Του Κώστα Ράπτη

Η συνάντηση που θα έχουν σήμερα Δευτέρα στην Αγία Πετρούπολη, γενέτειρα του Vladimir Putin, ο Ρώσος πρόεδρος και ο Τούρκος ομόλογός του Tayyip Erdoğan ήταν βεβαίως προδιαγεγραμμένη μετά τις ανακοινώσεις της 27ης Ιουνίου, οπότε οι δύο χώρες έκαναν γνωστή την πρόθεσή τους να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους μετά την αποστολή από τον ισχυρό άνδρα της Άγκυρας οιονεί απολογητικής επιστολής για την κατάρριψη του ρωσικού Suhoi-24 από τουρκικά μαχητικά τον περασμένο Νοέμβριο στην μεθόριο Συρίας-Τουρκίας.

Ωστόσο, η συνάντηση αυτή (που αρχικώς σχεδιαζόταν να πραγματοποιηθεί στο περιθώριο της φθινοπωρινής Συνόδου της G20 στην Κίνα) όχι μόνο επισπεύσθηκε, αλλά και άλλαξε δραματικά χαρακτήρα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου στην Τουρκία.

Για τον Erdoğan​ το ταξίδι στην Αγία Πετρούπολη είναι το πρώτο του στο εξωτερικό μετά την απόκρουση της απειλής κατά της εξουσίας του (και της ζωής του). Η δε ρωσική πλευρά κεφαλαιοποιεί το γεγονός ότι αντέδρασε έγκαιρα και χωρίς περιστροφές στην απόπειρα ανατροπής των νόμιμων αρχών στην Τουρκία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Hurriyet, στην ρωσοτουρκική επαναπροσέγγιση κρίσιμο ρόλο έπαιξε, ήδη από τον Απρίλιο ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, στρατηγός Hulusi Akar, υποδεικνύοντας ως κομιστή μηνυμάτων τον επιχειρηματία Cavit Çağlar, άλλοτε μέλος των κυβερνήσεων Demirel που δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στην αυτόνομη ρωσική δημοκρατία του Νταγκεστάν. Πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο που είχε διαθέσει το ιδιωτικό του τζετ για την επιχείρηση σύλληψης και μεταφοράς από την Κένυα του ηγέτη του ΡΚΚ, Abdullah Öcalan. Ο Çağlar ήταν αυτός που, με τη δραστήρια μεσολάβηση του Καζάχου προέδρου Nursultan Nazarbayev επέδωσε το σχέδιο της επιστολής Erdoğan στον Putin τον Ιούνιο.
Ο Τούρκος πρόεδρος προαναγγέλλει επανεκκίνηση από μηδενικής βάσεως των ρωσοτουρκικών σχέσεων με τον "φίλο Vladimir”. Η Μόσχα, πάλι, χωρίς να αποθαρρύνει τα ανοίγματα, αντιδρά πιο συγκεκριμένα, υπενθυμίζοντας, δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών Sergei Lavrov ότι το μέτρο της επαναπροσέγγισης δίνει η δυνατότητα συνεννόησης σε σχέση με τη συριακή κρίση.

Οι καταγγελίες της ρωσικής πλευράς τους προηγούμενους μήνες σχετικά με τις πετρελαϊκές δοσοληψίες της Τουρκίας με το Ισλαμικό Κράτος διατυπώθηκαν πολύ ηχηρά για να μπορέσουν να σβηστούν από τη μνήμη.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται πραγματική εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο πλευρών προκειμένου η επαναπροσέγγισή τους να αποβεί καταλυτική – αφού πραγματικός αποδέκτης των μηνυμάτων τους είναι ένας τρίτος: οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο εσωτερικό της Τουρκίας ο αντιαμερικανισμός είναι κυρίαρχος μετά την 15η Ιουλίου – και δεν περιορίζεται μόνο στους φανατικούς ή παραδοσιακούς οπαδούς του Tayyip Erdoğan, εφόσον διάχυτη είναι η αίσθηση ότι οι πραξικοπηματίες είχαν την ανοχή αν όχι την υποστήριξη του υπερατλαντικού παράγοντα. Επιμένοντας στο αίτημα της έκδοσης του Fethullah Gülen από τις ΗΠΑ, "στοχοποιώντας” ως εστία πραξικοπηματιών την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ που χρησιμοποιούν οι αμερικανικές δυνάμεις και τώρα εναγκαλιζόμενος τον Vladimir Putin (αυτόν ακριβώς που την ίδια στιγμή η αμερικανική πολιτική σκηνή παρουσιάζει ως εντολέα κυβερνοπειρατών που απειλούν τις δημοκρατικές της διαδικασίες), ο Erdoğan διαμηνύει ότι σκοπεύει να διαπραγματευτεί πολύ σκληρά την επανασταθεροποίηση της εξουσίας του και την διεθνή αποδοχή της. Η καλλιέργεια κλίματος για συνολικό αναπροσανατολισμό της Τουρκίας από το δυτικό στρατόπεδο προς την ευρασιατική ολοκλήρωση αρκεί για να κρατήσει πολλές ξένες πρωτεύουσες σε κατάσταση απόλυτου εκνευρισμού – όσο και αν ο Τούρκος πρωθυπουργός Binali Yıldırım προειδοποίησε ότι η βελτίωση των σχέσεων με την Ρωσία δεν συνιστά για τη χώρα τους υποκατάστατο των ευρωατλαντικών της δεσμών.

Η Ρωσία, πάλι, μόνο οφέλη έχει να αποκομίσει από μιαν ενδεχόμενη αναδίπλωση της Τουρκίας στη συριακή κρίση και από τη διασπορά "ζιζανίων” στις σχέσεις της δεύτερης μεγαλύτερης χώρας του ΝΑΤΟ με τους συμμάχους της. Σε κάθε περίπτωση, συνομιλεί με την τουρκική πλευρά από πλεονεκτική θέση.

Είναι σαφές ότι τα πολιτικά ζητήματα θα κυριαρχήσουν στην συνάντηση Putin-Erdoğan, καθώς η προεργασία για την αποκατάσταση των οικονομικών σχέσεων έχει ήδη γίνει με τις επισκέψεις Τούρκων υπουργών στην Μόσχα. Η επιστροφή των Ρώσων τουριστών στις τουρκικές ακτές της Μεσογείου θα είναι μια ευπρόσδεκτη τονωτική ένεση για την οικονομία της Τουρκίας σε δύσκολους καιρούς, το ξεπάγωμα του σχεδίου κατασκευής ρωσικού πυρηνικού σταθμού αποτελεί βήμα αναγκαίο για την εξισορρόπηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ενεργειακά εξαρτημένης γείτονος, ενώ η αναζωπύρωση της συζήτησης για τη δημιουργία του αγωγού Turkish Stream θα υπενθυμίσει σε όλο το διεθνές ακροατήριο την γεωπολιτική κρισιμότητα της χώρας.

Το κρίσιμο ερώτημα, όμως, είναι σε ποιο βαθμό θα υπάρξει πραγματική σύμπλευση στην ατζέντα "υψηλής πολιτικής”, όπου οι δύο πλευρές έχουν αντίθετες θέσεις για μία σειρά ζητημάτων, από την ουκρανική κρίση και την ταταρική μειονότητα της Κριμαίας, μέχρι το Κυπριακό και βέβαια τα θέματα της Μέσης Ανατολής. Η τουρκική αντιπροσωπεία, πάλι, θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να πληροφορηθεί τις θέσεις τηγς Μόσχας στο κουρδικό ζήτημα.

Βέβαια, το γεγονός ότι το σχέδιο του αγωγού Turkish Stream έπεσε στο τραπέζι τον Δεκέμβριο του 2014, σε φάση που κατά τα λοιπά η συριακή κρίση βρισκόταν σε πλήρες αδιέξοδο, καταδεικνύει την ικανότητα της ρωσικής διπλωματίας να "διαμερισματοποιεί” τις διμερείς της σχέσεις με άλλες χώρες.

Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι του ραντεβού στην Αγία Πετρούπολη προηγήθηκε συνάντηση του Putin στο Μπακού με τον Ιρανό ομόλογό του Hassan Rowhani δείχνει μιαν ευρύτερη κινητικότητα, με όλο και στενότερη συνεργασία όλων των δυνάμεων που ενδιαφέρονται για διατήρηση των υφιστάμενων συνόρων στην περιοχή.