Του Marc Pierini

Η συνάντηση της 25ης Σεπτεμβρίου μεταξύ των προέδρων της Τουρκίας και των ΗΠΑ φαίνεται πως πήγε εξαιρετικά ομαλά, σύμφωνα με τα σημερινά πρότυπα του Οβάλ Γραφείου. Μια προσεκτική σκηνοθεσία επέτρεψε στους δύο ηγέτες να κρύψουν τις βαθιές τους διαφωνίες και αντ' αυτού να παίξουν ένα δυναμικό ντουέτο, στο οποίο οι ομοιότητες και οι φιλικές εκφράσεις αναμείχθηκαν με Τραμπική ιδιοσυγκρασία. Για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ταξιδεύει με δική του ομάδα δημοσιογράφων-φίλων και ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης στην πατρίδα του, ήταν η ιδανική στιγμή. Για τον Ντόναλντ Τραμπ, η διπλωματία μέσω των μεγάλων επιχειρήσεων ήταν η κανονικότητά του. Και οι δύο άνδρες φαίνονταν ευχαριστημένοι.

Ο Τούρκος πρόεδρος περίμενε από καιρό τη στιγμή του στο Προεδρικό Γραφείο, καθώς δεν φιλοξενήθηκε στο Λευκό Οίκο καθ' όλη τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν. Αντίθετα με τις συνήθεις τάσεις του, ο Ερντογάν κράτησε για τον εαυτό του τις πιο σκληρές του δηλώσεις, φυλάσσοντας τις απόψεις του για την ισραηλινή γενοκτονία στη Γάζα, την "αντίσταση" της Χαμάς και τους δεσμούς της Τουρκίας με τη Ρωσία για άλλα μέρη: με την επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη στην Ουάσινγκτον να έρχεται αμέσως μετά την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, οι σκληρές τοποθετήσεις του στη Νέα Υόρκη και τα αμφιλεγόμενα ζητήματα που είχαν συζητηθεί ευρέως μεταξύ υψηλόβαθμων συνεργατών. Ομοίως, ο Ερντογάν φύλαξε το επίσημο τουρκικό αφήγημα για τη συνέντευξή του στο Fox News στις 23 Σεπτεμβρίου — ένα αφήγημα που συνεχίστηκε και μετά την επιστροφή του στην Άγκυρα για να ενισχύσει την εικόνα του ως σεβαστού ηγέτη.

Πράγματι, ο Ερντογάν είχε άμεση ανάγκη την πολύτιμη δημοσιογραφική συνάντηση στο Προεδρικό Γραφείο για να κρύψει τα σοβαρά εγχώρια προβλήματά του, ειδικά καθώς υπό τον Τραμπ, οι συναντήσεις στο Λευκό Οίκο έχουν μετατραπεί σε μια μακροχρόνια τηλεοπτική εκπομπή. Στην πατρίδα του, σιωπηλές εικόνες με φωνή σχολιαστή επέτρεψαν στον Ερντογάν να απεικονίσει την επίσκεψη ως μια μεγάλη επιτυχία: ο Τούρκος πρόεδρος σε συζήτηση με τον αμερικανό ομόλογό του ενώ παραμένει ακλόνητος στις πιο ανταγωνιστικές του θέσεις. Φαινόταν ως μια άμεση νίκη.

Ο Τραμπ είχε επιλέξει μια φιλική ματσο-συναθροιση. Όπως ανέφερε ο Τομ Μπάρακ, πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία και ειδικός απεσταλμένος για τη Συρία, στην παραμονή της συνάντησης, ο πρόεδρος ήταν "κουρασμένος" από τις ατελείωτες διαφωνίες με την Άγκυρα σχετικά με τη χρήση των ρωσικών πυραύλων S-400 ή την απουσία τουρκικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Αντ' αυτού, ο Τραμπ αποφάσισε να "δώσει στον Ερντογάν αυτό που χρειαζόταν περισσότερο: νομιμοποίηση".

Ζωντανά από το Προεδρικό Γραφείο, ο Τραμπ υποδέχτηκε τον λεγόμενο φίλο του με ένα μείγμα σχολίων: έπαινος για την ισχυρή ηγεσία του Ερντογάν εγχώρια και στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας· μια καυστική αιχμή για τις "παραποιημένες εκλογές" της Τουρκίας· λύπη για τις αγορές ρωσικού πετρελαίου από την Άγκυρα· και συζήτηση για μεγάλες αμερικανοτουρκικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών, ενός πυρηνικού εργοστασίου και προμηθειών Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG). Οι περισσότερες από αυτές τις συμφωνίες χρειάζονται περαιτέρω συζήτηση και κάποιες είναι αμφιβόλου αξίας. Για παράδειγμα, η Τουρκία μόλις ανακάλυψε ένα τεράστιο κοιτάσμα αερίου κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, οπότε για ποιο λόγο θα χρειαζόταν να εισάγει LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες; Αλλά στον Τραμπικό κόσμο της επιχειρηματικότητας-ως-διπλωματίας, βγάζουν νόημα.

Από μια ευρωπαϊκή προοπτική, αυτές οι εξελίξεις σκιαγραφούν μια εντυπωσιακή νέα σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας: ο Τραμπ είναι φιλικός με τον Ερντογάν και δεν νοιάζεται για την υποβαθμισμένη κυριαρχία του δικαίου σε έναν σημαντικό εταίρο του ΝΑΤΟ· ο Τραμπ είναι ευχαριστημένος με αυτό που αποκάλεσε την "εχθρική ανάληψη" της Συρίας από την Άγκυρα "μέσω διαμεσολαβητών"· ο Τραμπ έχει δώσει την ευλογία του για μια μαζική αγορά αεροσκαφών Boeing από τις Τουρκικές Αερογραμμές, μια εταιρεία που συνήθως επιθυμεί να διατηρήσει ισορροπία μεταξύ των δύο προμηθευτών της, της Airbus και της Boeing· και ο Τραμπ ελπίζει να αποσυνδέσει την Τουρκία από το ρωσικό πετρέλαιο — και ίσως και από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Συνολικά, οι νέες θέσεις του Λευκού Οίκου για την Τουρκία πιθανότατα θα διευρύνουν τις αποκλίσεις μεταξύ της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής πολιτικής απέναντι στην Άγκυρα. Επίσης, απεικονίζουν απόλυτα την απουσία συντονισμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες με τους ευρωπαϊκούς συμμάχους της όταν πρόκειται για την εφαρμογή της πολιτικής "Αμερική Πρώτη" στη διεθνή σκηνή.

Προς το παρόν, δεν φαίνεται να έχουν επιλυθεί κανένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα μεταξύ των δύο προέδρων. Για το Πεντάγωνο, η ύπαρξη της τουρκικής μπαταρίας πυραύλων S-400 αποτελεί κύριο εμπόδιο για την παράδοση αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Πριν αποβληθεί από το πρόγραμμα από τον Τραμπ τον Δεκέμβριο του 2020, η Άγκυρα είχε κάνει παραγγελία που περιελάμβανε το F-35B, τη ναυτική εκδοχή του αεροσκάφους, το οποίο θα αναπτυσσόταν πάνω στο αεροπλανοφόρο Ανατόλια στη Μαύρη Θάλασσα ή τη Μεσόγειο. Ο κύριος παράγοντας αποκλεισμού είναι ότι η ομαλοποίηση της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον απαιτεί οι S-400 να εξουδετερωθούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο: να σταλούν ή πουληθούν σε τρίτο μέρος, ή να αποθηκευτούν στην Τουρκία υπό αμερικανική επίβλεψη. Και οι δύο επιλογές είναι πιθανώς απαράδεκτες για το Κρεμλίνο. Η αγορά αεροσκαφών F-16 από την Τουρκία, μια δεύτερη λύση, βρίσκεται επίσης υπό συζήτηση.

Ομοίως, το να αναγκαστεί η Τουρκία να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό αργό πετρέλαιο θα είναι ένα σκληρό καρύδι, δεδομένης της σχέσης της Άγκυρας με τη Μόσχα. Η Τουρκία εισάγει όγκο ρωσικού αργού που έχει αυξηθεί σημαντικά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, το επεξεργάζεται σε τουρκικά διυλιστήρια και τον επαναεξάγει ως τουρκικό προϊόν. Το σχήμα είναι ξεκάθαρα ένα μέσο για την παράκαμψη κυρώσεων που ωφελεί τόσο τη Ρωσία όσο και την Τουρκία. Σε αυτόν τον τομέα, όπως και για το αέριο και την πυρηνική ενέργεια, η στρατηγική του Λευκού Οίκου φαίνεται να είναι η επιβολή επιχειρηματικών συμφωνιών στην Τουρκία ως το τίμημα για την αυξημένη δημοσιότητα του Ερντογάν.

Πέρα από τη δημοσιότητα, η στρατηγική του Τραμπ στοχεύει στο να δώσει στον Τούρκο φίλο του το status ενός πολύτιμου αμερικανού ομολόγου — ή "νομιμοποίηση", χρησιμοποιώντας τον όρο του Μπάρακ — ενώ αγνοεί τον παρακμασμένο θεσμικό πυρήνα κυριαρχίας του δικαίου της χώρας, τη μοίρα του κύριου αντιπολιτευόμενου Κόμματος της Δημοκρατίας του Λαού (CHP) και την κατάσταση εμβληματικών κρατουμένων συνείδησης, όπως ο Οσμάν Καβάλα. Αυτή η νέα τοποθέτηση είναι ανησυχητική για την Ευρώπη γιατί, πέρα από την Τουρκία, μπορεί να προμηνύει τη μελλοντική ρωσο-αμερικανική σχέση: συνεχής πίεση μεταξύ αυταρχικών ηγετών που θεωρούν τον υπόλοιπο κόσμο (εκτός από την Κίνα) ανάξιο της προσοχής τους.

Μόνο ο χρόνος θα δείξει πόσα, εκτός από τη φωτογραφία, έχει κερδίσει η Άγκυρα στο Προεδρικό Γραφείο και με ποιο κόστος. Τους τελευταίους εννέα μήνες, ο κόσμος έχει συνηθίσει στις αλλαγές κατεύθυνσης της πολιτικής του Λευκού Οίκου ακαριαία και στην όρεξή του για έπαινο. Η απροσδόκητη δήλωση του Ερντογάν στις 29 Σεπτεμβρίου, που επαίνεσε το σχέδιο ειρήνης είκοσι σημείων του Τραμπ για τη Γάζα, έχει ήδη προκαλέσει σοβαρή κριτική στην Τουρκία. Ομοίως, το αν η συμμετοχή της Άγκυρας σε μελλοντικές ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Γάζα θα είναι αποδεκτή για το Ισραήλ παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα.

Προς το παρόν, ο Ερντογάν πιθανότατα απολαμβάνει τη δυσκόλως κερδισμένη στιγμή του στο νεοδιακοσμημένο Προεδρικό Γραφείο. Σε μια ανέκδοτη ιστορία που προσέφερε μια ταιριαστή μεταφορά για τη συνάντηση, τα περισσότερα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, ακόμα και αυτά που είναι επικριτικά του προέδρου, ήθελαν να δουν το μοντέλο Boeing 747 στο τραπέζι του καφέ ως σύμβολο της συμφιλίωσης. Δυστυχώς, δεν υπήρχε τέτοιο σύμβολο, καθώς ήταν απλώς ένα μοντέλο του νέου Air Force One που βρίσκεται υπό κατασκευή, το οποίο ο Τραμπ εκθέτει συνήθως στο Προεδρικό Γραφείο.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου