έχει μεγαλύτερη επιρροή από και τις τρεις προς το παρόν, γράφει, σε άρθρο του στο The Hill, ο Harlan Ullman, ανώτερος σύμβουλος στο Atlantic Council της Ουάσιγκτον και ο κύριος συγγραφέας του "Σοκ και Δέος".

Η απαίσια, απρόκλητη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία έχει αποκαλύψει την ανικανότητα του ρωσικού στρατού· οδήγησε σε μια διαφαινόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ, αυτό ακριβώς που δεν ήθελε· και προκάλεσε μια  παγκόσμια επισιτιστική κρίση για 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους. 

Αλλά η Τουρκία πρέπει να συμφωνήσει στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ όπως απαιτείται από τη διάταξη της Συνθήκης της Ουάσιγκτον περί ομοφωνίας. Μέχρι στιγμής, η Τουρκία έχει διατυπώσει έντονες αντιρρήσεις και για τις δύο χώρες με βάση την υποτιθέμενη υποστήριξη ή αναγνώριση του PKK — του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, το οποίο η Τουρκία έχει χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση.

Η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936  περιορίζει την πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη που συνορεύουν με αυτό το υδάτινο σώμα, ως προς τη διάρκεια παραμονής, τη χωρητικότητα και τον οπλισμό. Εάν συμφωνηθεί μια ανθρωπιστική διάβαση μέσω των Δαρδανελίων για τη μεταφορά ζωτικής σημασίας γεωργικών προϊόντων στην Οδησσό για παγκόσμια διανομή για την καταστολή της πιθανής πείνας και απαιτηθούν προς τούτο ναυτικοί συνοδοί, ο μόνος υπεύθυνος είναι η Τουρκία για να επιτρέψει ή να αρνηθεί τη διέλευση πολεμικών πλοίων. 

Ενώ ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι έτοιμος να δείξει παρεξηγημένος, η αποτυχία να συμφωνήσει με τα δύο αυτά κράτη θα επέφερε ένα καταστροφικό πλήγμα στο ΝΑΤΟ, περισσότερο από  την αποχώρηση της Γαλλίας από τη στρατιωτική πτέρυγα της συμμαχίας το 1966 υπό τον Σαρλ ντε Γκωλ. Ο Πούτιν γνωρίζει καλά αυτή την κατάσταση. Αναμφίβολα, θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να πείσει τον Ερντογάν να αρνηθεί την είσοδο στις δύο χώρες.

Σχετικά με κάποια μορφή ναυτικής μεταφοράς για το σιτάρι και άλλα γεωργικά προϊόντα από την Οδησσό, τα εμπόδια είναι τεράστια. Η Ρωσία θα συμφωνούσε μόνο με ένα quid pro quo, όπως η άρση των κυρώσεων. Οι προσεγγίσιμες οδοί προς την Οδησσό είναι ναρκοθετημένες. Η Ουκρανία θα πρέπει να συμφωνήσει στη σάρωση μιας ασφαλούς διαδρομής μέσα και έξω από το λιμάνι. Και ένα ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών θα προερχόταν αναγκαστικά από τη Γενική Συνέλευση καθώς η Ρωσία θα ασκούσε βέτο σε οποιαδήποτε πρόταση στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι  μπορεί να απαιτηθούν πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ εάν χρειαστεί βίαιη είσοδος. Αλλά μια τέτοια κίνηση θα ερχόταν αντιμέτωπη με ρωσικές ναυτικές, αεροπορικές και πυραυλικές αντιδράσεις και θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση, ακόμη και σε πόλεμο στη θάλασσα. Το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας είναι παλιό. Αλλά τα υποβρύχια ντίζελ κλάσης Kilo είναι τρομερά. Δεδομένης της φύσης της ακουστικής στη Μαύρη Θάλασσα, η ανίχνευση θα ήταν δύσκολη. Και οι ρωσικοί πύραυλοι Kalibr και άλλοι πύραυλοι έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί. Το ΝΑΤΟ θα χρειαζόταν αεροπορική κάλυψη, η οποία λόγω απαιτήσεων για βάσεις, θα χρειαζόταν ουσιαστική υποστήριξη από αέρος ανεφοδιασμών.

Εάν η θέση της Τουρκίας σκληρύνει σχετικά με την αποδοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας ή την άδεια εισόδου του ΝΑΤΟ ή πολεμικών πλοίων τρίτων στη Μαύρη Θάλασσα, λίγες καλές επιλογές υπάρχουν. Θα μπορούσε η αποχή, σε αντίθεση με την αρνητική ψήφο, για την επέκταση του ΝΑΤΟ να παραταθεί ώστε να αρκεί ως ομόφωνη ψήφος 29-0; Πιθανώς όχι. Και η Τουρκία θα πρέπει ακόμα να εγκρίνει αλλαγές στη Συνθήκη.

Η  Σύμβαση του Μοντρέ  είναι απαρχαιωμένη. Είναι ενδιαφέρον ότι από τα τέσσερα αρχικά κράτη που υπέγραψαν τη σύμβαση, Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία και ΕΣΣΔ, η τελευταία δεν υπάρχει πλέον. Και τα νεότερα κράτη Γεωργία και Ουκρανία δεν υπήρχαν τότε. Όμως η σύμβαση παραμένει σε ισχύ. Η αλλαγή της είναι πολύ απίθανη, καθώς η Τουρκία έχει κυρίαρχο ρόλο δεδομένης της γεωγραφίας με τον  Βόσπορο και τα Δαρδανέλια  να χωρίζουν τη χώρα.

Σχετικά με την έλλειψη τροφίμων, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό διπλωματικό εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί κατά της Ρωσίας. Το να οδηγηθούν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στην πείνα είναι πράγματι έγκλημα πολέμου. Αλλά η Ρωσία θα κατηγορήσει την Ουκρανία και τη Δύση για τις ελλείψεις, απορρίπτοντας κάθε ευθύνη. Το αν αυτός ο ισχυρισμός, όσο εξωφρενικός κι αν είναι, θα γίνει αποδεκτός ή όχι από τις πληγείσες περιοχές και πληθυσμούς μένει να φανεί. Σε μεγάλο βαθμό, η διπλωματία και τα μηνύματα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ θα είναι ζωτικής σημασίας για την εξεύρεση λύσεων για τον τερματισμό του πολέμου.

Ένα άλλο σημαντικό συμπέρασμα είναι πιθανό να απορριφθεί. Ο κόσμος παραμένει αλληλεξαρτώμενος, διασυνδεδεμένος και επομένως εξαιρετικά ευάλωτος στο  νέο MAD των μαζικών επιθέσεων αναστάτωσης. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο πόλεμος στην Ουκρανία ενισχύει αυτά τα τρωτά σημεία.

Εκτός από το ασυγχώρητο ανθρώπινο κόστος από τον πόλεμο στην Ουκρανία, καταστρέφοντας αυτή τη χώρα και σκοτώνοντας πολλές δεκάδες χιλιάδες μέχρι στιγμής, η συνοχή του ΝΑΤΟ κινδυνεύει ενδεχομένως. Το χειρότερο, η πείνα διαφαίνεται για ένα σημαντικό κομμάτι της ανθρωπότητας. Αυτά τα σενάρια δεν είναι καινούργια. Το νέο είναι ότι είναι πιο πολυάριθμοι και πιθανώς πιο καταστροφικοί σε μια εποχή MAD.

Και όπως και με το COVID-19, ο κόσμος ήταν απροετοίμαστος. Θα μάθουμε;

Πέτρος Κράνιας