Της Oana Popescu-Zamfir

Οι προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας αποδεικνύουν τι συμβαίνει όταν η μακροχρόνια δυσλειτουργία της δημοκρατίας συναντά αποφασιστική ξένη παρέμβαση. Δεν πρόκειται για μια ξαφνική ρήξη, αλλά για την εδραίωση τάσεων που ωρίμαζαν υπογείως εδώ και χρόνια. Δεδομένης της ριζοσπαστικής μετατόπισης που διαδραματίζεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, η εμπειρία της Ρουμανίας μπορεί να προσφέρει μια ματιά στο πολιτικό μέλλον άλλων δημοκρατιών.

Η ψήφος διαμαρτυρίας που οδήγησε τον ακροδεξιό πρόεδρο της Συμμαχίας για την Ενότητα των Ρουμάνων (AUR), Τζόρτζε Σίμιον, και τον ανεξάρτητο φιλελεύθερο δήμαρχο του Βουκουρεστίου, Νικουσόρ Νταν, στον δεύτερο γύρο, είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα μιας πολιτικής τάξης που, κατά τη διάρκεια δεκαετιών, υπονόμευσε την ίδια της την αξιοπιστία. Οι ηγέτες των κομμάτων προτίμησαν την πίστη και τη διαφθορά έναντι της ικανότητας, τον οπορτουνισμό έναντι της πολιτικής και των αξιών, παραμερίζοντας την εσωτερική αξιοκρατία και μετατρέποντας την αντιπροσωπευτική δημοκρατία σε μια κενή επίδειξη.

Αυτό δημιούργησε βαθιά αποξένωση και απαξίωση στους πολίτες, την οποία η Ρωσία βρήκε έτοιμη να εκμεταλλευτεί. Τώρα, ο λογαριασμός για αυτό το σπασμένο κοινωνικό συμβόλαιο εισπράττεται, με τα αποτελέσματα να είναι πλήρως ορατά στο σημερινό εκλογικό αποτέλεσμα.

Γι’ αυτό ο Σίμιον, ένας υποψήφιος που κάποτε θεωρούνταν περιθωριακός, βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα της νίκης. Δήλωσε ότι ενεργεί ως αντικαταστάτης του αποκλεισμένου φιλορώσου υποψηφίου Καλίν Τζόρτζεσκου, ο οποίος τον συνόδεψε στην ψηφοφορία την προηγούμενη Κυριακή. Η Ρουμανία βρίσκεται πλέον επικίνδυνα κοντά στο να ενταχθεί στον άξονα των ευρωπαϊκών λαϊκιστών-εθνικιστών, με επικεφαλής τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπάν. Εάν ο Σίμιον κερδίσει, η ενότητα της ΕΕ σχετικά με την Ουκρανία και η αντιμετώπιση της Ρωσίας, καθώς και η ικανότητά της να αντιμετωπίσει τον εμπορικό πόλεμο του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, θα απειληθούν περαιτέρω.

Αυτές οι εκλογές αποτελούν μια προειδοποιητική ιστορία για τα ευρωπαϊκά κυρίαρχα κόμματα που συνεχίζουν να κατευνάζουν τους εξτρεμιστές, νομίζοντας ότι τους ελέγχουν.

Εάν ο Σίμιον κερδίσει, δεν θα οφείλεται στο ότι έσπασε τις πόρτες της φυλακής. Θα οφείλεται στο ότι οι φύλακες τον άφησαν να περάσει – σιωπηλά, ακόμη και πρόθυμα. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ξένος προς το κατεστημένο. Το ίδιο το κατεστημένο τροφοδότησε αυτόν και την ιδεολογία του για επανένωση με τη Δημοκρατία της Μολδαβίας. Ο εθνικιστικός-κρατικιστικός λόγος καλλιεργήθηκε εδώ και καιρό από Ρουμάνους πολιτικούς, των οποίων η συνεργασία χρησιμοποιήθηκε από τη Ρωσία για να επιτύχει μια βαθιά κοινωνική μεταμόρφωση μετά από χρόνια παρέμβασης. Οι αντικαπιταλιστικές αφηγήσεις και η δυσπιστία απέναντι στη δημοκρατία εξυπηρέτησαν τόσο το ρωσικό ενδιαφέρον για την ανάκτηση περιφερειακής επιρροής, όσο και την όρεξη των πολιτικών ελίτ να διατηρήσουν ανεξέλεγκτη εξουσία και προνόμια. Τώρα, ένα μέρος του πολιτικού και θεσμικού κατεστημένου μπορεί να επιλέξει να στηρίξει τον Σίμιον στον δεύτερο γύρο, επειδή, παρά τη ρητορική του, επιθυμεί να ανήκει στην κυβερνώσα τάξη και να συμμορφώνεται με τους κανόνες της όταν χρειάζεται, σε αντίθεση με τον πραγματικά ανεξάρτητο και απρόβλεπτο Νικουσόρ Νταν.

Παρόλο που τα κυρίαρχα κόμματα έχουν περιέλθει σε ασημαντότητα, με τους ψηφοφόρους να απορρίπτουν απότομα τον υποψήφιο της κυβερνητικής συμμαχίας, η πολιτική τάξη προσπαθεί ήδη να αποφύγει οποιαδήποτε ριζική μεταρρύθμιση. Η μοναδική ελπίδα των Φιλελευθέρων για επιβίωση είναι να εγκαταλείψουν την κυβέρνηση, να υποστηρίξουν τον Νταν και, εάν αυτός ηττηθεί, να μεταβούν στην αντιπολίτευση και να χτίσουν μια υγιή δημοκρατική εναλλακτική μαζί με την Ένωση Σώσε τη Ρουμανία – που ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Νταν πριν από χρόνια. Στην πραγματικότητα, όλα τα κόμματα έχουν ισχυρούς λόγους να επιτρέψουν σε άλλους να κυβερνήσουν και να αποφύγουν την ευθύνη για την εφαρμογή οδυνηρών οικονομικών μέτρων, με στόχο τη μείωση του μεγαλύτερου ελλείμματος σε κράτος μέλος της ΕΕ. Εάν οι Σοσιαλ-Δημοκράτες επιστρέψουν ως μέρος της επόμενης κυβέρνησης, μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού τους, Μαρτσέλ Τσιόλακου, αμέσως μετά τις εκλογές, δεν θα το κάνουν για να διορθώσουν όσα κατέστρεψαν, αλλά για να διατηρήσουν τον έλεγχο των χρημάτων και των θεσμών. Μπορεί να υποστηρίξουν σιωπηλά τον Σίμιον και να συμπεριλάβουν το κόμμα του, την AUR, στην κυβέρνηση, παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως τον ανώτερο, υπεύθυνο και ικανό εταίρο.

Σε αυτές τις εκλογές, η ρωσική επιρροή ενισχύθηκε από την πίεση στοιχείων του κινήματος MAGA, ευθυγραμμισμένου με τον Τραμπ, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα παράθυρο ευκαιρίας για μια ριζική ανατροπή της δημοκρατικής πορείας και της στρατηγικής κατεύθυνσης της χώρας. Η επιτυχία του Σίμιον αναμφίβολα θα τους ενθαρρύνει. Η ρωσική επιρροή έχει ήδη κανονικοποιηθεί και συνεχίζεται πιο ορατά και ρητά μετά τις ακυρωμένες προεδρικές εκλογές του περασμένου έτους.

Εάν ο Σίμιον κερδίσει, η Ρουμανία μπορεί να μετατοπιστεί προς ένα υβριδικό μοντέλο – παρόμοιο με αυτό της Σλοβακίας υπό τον πρωθυπουργό Ρόμπερτ Φίτσο: λαϊκιστικό-εθνικιστικό, συναλλακτικό στην εξωτερική πολιτική και ασταθές στη διακυβέρνηση. Τα κονδύλια της ΕΕ μπορεί να παγώσουν. Οι επενδυτές μπορεί να φύγουν. Οι πιστωτικές αξιολογήσεις μπορεί να πέσουν – επειδή αυτή η μετατόπιση μπορεί να αντανακλά μια βαθιά, δομική στροφή στην δημοκρατική κουλτούρα της Ρουμανίας.

Και στην εξωτερική πολιτική, αναμένεται μια ψύξη των σχέσεων με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, οι οποίες έχουν κηρύξει τον Σιμιόν persona non grata λόγω ενεργειών εναντίον της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητάς τους. Η Βουκουρέστι μπορεί επίσης να μειώσει την υποστήριξή της προς την Ουκρανία και να υποστηρίξει την ιδέα του Τραμπ για μια γρήγορη ειρήνη με οποιοδήποτε κόστος για το Κίεβο. Ο πειρασμός να ευθυγραμμιστεί με το MAGA και να αποδυναμώσει την συνοχή της ΕΕ θα είναι πραγματικός, και οι μελλοντικές επαφές με τη Ρωσία ή την Κίνα μπορεί να μην είναι πλέον ταμπού.

Ωστόσο, μια πλήρης αυταρχική κατάρρευση παραμένει απίθανη. Οι Ρουμάνοι εξακολουθούν να είναι συντριπτικά υπέρ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Μια πλήρης έξοδος δεν είναι στα χαρτιά. Ωστόσο, μια πιο ήσυχη διάβρωση—η συνεργασία με αναθεωρητικές δυνάμεις, η μαλακή εφαρμογή κυρώσεων και η διπλωματική αμφισημία—θα μπορούσε να είναι εξίσου βλαβερή. Η πλήρης οικονομική ενσωμάτωση της Ρουμανίας με την ΕΕ και η εξάρτησή της από κεφάλαια των Βρυξελλών και ξένες άμεσες επενδύσεις μπορεί να λειτουργήσουν ως αποτρεπτικό για ριζοσπαστικά μέτρα όπως ο εθνικισμός και ο προστατευτισμός, καθώς θα πλήτταν πρώτα την λαϊκη βάση. Τόσο ο Σιμιόν όσο και οι Σοσιαλ-Δημοκράτες, ειδικά αν συμπεριλάβουν το AUR στην κυβέρνηση, μπορεί να αναζητήσουν να χτίσουν διεθνή αξιοπιστία και ως εκ τούτου να αποφύγουν το πέρασμα πολλών κόκκινων γραμμών.

Σίγουρα, αν ο Νικουσόρ Νταν κερδίσει την προεδρία παρά τις πιθανότητες, μέσω της κινητοποίησης για την αποτροπή του εξτρεμισμού, η χώρα θα είχε γλιτώσει μια σφαίρα—προς το παρόν. Για να αποκατασταθεί ο υγιής δημοκρατικός ανταγωνισμός, τα πολιτικά κόμματα πρέπει να γίνουν ξανά αντιπροσωπευτικά του εκλογικού σώματος. Οι πολίτες μπορεί να παραπονιούνται για την πολιτική και να λένε ότι είναι κουρασμένοι από αυτήν, αλλά ακριβώς η πολιτική—η άσκηση ηγεσίας, η ανάθεση εξουσίας, η εκπροσώπηση και η δέσμευση προς τους ψηφοφόρους—μπορεί να διορθώσει τη σπασμένη σύνδεση μεταξύ ηγετών και κοινωνίας. Για το σκοπό αυτό, ένα δίκαιο περιβάλλον πληροφόρησης, όπου η ελευθερία του λόγου σταματά πριν από τον χειρισμό, είναι προαπαιτούμενο για την επιστροφή στην ουσία της δημοκρατίας, που εμπιστεύεται τους ανθρώπους να λαμβάνουν υπεύθυνες αποφάσεις, αντί να χρησιμεύει μόνο ως δίαυλος για εκρήξεις θυμού και πάθους για τους δημαγωγούς. Το νεοσύστατο "Ασπίδα Δημοκρατίας" της ΕΕ θα πρέπει να χτιστεί γύρω από την αποστολή της προστασίας αυτής ακριβώς της ουσίας της δημοκρατίας.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου