Του Stefan Lehne

Η ακροδεξιά στην Ευρώπη πρόκειται να κάνει δύο αποφασιστικά βήματα προς τα εμπρός. Ο Χέρμπερτ Κίκλ, επικεφαλής του FPÖ, φαίνεται έτοιμος να γίνει καγκελάριος της Αυστρίας και στη Γερμανία, το AfD καταφέρνει να επιβάλει τις αντιμεταναστευτικές του πολιτικές σε μεγάλα τμήματα του γερμανικού πολιτικού ρεύματος.

Και στις δύο περιπτώσεις —αλλά με διαφορετικούς τρόπους— τα τείχη προστασίας που προσπαθούσαν να στήσουν τα κυρίαρχα κόμματα για να κρατήσουν την ακροδεξιά εκτός διακυβέρνησης καταρρέουν.

Στην περίπτωση της Αυστρίας, το συντηρητικό Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), όπως και πολλά άλλα κυρίαρχα κόμματα, απέρριψε κατηγορηματικά την ιδέα σχηματισμού κυβέρνησης με το FPÖ του Κικλ μετά τη νίκη του τελευταίου στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2024. Ισχυρίστηκε ότι ο Κικλ είχε ριζοσπαστικοποιήσει το κόμμα του και αποτελούσε έναν απαράδεκτο "κίνδυνο για την ασφάλεια".

Μόλις τρεις μήνες αργότερα, αφού οι διαπραγματεύσεις για έναν εναλλακτικό συνασπισμό με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Φιλελεύθερους είχαν καταρρεύσει, το ÖVP άλλαξε πορεία και ξεκίνησε συνομιλίες συνασπισμού με τον Κικλ. Καθώς το FPÖ ήταν ήδη στην εθνική κυβέρνηση δύο φορές αυτόν τον αιώνα, το αυστριακό τείχος προστασίας ήταν μια μάλλον τεχνητή κατασκευή. Στην πραγματικότητα, η απόρριψη του Κικλ από το ÖVP ως καγκελάριος της Αυστρίας υποκινήθηκε εν μέρει επίσης από την ελπίδα να κρατήσει αυτή τη θέση για τον εαυτό του.

Ο συνασπισμός ÖVP/FPÖ δεν έχει ακόμη τελειώσει. Υπάρχουν αμφιβολίες σε μέρη του ÖVP και οι προσπάθειές του να εισαγάγει προστατευτικά κιγκλιδώματα για τη μελλοντική φιλοευρωπαϊκή πορεία της Αυστρίας θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια συμφωνία. Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο, ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία του Κικλ είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα.

Αυτό έχει επιπτώσεις σε επίπεδο ΕΕ. Ένας Καγκελάριος Κικλ θα έδινε τέλος στην απομόνωση του Βίκτορ Όρμπαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Μαζί με τον Ρόμπερτ Φίκο της Σλοβακίας, θα μπορούσαν να σχηματίσουν μια ευρωσκεπτικιστική συμμαχία, η οποία θα ενισχυόταν περαιτέρω, εάν —όπως αναμένεται ευρέως— ο Αντρέι Μπάμπις κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τσεχία αυτό το φθινόπωρο.

Μια τέτοια συμμαχία δύσκολα θα μπορούσε να πραγματοποιήσει το όραμα του Όρμπαν για μια "ένωση κυρίαρχων κρατών", όπου οι αρμοδιότητες επιστρέφονται στα κράτη μέλη και οι εξουσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιορίζονται σοβαρά. Ωστόσο, θα μπορούσε να εμποδίσει ουσιαστικά βήματα για την ενίσχυση της ΕΕ, όπως οι συλλογικές επενδύσεις για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας, η εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς, η πρόοδος προς μια ένωση κεφαλαιαγορών και η κοινή άμυνα. Θα μπορούσε επίσης να παρεμποδίσει σοβαρά την περαιτέρω υποστήριξη προς την Ουκρανία και να ματαιώσει κάθε προσπάθεια για την ανάπτυξη μιας συνεκτικής ευρωπαϊκής απάντησης στην εξωτερική πολιτική του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ "Κάνε την Αμερική Μεγάλη ξανά".

Τα κυρίαρχα γερμανικά κόμματα παρακολουθούν με μεγάλη προσοχή τις πολιτικές εξελίξεις στην Αυστρία. Ο ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, χαρακτήρισε τις συνομιλίες για τον συνασπισμό στη Βιέννη "καταστροφή". Και πράγματι, η αποφασιστικότητα να κρατηθεί η ριζοσπαστική δεξιά από την κυβέρνηση φαίνεται πολύ πιο ισχυρή στη Γερμανία από ό,τι στην Αυστρία. Ωστόσο, η σταθερότητα του Μερτς απέναντι στο AfD ως κόμμα δεν επεκτείνεται στις ανελεύθερες πολιτικές του. Αντίθετα, αυτή τη στιγμή καταργεί ένα άλλο τείχος προστασίας - αυτό μεταξύ της διαχείρισης της μετανάστευσης που βασίζεται στη νομοθεσία της ΕΕ και του διεθνούς δικαίου από τη μια πλευρά και της εθνικιστικής, αντιμεταναστευτικής ατζέντας του AfD από την άλλη.

Ως απάντηση σε μια φρικτή επίθεση από έναν ψυχικά άρρωστο Αφγανό, ο Μερτς πρότεινε μια δραστικά πιο περιοριστική πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, η οποία θα είχε σοβαρές συνέπειες για τους ανθρώπους που αναζητούν προστασία. Μεταξύ άλλων μέτρων, αυτές οι προτάσεις περιλαμβάνουν τον μόνιμο έλεγχο των συνόρων της Γερμανίας -κατά παράβαση του Σένγκεν- και την απώθηση των αιτούντων άσυλο στα σύνορα, κάτι που πολλοί ειδικοί θεωρούν παραβίαση του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου. Μία από τις κοινοβουλευτικές προτάσεις του Μερτς εγκρίθηκε μόνο λόγω των ψήφων του AfD, μια άλλη παραβίαση ενός μακροχρόνιου ταμπού στη γερμανική πολιτική.

Η δράση του Μερτς ακολουθεί ένα γνωστό μοτίβο. Τα κεντροδεξιά κόμματα μπαίνουν συχνά στον πειρασμό να μιμηθούν τις πολιτικές των δεξιών ανταγωνιστών τους με την ελπίδα να συγκρατήσουν την επιτυχία τους. Ως εκλογική στρατηγική, αυτό συχνά αποτυγχάνει και τελικά ευνοεί τα ακροδεξιά κόμματα. Οι κυρίαρχοι ψηφοφόροι θεωρούν ως επί το πλείστον τέτοιους ελιγμούς ως νομιμοποίηση της ακροδεξιάς, κάτι που τους απομακρύνει από τα παραδοσιακά τους κόμματα, ενώ όσοι υποστηρίζουν αυτές τις ακροδεξιές πολιτικές προτιμούν να ψηφίζουν το πρωτότυπο παρά το αντίγραφο.

Ο Φρίντριχ Μερτς εξακολουθεί να έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνει ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας. Εάν κερδίσει, σκοπεύει να αναλάβει ενεργό ηγετικό ρόλο στην Ε.Ε. Η ακύρωση μέρους του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο και η επιλογή άκρως περιοριστικών εθνικών λύσεων φαίνεται περίεργη αρχή.

Είτε, όπως στην Αυστρία, οι κυρίαρχοι πολιτικοί ασπάζονται ακροδεξιά κόμματα είτε, όπως στη Γερμανία, ασπάζονται τις πολιτικές τους, το αποτέλεσμα είναι πάντα η αποδυνάμωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας που υποστήριξε την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης για δεκαετίες.

Η Αυστρία και η Γερμανία είναι μόνο δύο από τις πολλές χώρες που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την άνοδο της ακροδεξιάς. Σε όλη την ήπειρο, οι κυρίαρχοι πολιτικοί κρατούνται ξύπνιοι τη νύχτα από τέτοιες ανησυχίες. Η πίεση από το εξωτερικό, όπως η εμφάνιση του τεχνολογικού δισεκατομμυριούχου Έλον Μασκ σε συγκεντρώσεις του AfD ή οι ρωσικής επιρροής εκστρατείες TikTok στη Ρουμανία, περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση.

Δεν υπάρχει ασημένια σφαίρα για να αντιμετωπίσετε αυτήν την πρόκληση.

Η δημιουργία τείχη προστασίας μπορεί να είναι μια χρήσιμη στρατηγική για να κρατήσει τα ακροδεξιά κόμματα μακριά από τους μοχλούς της εξουσίας, αλλά όπως δείχνει η παρουσία τους σε επτά κυβερνήσεις της ΕΕ, αυτή δεν είναι πάντα μια βιώσιμη προσέγγιση. Η αδιάκοπη εστίαση στην παροχή συγκεκριμένων λύσεων που αντιμετωπίζουν τις πραγματικές ανησυχίες των πληθυσμών, παραμένοντας σταθεροί στην υπεράσπιση των αρχών της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου είναι σίγουρα η καλύτερη προσέγγιση.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα ακροδεξιά κόμματα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μια μειοψηφία του εκλογικού σώματος. Το κέντρο μπορεί ακόμα να κρατήσει, αλλά μόνο εάν οι φιλελεύθεροι πολιτικοί εντείνουν τις προσπάθειές τους για να το κρατήσουν ενωμένο.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου