Του Andrey Pertsev

Ο πόλεμος και οι κυρώσεις συνεχίζουν να δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα των δημόσιων οικονομικών της Ρωσίας. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού προβλέπεται να φθάσει τα 5,74 τρισεκατομμύρια ρούβλια μέχρι το τέλος του 2025: το ένα έκτο των εσόδων. Για να ισορροπήσει τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια νέα σειρά από αντιδημοφιλή μέτρα: μετά την περυσινή αύξηση του φόρου εισοδήματος και του φόρου εταιρικών κερδών, τώρα θα αυξηθεί ο ΦΠΑ από 20% σε 22%, και το όριο εσόδων για φορολογικές ανακουφίσεις στον ΦΠΑ για τις μικρές επιχειρήσεις θα μειωθεί δραστικά.

Ταυτόχρονα, οι αρχές κατανοούν ότι τα τελευταία μέτρα μπορεί σύντομα να αποδειχθούν ανεπαρκή για να υποστηρίξουν την αγωνιζόμενη οικονομία, έτσι προετοιμάζουν σταδιακά την κοινωνία για την επόμενη δέσμη αντιδημοφιλών βημάτων – κυρίως μέσω των κυβερνητών και των γερουσιαστών του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας, τους οποίους το πολιτικό τμήμα της προεδρικής διοίκησης θεωρεί τους πιο κατάλληλους αποδιοπομπαίους τράγους. Έτσι, εάν κάποια από τα αντιδημοφιλή μέτρα μπορέσει κάπως να αποφευχθεί, ως ένα επιπλέον όφελος, η εκτελεστική εξουσία και ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προσωπικά θα φανούν καλοί σε σύγκριση με τους "κακούς αστυνομικούς".

Στις αρχές Οκτωβρίου, το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας – η άνω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου – πρότεινε την πρόωρη διακοπή ενός πειράματος στον τομέα της αυτοαπασχόλησης που ξεκίνησε το 2019 και αποσκοπούσε στην καταπολέμηση της σκιώδους οικονομίας. Άτομα που εργάζονταν ανεπίσημα και δεν πλήρωναν φόρους προσκλήθηκαν να βγουν από τη σκιά και να πληρώσουν μόνο το 4–6% του εισοδήματός τους (σε σύγκριση με το τυπικό συντελεστή φόρου εισοδήματος 13%), χωρίς να ανησυχούν για τις συνέπειες από την απόκρυψη του εισοδήματός τους. Οι αυτοαπασχολούμενοι απαλλάχθηκαν επίσης από την πληρωμή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.

Η πρόταση γνώρισε καλή υποδοχή από το κοινό, και περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι εγγράφηκαν ως αυτοαπασχολούμενοι – περίπου το ένα έκτο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Το πείραμα είχε προγραμματιστεί να διαρκέσει μέχρι το 2028, μετά από το οποίο η κυβέρνηση θα αποφάσιζε αν θα το συνεχίσει ή όχι. Αλλά οι γερουσιαστές ζήτησαν η ιδέα να καταργηθεί το επόμενο έτος.

Στόχος της πρότασης είναι σαφής: να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που πληρώνουν χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές και να αναγκαστούν οι αυτοαπασχολούμενοι είτε να εγγραφούν ως επιχειρηματίες είτε να πληρώσουν τον πλήρη συντελεστή φόρου εισοδήματος. Φυσικά, στους αυτοαπασχολούμενους δεν αρέσει αυτή η ιδέα.

Η κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας για πρόωρο τερματισμό του σχεδίου, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι το θέμα αναφέρθηκε καν στη δημόσια σφαίρα. Ως μια πλήρως ελεγχόμενη βουλής του κοινοβουλίου, δεν θα είχε τολμήσει ποτέ να προτείνει τέτοια αντιδημοφιλή μέτρα χωρίς την έγκριση του Κρεμλίνου. Αυτό ήταν ένα τεστ της δημόσιας αντίδρασης.

Μια άλλη πρωτοβουλία που συζητείται επί του παρόντος είναι η εισαγωγή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για τους Ρώσους που είναι επισήμως άνεργοι. Μαζί με όσους πράγματι είναι άνεργοι, αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει επίσης αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες με επίσημα εισοδήματα που δεν έχουν εγγραφεί ως αυτοαπασχολούμενοι. Για άλλη μια φορά, η πρόταση προήλθε από το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας, του οποίου η πρόεδρος, Βαλεντίνα Ματβιγιένκο, δήλωσε ότι οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για αυτήν την κατηγορία θα ήταν ένας θρίαμβος της "κοινωνικής δικαιοσύνης" καθώς υπάρχουν τεράστιες δαπάνες για τους ανέργους, πολλοί από τους οποίους, ισχυρίστηκε, είτε απλά δεν θέλουν να εργαστούν είτε εργάζονται στη σκιώδη οικονομία. Παρόμοιες ιδέες έχουν εκφραστεί από άλλα στελέχη, συμπεριλαμβανομένου του δημάρχου της Μόσχας Σεργκέι Σομπγιανίν και του κυβερνήτη της περιφέρειας της Μόσχας Αντρέι Βορομπιόφ.

Αυτές οι δύο πρωτοβουλίες σχετίζονται στενά. Εάν το φορολογικό σχέδιο για την αυτοαπασχόληση καταργηθεί, ορισμένοι αυτοαπασχολούμενοι θα προσπαθήσουν να υποχωρήσουν και πάλι στη σκιά και να γίνουν επίσημα άνεργοι. Αλλά τότε η δεύτερη πρωτοβουλία θα τους φτάσει, αναγκάζοντάς τους να πληρώσουν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης ανεξάρτητα.

Το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας έχει επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε προτάσεις για περικοπή μέτρων κοινωνικής στήριξης. Η Ματβιγιένκο πρότεινε να καταργηθούν οι λεγόμενες πληρωμές μητρότητας που γίνονται σε οικογένειες από τη γέννηση του πρώτου και του δεύτερου παιδιού, και να δίνονται μόνο σε οικογένειες από τρία παιδιά και πάνω.

Οι περιφερειακές αρχές δεν μιλούν μόνο· δρουν. Οι προϋπολογισμοί σε εξήντα οκτώ από τις ρωσικές περιφέρειες έχουν ελλείμματα, αναγκάζοντας τους κυβερνήτες να αναζητήσουν πρόσθετες πηγές εσόδων. Η απλούστερη λύση είναι η αύξηση των τοπικών φόρων και τελών. Οι περιφέρειες Κρασνογιάρσκ, Νοβοσιμπίρσκ και Ορενμπούργκ θα αυξήσουν τον φόρο οχημάτων, για παράδειγμα, ενώ αρκετές δημοφιλείς τουριστικές πόλεις στην περιφέρεια Γιαροσλάβλ θα εφαρμόσουν χρέωση στάθμευσης.

Πολλοί Ρώσοι επωφελήθηκαν από τις πληρωμές για τα παιδιά, τους μειωμένους επιτόκους στεγαστικών δανείων για οικογένειες με παιδιά και τις φορολογικές απαλλαγές, και οι ρωσικές αρχές έχουν χρησιμοποιήσει ενεργά αυτό για σκοπούς προπαγάνδας – για να δείξουν ότι η Ρωσία ξεπερνούσε ακόμη και τη Δύση. Άλλα σημεία περηφάνιας ήταν η υποτιθέμενη δωρεάν υγειονομική περίθαλψη της χώρας και οι συγκριτικά χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές.

Πριν από την έναρξη του πλήρους πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, το ρωσικό κράτος μπορούσε να αντέξει τέτοια γενναιοδωρία, αλλά οι κυρώσεις και οι στρατιωτικές δαπάνες άλλαξαν όλα αυτά. Η νέα στάση  του Κρεμλίνου, όπως διατυπώθηκε από τον εκπρόσωπο του Πούτιν Ντμίτρι Πέσκοφ, είναι ότι: "Βρισκόμαστε τώρα στο πιο οξύ στάδιο του πολέμου", και οι αρχές δεν έχουν αμφιβολία ότι υπό αυτές τις συνθήκες, οι Ρώσοι είναι "έτοιμοι να σηκώσουν το πρόσθετο βάρος".

Με άλλα λόγια, εάν προηγουμένως ο τύπος αλληλεπίδρασης μεταξύ του ρωσικού καθεστώτος και της κοινωνίας συνοψιζόταν σε "μην μας αντιτίθεσαι και θα σου επιτρέψουμε να ζήσεις σε σχετική ευημερία", τώρα το Κρεμλίνο κάνει σαφές ότι: "όλοι σας πρέπει να μας υποστηρίξετε, και αφού μας υποστηρίζετε, πρέπει να πληρώσετε".

Ούτε ο Πούτιν ούτε κυβερνητικά στελέχη βιάζονται να ανακοινώσουν αντιδημοφιλή μέτρα ή να τα εξηγήσουν στο κοινό. Γι' αυτό, η κυβέρνηση έχει τους αποδιοπομπαίους τράγους, τους "κακούς αστυνομικούς", τους γερουσιαστές και τους κυβερνήτες.

Αυτό το casting ρόλων δεν είναι τυχαίο. Τα μέλη του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας δεν εκλέγονται, αλλά εκπροσωπούνται από τους περιφερειακούς αρχηγούς και τα τοπικά κοινοβούλια. Το 2007, το 46% των Ρώσων παραδέχτηκαν ότι δεν γνώριζαν πώς σχηματιζόταν το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας και δεν κατανοούσαν πραγματικά το ρόλο του – και αυτό ήταν τότε που οι γερουσιαστές ήταν συχνά αρκετά γνωστά πρόσωπα στις περιφέρειες που εκπροσωπούσαν.

Από τότε, η κατανόηση και η ευαισθητοποίηση σχετικά με το έργο των γερουσιαστών έχει μόνο μειωθεί: η άνω βουλή γεμίζει σε μεγάλο βαθμό με άτομα που δεν έχουν καμία σχέση με την περιφέρεια που τους εμπιστεύτηκαν. Η φήμη του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας μπορεί εύκολα να θυσιαστεί, επομένως, αφού το κοινό σε κάθε περίπτωση δεν έχει επιρροή στον σχηματισμό του.

Η Κρατική Δούμα, η κάτω βουλή του κοινοβουλίου, για την οποία θα διεξαχθούν εκλογές το 2026, είναι διαφορετική υπόθεση. Ούτε η κυβέρνηση είναι κατάλληλος αποδιοπομπαίος τράγος, αφού συνδέεται με τον πρόεδρο, ο οποίος προτείνει τον πρωθυπουργό.

Σε αυτή τη διάταξη, οι κυβερνήτες και οι γερουσιαστές είναι οι ιδανικοί αλεξικέραυνοι για το Κρεμλίνο. Ενώ οι πρώτοι έχουν συνηθίσει από καιρό σε αυτόν τον ρόλο, έχοντας αναλάβει το καθήκον να εφαρμόζουν αντιδημοφιλή μέτρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας για να προστατεύσουν την ομοσπονδιακή ηγεσία από πτώση στις δημοσκοπήσεις, για τους τελευταίους, αυτή είναι μια σχετικά νέα εμπειρία. Σε κάθε περίπτωση, φυσικά, δεν τους δίνεται επιλογή.

Εάν το κράτος προχωρήσει και καταργήσει το καθεστώς αυτοαπασχολούμενων, εισάγει εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για τους ανέργους και αναθεωρήσει τους κανόνες για τις πληρωμές μητρότητας και τις οικογενειακές στεγαστικές δανειοδοτήσεις, τότε αυτοί οι "κακοί αστυνομικοί" θα δεχθούν το βασικό βάρος της αντίδρασης. Και εάν τα αντιδημοφιλή μέτρα με κάποιο τρόπο μετριάζονται, τότε η κυβέρνηση, οι βουλευτές της Κρατικής Δούμας και ο ίδιος ο Πούτιν θα εμφανιστούν και πάλι στο ευρύ κοινό ως οι "καλοί αστυνομικοί", πραγματοποιώντας μια έγκαιρη παρέμβαση για να σώσουν τον ρωσικό λαό από περαιτέρω εκβιασμό.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου