Του Κώστα Ράπτη

Βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος – ως ο οικοδεσπότης της μεγαλύτερης εδώ και καιρό σύναξης ηγετών από όλο τον κόσμο. Η επετειακή αφορμή τού δίνει, άλλωστε, την ευκαιρία να ριχτεί στο αγαπημένο του παιχνίδι των συμβολισμών, επισείοντας τα δεινά των εθνικισμών και προβάλλοντας ο ίδιος ως πρόσωπο αναφοράς εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου.

Μνημονεύοντας με τη δέουσα επισημότητα την συμπλήρωση εκατό ετών από τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, βρέθηκε από τις αρχές της εβδομάδας να περιοδεύει στη βόρεια και ανατολική Γαλλία, σε τόπους σημαδεμένους από τα ίχνη της ανθρωποσφαγής, ενώ χθες Σάββατο μετέβη με τη Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, στην Κομπιένη (όπου και υπογράφηκε η Ανακωχή την 11η ώρα της 11ης μέρας του 11ου μήνα του 1918) και κατόπιν δέχτηκε στην Αψίδα του Θριάμβου περισσότερους από 70 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, οι οποίοι σήμερα Κυριακή θα συμμετάσχουν σε ένα φόρουμ για την ειρήνη, που η γαλλική πλευρά θέλει να καθιερώσει ως τακτική ετήσια διοργάνωση.

Οι τελετές αυτές έχουν κατά τον Γάλλο πρόεδρο κάτι το απολύτως επίκαιρο, καθώς, όπως προειδοποίησε σε συνέντευξή του, η εποχή μας θυμίζει από πολλές απόψεις τους εκρηκτικούς συσχετισμούς του Μεσοπολέμου.

Σε μια περίοδο κατά την οποία ο Ντόναλντ Τραμπ αμφισβητεί την πολυμερή διεθνή τάξη πραγμάτων και οι ταυτόχρονες προκλήσεις του Brexit, της ιταλικής οικονομίας και της ακροδεξιάς στροφής της Ανατολικής Ευρώπης κλονίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση, η προειδοποίησή του κάθε άλλο παρά είναι κινδυνολογική.

Πρόωρα φθαρμένος

Όμως ο Μακρόν είναι ήδη ένας αποδυναμωμένος και πρόωρα φθαρμένος ηγέτης. Και ενδεχόμενη αποτυχία του σχεδίου που αντιπροσωπεύει θα είναι καταλυτική για όλη την Ευρώπη – καθώς αποτελεί την τελευταία γραμμή άμυνας των ευρωπαϊστικών δυνάμεων απέναντι στον επελαύνοντα δεξιό λαϊκισμό.

Ήδη η εβδομάδα ξεκίνησε με μια πραγματική ψυχρολουσία για τον ένοικο των Ηλυσίων, καθώς, σύμφωνα με το "Βαρόμετρο" της IFOP, o Εθνικός Συναγερμός (όπως ονομάζεται πλέον το κόμμα της Μαρίν Λεπέν) φέρεται να κατακτά με ποσοστό 21% την πρώτη θέση στην πρόθεση ψήφου για τις ευρωεκλογές, υποσκελίζοντας το κόμμα του Μακρόν.

Η συνεργασία του En Marche με το κεντρώο Modem υποχωρεί στο 19% (έναντι 20% στην αντίστοιχη έρευνα του Αυγούστου και 24% σε αυτήν του Μαΐου), ενώ η ακροδεξιά ενισχύεται κατά 4 μονάδες, με τους υπόλοιπους πολιτικούς παίκτες να καταγράφουν μετριότατες επιδόσεις.

Η ακροδεξιά στο 30%

Ακόμα χειρότερα: Με την προσθήκη μικρότερων σχηματισμών πέραν του Εθνικού Συναγερμού (όπως του προεδρικού υποψηφίου Νικολά Ντιπόν-Ενιάν, του άλλοτε υπαρχηγού της Λεπέν, Φλοριάν Φιλιπό κ.ο.κ.), το συνολικό ποσοστό του χώρου της ευρωσκεπτικιστικής (ακρο)δεξιάς εκτινάσσεται στο 30%.

Το προηγούμενο των ευρωεκλογών του 2014, οπότε η Λεπέν κατέκτησε την πρώτη θέση με ποσοστό 25%, προβάλλει εκ νέου απειλητικό – με τη διαφορά ότι έκτοτε τα λοιπά παραδοσιακά κόμματα έχουν αποσταθεροποιηθεί από την εμφάνιση του "φαινομένου Μακρόν".

Σπασμωδικές αντιδράσεις

Αλλά και σε προσωπικό επίπεδο η εικόνα του προέδρου είναι εξαιρετικά τραυματισμένη, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι μόνο το 33% των Γάλλων εκφράζει για αυτόν θετική γνώμη.

Έχοντας προ πολλού διαμορφώσει αρνητική σχέση με τους ψηφοφόρους στα αριστερά του πολιτικού φάσματος (που εγκρίνουν το έργο σε ποσοστό μόλις 19%, έναντι 26% τον Αύγουστο), ο Εμανουέλ Μακρόν βλέπει τώρα να χάνει με ραγδαίο ρυθμό και τους υποστηρικτές των Ρεπουμπλικανών (28%, από 52%).

Εξού και μέσα στην εβδομάδα ο Γάλλος πρόεδρος βρέθηκε να επιδίδεται σε σπασμωδικά ανοίγματα πότε προς τα δεξιά και πότε προς τα αριστερά, καταγγέλλοντας από τη μια την "υπερ-φιλελεύθερη" κατεύθυνση που έχει πάρει η Ευρώπη και αποδίδοντας από την άλλη τιμές, για "λόγους ιστορικής δικαιοσύνης" στον στρατάρχη Πεταίν, ήρωα του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και επικεφαλής της δωσιλογικής κυβέρνησης του Βισύ στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει σάλος.

Τα αίτια της κάμψης

Δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς ποια στοιχεία της πολιτικής συγκυρίας οδήγησαν σε αυτήν τη δύσκολη θέση τον Μακρόν. Η υπόθεση Μπεναλά (ήτοι η προσωπική ανάμειξη σε κακοποίηση διαδηλωτών του επικεφαλής της προεδρικής ασφάλειας, ο οποίος αποδείχθηκε πρόσωπο με ιδιόμορφο ρόλο εντός των Ηλυσίων) έπληξε ιδιαίτερα την εικόνα του "Δία" της γαλλικής πολιτικής, ενώ η αποχώρηση του δημοφιλέστατου υπουργού Περιβάλλοντος Νικολά Ιλό, με καταγγελίες ότι η κυβερνητική πολιτική υπαγορεύεται από τα λόμπι και, κατόπιν, του εκ των Σοσιαλιστών προερχομένου υπουργού Εσωτερικών Ζεράρ Κολόμπ επιδείνωσε τα πράγματα.

Όμως το γεγονός ότι ένας πρόεδρος με θητεία μόλις 18 μηνών στην πλάτη ακολουθεί τέτοια καθοδική πορεία δεν μπορεί παρά να αποδοθεί σε βαθύτερα αίτια. Παρά τη μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, που αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη σύγκρουση της προεδρίας του, η επαγγελία μιας αναθέρμανσης της οικονομίας δεν έχει υλοποιηθεί και το ποσοστό ανεργίας δεν δείχνει να υποχωρεί. Επιπλέον, η επιβολή περιβαλλοντικού φόρου στη ντιζελοκίνηση δεν βοήθησε τις σχέσεις του προέδρου με τους αγρότες, οι οποίοι δεν αποτελούν άλλωστε προνομιακό ακροατήριό του.

Χωρίς εταίρο στο Βερολίνο

Στην πραγματικότητα, ο Μακρόν δείχνει να ακολουθεί τον δρόμο των προκατόχων του, Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ (ο πρώτος απέτυχε να εξασφαλίσει δεύτερη θητεία και ο δεύτερος δεν τη διεκδίκησε καν), και μάλιστα για τον ίδιο ακριβώς λόγο: την απροθυμία ή αδυναμία διαμόρφωσης μιας περισσότερο ισότιμης σχέσης με το Βερολίνο, που θα εξομάλυνε τις στρεβλώσεις της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης και θα έδινε χώρο αναπνοής στην ίδια τη Γαλλία.

Η δε ειρωνεία της ιστορίας έγκειται στο ότι ο Μακρόν είδε πρώτα την Άνγκελα Μέρκελ να "ξεδοντιάζει" ευγενικά (και με την παράπλευρη κινητοποίηση των φίλων της στον ευρωπαϊκό Βορρά) το φιλόδοξο όραμα του Μακρόν για την Ευρώπη και πλέον δεν θα έχει ούτε αυτήν ως εταίρο, καθώς η Γερμανία βυθίζεται στην εσωστρέφεια και την πολιτική παράλυση.

Η ανάγκη του Μακρόν για ένα σχέδιο που θα αναδείξει τη Γαλλία στη διεθνή σκηνή είναι επιτακτική – και η επιλογή του να πορευτεί προς τις ευρωεκλογές ως "αντι-Όρμπαν" αποβλέπει στην επανάληψη της δημοκρατικής συσπείρωσης που ανέδειξε τον ίδιο πρόεδρο απέναντι στη Λεπέν. Όμως από μόνη της η τακτική αυτή δεν μπορεί να αποδίδει για πάντα.

Αντίστοιχα, η επικέντρωσή του στο ζήτημα του ευρωστρατού δεν αποκρύπτει τον περισσότερο επικοινωνιακό παρά ουσιαστικό της χαρακτήρα.