Του Artyom Shraibman

Ο ηγέτης της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο ήταν πιο γρήγορος από πολλά αμερικανικά ειδησεογραφικά δίκτυα να ανακηρύξει τον Ντόναλντ Τραμπ νικητή των πρόσφατων προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Ο Λουκασένκο μετά από πληθώρα φιλοφρονήσεων προς τον Τραμπ με φιλοφρονήσεις δεσμεύτηκε να προτείνει προσωπικά τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ για το Νόμπελ Ειρήνης, εάν τηρήσει την υπόσχεσή του να "σταματήσει τους πολέμους" στο εξωτερικό.

Είναι δελεαστικό να διαβάζουμε την κολακεία του Λουκασένκο ως απλώς έναν άλλο παγκόσμιο ηγέτη που θέλει να ξεκινήσει με το δεξί πόδι με την επερχόμενη κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά περισσότερα: ο Μινσκ ελπίζει ειλικρινά ότι ο Τραμπ θα κρατήσει τον λόγο του παγώνοντας τον πόλεμο της Ουκρανίας, εκτονώνοντας τις εντάσεις ΗΠΑ-Ρωσίας και βοηθώντας τον αντιφιλελεύθερο μερκαντιλισμό να θριαμβεύσει σε μια άλλοτε ενωμένη Δύση.

Οι διμερείς σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λίγες προοπτικές για το Μινσκ από μόνες τους. Ανεξάρτητα από το πόσο αδιάφορος μπορεί να είναι ο Τραμπ για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χώρες όπως η Λευκορωσία, αυτό από μόνο του δεν θα εγγυηθεί καμία πρόοδο. Ο Λουκασένκο απλά δεν είναι τόσο ενδιαφέρον για την Ουάσιγκτον και η κυβέρνηση Τραμπ δεν ασχολήθηκε ποτέ με τις λεπτότερες λεπτομέρειες της πολιτικής της Ανατολικής Ευρώπης.

Μάλλον, το Μινσκ υπολογίζει στον Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, κάτι που κρυφά επιθυμεί. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, ο Λουκασένκο δεν υποστήριξε ποτέ δημόσια τους στόχους της "ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης" και είναι απίθανο να ενδιαφερόταν ποτέ για αυτούς τους στόχους.

Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί: η πτώση της Ουκρανίας και η εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος μαριονέτας ή η ρωσική κατοχή θα δημιουργούσαν αμέσως πολλά σοβαρά προβλήματα στον Λουκασένκο. Η Λευκορωσία θα έπρεπε να ανταγωνιστεί την Ουκρανία για ρωσικές επιδοτήσεις. Θα ήταν ευάλωτο στην όρεξη του Κρεμλίνου για νέες κατακτήσεις. Επιπλέον, η παράδοση της Ουκρανίας στη Ρωσία θα ωθούσε την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ να στρατιωτικοποιηθεί πιο ενεργά, αυξάνοντας τους κινδύνους για το Μινσκ και παρακινώντας τη Μόσχα να επεκτείνει τη δική της παρουσία στη Λευκορωσία.

Η εμπλοκή του Μινσκ στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας καθώς και η βάναυση καταστολή των διαδηλωτών από τον Λουκασένκο μετά από μια ψευδή προεδρική εκλογή το 2020 δημιούργησαν μια σφήνα μεταξύ της Λευκορωσίας και της Δύσης, κοστίζοντας του κάθε περιθώριο ελιγμών. Σαφώς, όμως, ο Λουκασένκο έχει βαρεθεί να παίζει δεύτερο βιολί στη Ρωσία. Θα προτιμούσε πολύ μια επιστροφή στην κατάσταση πραγμάτων πριν από το 2020: όταν θα μπορούσε να ενεργήσει ανεξάρτητα, δυνητικά ως ειρηνευτής, χωρίς να βλάψει τη συμμαχία του με τη Ρωσία.

Το Μινσκ έχει κάνει εμφανή την προθυμία του για αλλαγή σε δειλά μηνύματα προς τη Δύση, συμπεριλαμβανομένων πέντε πρόσφατων κυμάτων χάρης για πολιτικούς κρατούμενους και τη ρητορική του γύρω από την ειρήνη στην Ουκρανία. Οι συνταγές του Λουκασένκο για την ειρήνη δεν έχουν απομακρυνθεί ποτέ από αυτό που έχουν προτείνει ισχυρές παγκόσμιες δυνάμεις του Νότου (όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Τουρκία) και οι ευρωπαίοι "διαφωνούντες" (Ουγγαρία και Σλοβακία). Συνήθως περιλαμβάνουν τερματισμό της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, άμεση κατάπαυση του πυρός και απόσυρση στρατευμάτων από το μέτωπο, ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων (ο Λουκασένκο έχει προτείνει ακόμη και Λευκορώσους για αυτόν τον ρόλο), την ουδετερότητα της Ουκρανίας και την αναβολή των εδαφικών διαφορών.

Αν και μια τέτοια ρητορική έρχεται σε αντίθεση με τη επιθετική δεξιόστροφη πολιτική της Μόσχας και το καθεστώς του Μινσκ ως τόπου σκηνής για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, ο Λουκασένκο το έχει επαναλάβει με συνέπεια τα τελευταία χρόνια. Ο Τραμπ είναι το καλύτερο στοίχημα του Λουκασένκο για την ώθηση της Ουκρανίας προς μια κατάπαυση του πυρός χρησιμοποιώντας τη φόρμουλα του - ή κάτι παρόμοιο.

Η πιθανότητα μιας τέτοιας κατάπαυσης του πυρός παραμένει άγνωστη. Και οι δύο πλευρές έχουν σοβαρές ενστάσεις. Αλλά αν γινόταν, ο Λουκασένκο θα προσπαθούσε να αξιοποιήσει στο έπακρο την κατάσταση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Μινσκ θα έσπευδε να αναζητήσει εξαρχής μια θέση στην ειρηνευτική διαδικασία με την ελπίδα ότι θα μπορούσε απλώς να είναι το κλειδί για να ληφθεί και πάλι στα σοβαρά.

Αυτή τη στιγμή, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας να επιστρέφουν στη Λευκορωσία, δεδομένης της αποτυχίας των προηγούμενων συμφωνιών του Μινσκ με στόχο τον τερματισμό των μαχών στο Ντονμπάς, για να μην αναφέρουμε τον προφανή κομματισμό του Λουκασένκο. Ωστόσο, η Λευκορωσία θα μπορούσε να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις ως ενδιαφερόμενος. Ο Λουκασένκο έχει επιμείνει πολλές φορές ότι όχι μόνο πρέπει να είναι μέρος του διαλόγου αλλά να λάβει ξεχωριστές εγγυήσεις ασφαλείας για τη Λευκορωσία (χορηγήθηκαν, ποτέ δεν διευκρίνισε ποιος θα γίνει ο εγγυητής ή από ποιον η Λευκορωσία απαιτεί προστασία).

Το φαινομενικά υπερφιλόδοξο στοίχημα του Λουκασένκο θα μπορούσε πραγματικά να κερδίσει εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες υπερβούν μια απλή κατάπαυση του πυρός. Η Μόσχα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια άλλη εντελώς πιστή φωνή στο τραπέζι. Έχει ξαναγίνει. Σε συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 2022, η ρωσική αντιπροσωπεία συμπεριέλαβε τη Λευκορωσία στο προσχέδιο της συνθήκης ως έναν από τους εγγυητές ασφαλείας της Ουκρανίας. Θα μπορούσε να συμβεί ξανά.

Η Δύση και η Ουκρανία δεν ενδιαφέρονται και δεν θα νοιάζονται για εγγυήσεις ή δεσμεύσεις που υπογράφει ο Λουκασένκο: λίγοι πιστεύουν ότι είναι πραγματικά ανεξάρτητος, ειδικά σε θέματα πολέμου και ειρήνης. Αλλά είναι απίθανο κάποιος να τορπιλίσει την όλη διαδικασία μόνο και μόνο για να αποφύγει την υποχώρηση στη Μόσχα για ένα τόσο ασήμαντο ζήτημα. Η στιγμή θα είναι πολύ κρίσιμη για να επισημάνουμε ότι ο Λουκασένκο είναι παράνομος και δεν αξίζει μια θέση στο τραπέζι των ενηλίκων.

Σήμερα, το ζητούμενο τίμημα της Δύσης για ελάφρυνση των κυρώσεων είναι ασυμβίβαστο με την επιβίωση του καθεστώτος του Λουκασένκο: τον σαρωτικό εκδημοκρατισμό και τον τερματισμό της υποστήριξης του πολέμου της Ρωσίας. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ δίνει στον Λουκασένκο ελπίδα ότι ο πήχης της Δύσης μπορεί να μειωθεί, καθιστώντας μια πορεία προς τα εμπρός τουλάχιστον κάπως εφικτή. Εν ολίγοις, το Μινσκ υπολογίζει στις ενέργειες του Τραμπ έναντι της Ρωσίας και της Ουκρανίας για να το βγάλει εν μέρει από την απομόνωση στη Δύση, χωρίς ουσιαστικές παραχωρήσεις από την πλευρά του.

Φυσικά, τίποτα δεν είναι εγγυημένο ότι θα συμβεί: η δεύτερη προεδρία του Τραμπ αποτελεί απλώς ένα παράθυρο ευκαιρίας για το Μινσκ. Επιπλέον, αυτό το παράθυρο θα ανοίξει μόνο εάν εκπληρωθούν πολλές προϋποθέσεις ταυτόχρονα: ο πόλεμος να σταματήσει και η Μόσχα να διατηρήσει μια αρκετά ισχυρή διαπραγματευτική θέση στις ειρηνευτικές συνομιλίες.

Ο Λουκασένκο αντιμετωπίζει χειρότερα αποτελέσματα όσον αφορά την απομόνωση. Ένας παρατεταμένος πόλεμος ή η πτώση της Ουκρανίας θα σήμαινε τη διατήρηση των κυρώσεων στο Μινσκ επ' αόριστον, ενώ η ήττα της Μόσχας θα δημιουργούσε υπαρξιακούς κινδύνους για το καθεστώς της Λευκορωσίας.

Οι προσδοκίες του Λουκασένκο από τον Τραμπ έχουν μια άλλη, πιο παγκόσμια διάσταση: αυτή που τον φέρνει σε κοινό έδαφος με τους ομοϊδεάτες ηγέτες από τη Βουδαπέστη μέχρι το Πεκίνο. Το Μινσκ ονειρεύεται να αντιμετωπίσει μια Δύση που κυβερνάται από πολλούς Τραμπ, ένα μέρος όπου η εμπορική ρεαλπολιτική θριαμβεύει και ο Λουκασένκο γίνεται αποδεκτός γι' αυτό που είναι, χωρίς να χρειάζεται διαλέξεις.

Αυτό είναι το μαξιμαλιστικό πρόγραμμα. Ακόμα κι αν το παράδειγμα του Τραμπ δεν αποδειχθεί μεταδοτικό στην Ευρώπη, το Μινσκ αναμένει από τον Τραμπ τουλάχιστον να εκτοξεύσει τη διατλαντική αλληλεγγύη γύρω από τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Για τον Λουκασένκο, η αυτοκαταστροφή της συλλογικής φιλελεύθερης Δύσης και οι σχέσεις χωρίς αξίες με μεμονωμένα κράτη δεν ακούγονται πολύ άθλιες.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου