Όπως συμβαίνει με ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων που γίνονται περιστασιακά της μόδας και συνταγογραφούνται για κάθε είδους παθήσεις, έτσι φαίνεται ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και η ομάδα του έχουν ανακαλύψει ένα μαγικό φάρμακο για όλα τα παγκόσμια προβλήματα: τα δασμολογικά μέτρα.

"Όλοι —μαζί με τα κεφάλαια των συνταξιοδοτικών τους λογαριασμών— έχουν πλέον καταλάβει την (υποτιθέμενη) ικανότητα των δασμών να 'διορθώνουν' (πλήρως φανταστικά) εμπορικά ελλείμματα... και την παντελώς αληθινή τους ισχύ να ρίχνουν τις αγορές σε ελεύθερη πτώση. 

Παρόλη την προσοχή που τράβηξε η αποκάλυψη των "αμοιβαίων" δασμών από τον Τραμπ στις 2 Απριλίου, η ανακοίνωση ενός νέου εργαλείου οικονομικής διπλωματίας —οι δευτερεύοντες δασμοί— περνάει σχεδόν απαρατήρητη.

Ο Τραμπ προσπαθεί να εξαναγκάσει τη Ρωσία και την Ουκρανία σε εκεχειρία, με όρους που καμία πλευρά δεν θα έβρισκε ευνοϊκούς. Για να το πετύχει, χρησιμοποιεί απειλές και δωροδοκίες.

"Για την Ουκρανία, η απειλή είναι η διακοπή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας – και, πολύ πιο σημαντικό, των επιχειρησιακών πληροφοριών που είναι ζωτικής σημασίας για τις επιτυχίες των επιθέσεων με drone και πυραύλους. Είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο, αφού η αμερικανική στήριξη είναι κρίσιμος παράγοντας για τον ουκρανικό στρατό.

Αλλά ποια απειλή θα μπορούσε να πιέσει τη Ρωσία; Όταν ο Τραμπ δήλωσε ότι είναι "πολύ θυμωμένος" με τη στάση της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία, ανέφερε τους δευτερεύοντες περιορισμούς ως εργαλείο πίεσης – παρόμοια με τα μέτρα που ανακοινώθηκαν λίγες μέρες νωρίτερα εναντίον της Βενεζουέλας. Οι δηλώσεις αυτές συνέπεσαν με την υποβολή ενός νομοσχεδίου στο Κογκρέσο που προβλέπει ακριβώς τα ίδια μέτρα. Θα λειτουργήσουν όπως υπολογίζουν;"

Στα τρία χρόνια από την έναρξη του πολέμου, έχει γίνει σαφές ότι είναι σχεδόν αδύνατο να σταματήσει το ρωσικό εμπόριο πετρελαίου, κυνηγώντας είτε τους ρωσικούς πωλητές, είτε τους αμέτρητους μεταφορείς και οικονομικούς μεσάζοντες. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι η Δύση δεν ήταν προετοιμασμένη να επιβάλει γενικό απαγορευτικό στις αγορές ρωσικού πετρελαίου από τρίτες χώρες —ενώ η προσπάθεια επιβολής τιμολογιακού ορίου άφησε περιθώρια για "πλαστή άρνηση" στους αγοραστές και μεσάζοντες.

Όμως, ήταν εξίσου ξεκάθαρο ότι για να λειτουργήσει οποιοσδήποτε τέτοιος μηχανισμός, θα έπρεπε να καταστραφεί η ζήτηση για ρωσικό πετρέλαιο εκτός πλαισίου κυρώσεων —δηλαδή, να στοχοποιηθούν οι αγοραστές. Μέχρι πρόσφατα, ο δυτικός συνασπισμός δεν ήθελε να επιβάλει κυρώσεις σε κινεζικές, ινδικές και τουρκικές διυλιστηριακές μονάδες που αγόραζαν ρωσικό πετρέλαιο. Πρόκειται για μεγάλες επιχειρήσεις, πολλές με κρατική συμμετοχή, και η τιμωρία οποιασδήποτε από αυτές θα προκαλούσε μεγάλη κρίση.

Η νέα πρόταση ανατρέπει αυτή τη λογική. Αυτό που προτείνουν ο Τραμπ και οι κύριοι υποστηρικτές του νομοσχεδίου, οι γερουσιαστές Λίντσεϊ Γκράχαμ και Ρίτσαρντ Μλούμενταλ, δεν είναι η τιμωρία μεμονωμένων εταιρειών που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, αλλά ολόκληρης της χώρας όπου λειτουργεί η εταιρεία. Αν ψηφιστεί, το νομοσχέδιο θα επιβάλει τιμωρητικούς δασμούς σε όλες τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από τη χώρα που αγόρασε το ρωσικό πετρέλαιο.

Αυτή είναι η αντίθεση των επιλεκτικά εφαρμοζόμενων κυρώσεων. Ίσως υπάρχει και η ελπίδα για μια θετική παρενέργεια: δεν θα ήταν ωραίο να κάνεις εμπορικό πόλεμο και να βγάζεις λεφτά από αυτόν, αντί να ξοδεύεις για τη δαπανηρή διαχείριση "ραμμένων στα μέτρα σου" κυρώσεων;

Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση έχει πολλά προβλήματα:

Αυτή η προσέγγιση έχει πολλά προβλήματα. Πρώτα απ' όλα, οι δασμοί είναι ένα αμβλύ και μακροπρόθεσμο εργαλείο - εντελώς ακατάλληλο για τακτικές πιέσεις σε μια διαπραγμάτευση όπου θέλεις να τραβήξεις στο τραπέζι μια πλευρά που δεν το θέλει.

Η αλυσίδα δράσης είναι υπερβολικά μακριά: Για να κάνεις τους Ρώσους να κινηθούν, το όπλο δεν στοχεύει ούτε τους Ρώσους, ούτε τις εταιρείες που αγοράζουν από αυτούς, αλλά τους συμπατριώτες των αγοραστών που εξάγουν προϊόντα στην Αμερική. Για να φτάσει το μήνυμα στους Ρώσους, πρέπει να ταξιδέψει όλη την αντίστροφη διαδρομή —και μέχρι να φτάσει, οι συνθήκες μπορεί να έχουν αλλάξει πολλές φορές, ακυρώνοντας το.

Οι δασμοί έχουν φθίνουσα απόδοση: Πώς ακριβώς θα λειτουργήσουν αυτοί οι τιμωρητικοί δασμοί; Θα προστεθούν σε αυτούς που ανακοινώθηκαν στις 2 Απριλίου;

Υπάρχουν ήδη ανησυχίες ότι ακόμα και τα τωρινά επίπεδα δασμών μπορεί να πλήξουν τους Αμερικανούς αγοραστές όσο και τους ξένους πωλητές, δημιουργώντας χάος στις αλυσίδες προμήθειας. Οι προτεινόμενοι δευτερεύοντες δασμοί μπορεί τελικά να τιμωρήσουν τους ίδιους τους Αμερικανούς, αντί για το ρωσικό κράτος.

Επίσης, δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα καταργηθούν αυτοί οι δασμοί μόλις η εν λόγω χώρα "πάρει το μάθημά της". Θα παραμείνουν ως μια ασυνήθιστη τιμωρία για την οικονομία της, πολύ μετά να έχουν εξυπηρετήσει το σκοπό τους;

Το χειρότερο όλων είναι ότι ακόμα κι αν οι δευτερεύοντες δασμοί τρομάξουν τους αγοραστές, δεν είναι σαφές αν ο κόσμος μπορεί πραγματικά να αντεπεξέλθει χωρίς τις ρωσικές πετρελαιοεξαγωγές. Η προτεινόμενη μέθοδος είναι ουσιαστικά μια πρόσκληση στη Ρωσία να παίξει ένα παιχνίδι "ποιος θα φοβηθεί πρώτος" με την παγκόσμια οικονομία. Τι θα γίνει αν η Μόσχα πράγματι σταματήσει όλες τις εξαγωγές πετρελαίου;

Η απώλεια των πετρελαιογενών εσόδων θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα για τη ρωσική οικονομία, αλλά δεν θα την καταρρίψει αμέσως. Η παγκόσμια έλλειψη καυσίμων που θα ακολουθούσε μπορεί μερικώς να καλυφθεί από τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, αλλά σίγουρα θα γίνει αισθητή. Θα προκαλούσε αρκετό πόνο για να δημιουργήσει "αποστάτες" που θα διακινδύνευαν την οργή των ΗΠΑ, είτε από ανάγκη για καύσιμα, είτε για κερδοσκοπικές ευκαιρίες.

Αν συμβεί αυτό, θα ήταν οι ΗΠΑ έτοιμες να επιβάλουν δευτερεύοντες δασμούς στους υπαίτιους —πιθανόν εν μέσω μιας μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Να το έκαναν θα έδειχνε μόνο ως επιδείνωση του προβλήματος, ενώ η αδράνεια θα κατέστρεφε την αξιοπιστία της αμερικανικής οικονομικής διπλωματίας. Φαίνεται σαν μια απ’ τις χειρότερες επιλογές —και ένα δίλημμα που καλύτερα να αποφευχθεί.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου