του Marc Pierini

Από την επανεκλογή του, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιμετώπισε προκλήσεις τόσο εσωτερικά όσο και διεθνώς. Ωστόσο, η αναταραχή που προκαλεί η δεύτερη διοίκηση Ντόναλντ Τραμπ στη Δύση μπορεί σύντομα να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για την Άγκυρα να ενισχύσει τις σχέσεις της με ευρωπαϊκούς εταίρους.

Στην εγχώρια σκηνή, ο πρόεδρος και η συμμαχία του αντιμετώπισαν δυσμενείς εξελίξεις. Οι δημοτικές εκλογές στις 31 Μαρτίου 2024 αποτέλεσαν έναν απρόβλεπτο πολιτικό σεισμό, καθώς η συμμαχία του Ερντογάν έχασε σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Από τότε, η ηγεσία έχει λάβει δικαστικά μέτρα εναντίον των αντιπάλων, με ηγέτες του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος να αντιμετωπίζουν ερωτήσεις και Κούρδους δημάρχους να αντικαθίστανται από διορισμένους διοικητές. Επιπλέον, η κύρια επιχειρηματική ένωση της Τουρκίας, TÜSIAD, κατηγορείται για ανάμειξη στην πολιτική και υπονόμευση της κυβέρνησης Ερντογάν, ενώ προσωπικότητες της κοινωνίας των πολιτών συνεχίζουν να καταδικάζονται ή να ερευνούνται με εύθραυστες αποδείξεις.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει νίκη της αντιπολίτευσης σε μελλοντικές προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, οι προτάσεις του φυλακισμένου ηγέτη του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), Αμπντουλάχ Οτσαλάν, για αυτοδιάλυση του κόμματος, μπορεί να οδηγήσουν σε ειρηνική λύση της εξέγερσης εάν εφαρμοστούν, κάτι που θα μπορούσε να ενισχύσει τη δημοτικότητα του προέδρου.

Στη γειτονική Συρία, η κατάρρευση του καθεστώτος Μπασάρ αλ-Ασαντ από τα χέρια της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, μιας αντι-Ασαντ ομάδας που η Τουρκία έχει μακροχρόνια σχέσεις, αποτελεί στρατηγική νίκη για την Άγκυρα. Ωστόσο, οι αβεβαιότητες παραμένουν. Η προτεραιότητα της Άγκυρας είναι η διάλυση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), που ηγείται η Κουρδική πολιτοφυλακή Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), τις οποίες κατηγορεί για σχέσεις με το PKK. Ωστόσο, οι νέοι σύμμαχοι της Άγκυρας στη Δαμασκό εξακολουθούν να εδραιώνουν την εξουσία τους—για την οποία χρειάζονται τις καλά εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες SDF—και θα δυσκολευτούν να αποδεχτούν μια νέα τουρκική στρατιωτική επέμβαση στην επικράτειά τους. Οι εντάσεις μπορεί επίσης να κλιμακωθούν μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ σχετικά με τη Συρία.

Σε πιο μακρινές περιοχές, η Τουρκία ενισχύει τις σχέσεις της με μακρινούς εταίρους, όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία, το Πακιστάν, η Σομαλία και άλλες αφρικανικές χώρες. Αυτό αυξάνει το προφίλ του Ερντογάν στον μουσουλμανικό Νότο, αλλά δεν τον ανεβάζει στην κορυφή της παγκόσμιας ηγεσίας.

Ίσως αντιφατικά, είναι στην ευρωπαϊκή ήπειρο όπου η θέση του Ερντογάν μπορεί να βελτιωθεί περισσότερο. Έχοντας αποτύχει να παίξει τον μεσολαβητικό ρόλο που επιθυμούσε στην Ουκρανία το 2022 και στη Γάζα από το 2023, έχει την ευκαιρία να αξιοποιήσει τις στρατιωτικές δυνατότητες και τη γεωγραφική θέση της Τουρκίας για να συμβάλει στην ευρωπαϊκή σταθερότητα.

Οι συνομιλίες μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας για μια εκεχειρία στην Ουκρανία μέχρι στιγμής ήταν διμερείς, αφήνοντας την Ουκρανία, την Τουρκία και τους ευρωπαϊκούς ηγέτες εκτός διαδικασίας. Ο Ερντογάν πρόσφατα πρότεινε ξανά να φιλοξενήσει μια συνάντηση μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία και να "υποστηρίξει" τις διαπραγματεύσεις.

Οι συνομιλίες του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ με τον Γάλλο πρόεδρο και τον Βρετανό πρωθυπουργό στις 24 και 27 Φεβρουαρίου αντίστοιχα, δεν προσέφεραν καμία εγγύηση για τη συνέχεια των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας για την Ευρώπη. Στις 2 Μαρτίου, μια σύνοδος κορυφής για την ασφάλεια πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο για να συζητηθεί η υποστήριξη στην Ουκρανία, η διαδρομή προς μια εκεχειρία και η ασφάλεια της ηπείρου. Εκεί, για πρώτη φορά, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν συμμετείχε σε συζητήσεις σχετικά με την αύξηση των στρατιωτικών παραδόσεων στην Ουκρανία, την ανάπτυξη στρατευμάτων σε ουκρανικό έδαφος και σε γειτονικές χώρες του ΝΑΤΟ, καθώς και την αεροπορική και ναυτική παρακολούθηση γύρω από την Ουκρανία.

Στις 6 Μαρτίου, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου άνοιξαν το δρόμο για αύξηση των δαπανών άμυνας της ΕΕ μέσω νέων χρηματοδοτικών μέσων, ενώ 26 κράτη μέλη της ΕΕ—όλα εκτός από την Ουγγαρία—συμφώνησαν να ενισχύσουν την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία. Η Τουρκία θα μπορούσε να ενταχθεί στην κατηγορία των "ομοϊδεατών μη μελών της ΕΕ" που αναφέρονται στα συμπεράσματα.

Ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους η Τουρκία θα μπορούσε να συμβάλει στην ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι η βοήθεια στη γρήγορη και σημαντική αύξηση των παραδόσεων όπλων στις ουκρανικές και/ή ευρωπαϊκές δυνάμεις. Η τουρκική αμυντική βιομηχανία διαθέτει δυνατότητες συμβατές με το ΝΑΤΟ σε βασικούς τομείς, όπως θωρακισμένα οχήματα, μακρινά πυροβολικά, πυρομαχικά, αεροπορικά και ναυτικά drone, και βλήματα βραχείας και μεσαίας εμβέλειας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν επιμένει να συμμετέχει σε "ευρωπαϊκές αμυντικές προμήθειες και σχέδια ανασυγκρότησης." Παράλληλα, αναμένεται μια σαφής πολιτική δέσμευση από την Άγκυρα να υποστηρίξει τη θέση της ΕΕ εάν συμμετάσχει στη συμμαχία των πρόθυμων.

Όσον αφορά τη μελλοντική στρατιωτική ανάπτυξη εντός και γύρω από την Ουκρανία εάν συμφωνηθεί μια εκεχειρία, η Άγκυρα έχει σημαντικό δυναμικό αλλά αντιμετωπίζει ανοιχτά ερωτήματα: Είναι αποδεκτή από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη η αποστολή τουρκικών στρατευμάτων ή μέσων αεροπορικής παρακολούθησης εντός ή γύρω από την Ουκρανία; Εάν η ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας είναι μέρος της συμφωνίας, μπορεί το τουρκικό ναυτικό να βοηθήσει στην περιπολία της εσωτερικής θάλασσας διατηρώντας τον παραδοσιακό του ρόλο ελέγχου των Στενών σύμφωνα με τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936;

Συνολικά, η συμμετοχή της Τουρκίας σε μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική εντός και γύρω από την Ουκρανία αντιμετωπίζει τρία ζητήματα πολιτικής φύσης. Πρώτον, η Ρωσία μπορεί να αντιταχθεί έντονα και να πιέσει την Τουρκία να αποχωρήσει. Δεύτερον, τα ρωσικά συστήματα S-400 που παραδόθηκαν στην Τουρκία το 2019 μπορεί να εμποδίσουν τη συμμετοχή της, εκτός εάν απενεργοποιηθούν υπό δυτική επίβλεψη. Τέλος, η εμπιστοσύνη θα πρέπει να αναζωπυρωθεί μεταξύ Άγκυρας και δυτικοευρωπαϊκών ηγετών: Επειδή η κυριαρχία του δικαίου είναι τελικά το κεντρικό ζήτημα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η Τουρκία πρέπει να αποκαταστήσει ένα σημαντικό βαθμό κυριαρχίας του δικαίου σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η αψήφηση του δικαστηρίου και οι πολιτικές δίκες έχουν απομακρύνει την Τουρκία από τη συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών εταίρων της στο ΝΑΤΟ.

Η Δυτική Ευρώπη αντιμετωπίζει απειλές από τη Μόσχα από την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, και τώρα αντιμετωπίζει αναταραχή, πολιτική ανάμειξη, ακόμη και εχθρότητα από την Ουάσιγκτον. Οι ευρωπαϊκοί ηγέτες βλέπουν το τέλος της ογδονταετούς αρχιτεκτονικής ειρήνης και συνεργασίας που γεννήθηκε από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν ή του Γερμανού μελλοντικού Καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς αναγνώρισαν ξεκάθαρα αυτή την κατάσταση.

Οι αναταραχές που προέρχονται από τον κόσμο Τραμπ-Πούτιν δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την Τουρκία, περιπλέκοντας την πολιτική ισορροπίας της μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή εστίαση στην ασφάλεια μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη ευκαιρία για την Άγκυρα, εάν ευθυγραμμιστούν οι πολιτικοί αστέρες.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.