της Judy Dempsey

Αυτή πρέπει να είναι η ευκαιρία της Ευρώπης.

Όταν ο Τζο Μπάιντεν αποχώρησε από την προεδρική κούρσα των ΗΠΑ, υπήρξε μια ανακούφιση στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Καθώς η υποστήριξη προς τον Μπάιντεν μειώθηκε, ακόμη και μέσα στο ίδιο του το κόμμα, οι σχολιαστές -και οι ηγέτες- σε όλη την Ευρώπη αγχώθηκαν περισσότερο για την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Θυμούνται τα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του. Μεταξύ 2017 και 2021, ο Τραμπ έπληξε την Ευρώπη, ειδικά τη Γερμανία. Χτύπησε το ΝΑΤΟ. Υποτίμησε την ήπια δύναμη της ΕΕ και τις αξίες της. Προτιμούσε πολύ ηγέτες που υπερασπίζονταν τις συντηρητικές αρχές, που ήταν κατά της μετανάστευσης και που υπερασπίζονταν την εθνική κυριαρχία. Ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν ήταν και είναι ένας από τους μεγάλους θαυμαστές του.

Η ανακούφιση της Ευρώπης για την αποχώρηση του Μπάιντεν από την κούρσα είναι άστοχη. Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών παραμένει ασαφές. Και για άλλη μια φορά, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, οι Ευρωπαίοι είναι απροετοίμαστοι για τις τεκτονικές αλλαγές που θα συμβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έλαβαν πολλές προειδοποιήσεις για την ανισορροπία στη διατλαντική σχέση. Ο Τραμπ ενίσχυσε αυτό που είχαν πει στην Ευρώπη οι προηγούμενες κυβερνήσεις: πρέπει να σταματήσει να θεωρεί δεδομένη την ομπρέλα ασφαλείας της Αμερικής. Πρέπει να ξοδέψει περισσότερα για την άμυνα και να λάβει στα σοβαρά τη δική της ασφάλεια. Πρέπει να σταματήσει να κινείται αμέριμνη δίπλα στον υπερατλαντικό σύμμαχό της. Πρέπει να συνδυάσει την οικονομική της δύναμη με την πολιτική φιλοδοξία.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κατάλαβε αυτά τα μηνύματα. Επανειλημμένα, είπε στους Ευρωπαίους να είναι προετοιμασμένοι για την "επόμενη μέρα".

Ο Μακρόν δεν ήταν αποκαλυπτικός. Στις πρόσφατες ομιλίες και συνεντεύξεις του, προειδοποίησε για την ευπάθεια της Ευρώπης όσον αφορά τις αξίες της, τη δημοκρατία και την Ευρώπη ως ιδέα. Το σιωπηρό μήνυμά του ήταν ότι η Ευρώπη έπρεπε να αμυνθεί έναντι εσωτερικών και εξωτερικών απειλών και έναντι των πολιτικών κομμάτων που επιδιώκουν να αμφισβητήσουν την ουσιαστική αρχιτεκτονική της ΕΕ. Κανένας άλλος Ευρωπαίος ηγέτης δεν ήταν τόσο ωμά και ξεκάθαρος σχετικά με τις αδυναμίες της Ευρώπης και τον τρόπο με τον οποίο υπνοβατούσε σε κρίσεις αντί να προστατεύει αυτό που αντιπροσωπεύει η Ευρώπη –ως μέρος της Δύσης.

Η Δύση έχει τις ρίζες της στη δημοκρατία, τις ελεύθερες εκλογές, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, το κράτος δικαίου, την ανεξάρτητη δικαιοσύνη και τη λογοδοσία. Πρόκειται για μια προοπτική και ένα σύστημα αντίθετο με τον αυταρχισμό.

Αν δεν ήταν ελκυστικό ως σύστημα, γιατί οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα διαμαρτύρονταν για τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα; Τα τελευταία είναι καθολικά. Δεν είναι δυτικές κατασκευές όπως ισχυρίζονται οι αντίπαλοί της. Πρέπει να υπερασπίζονται και με αυτοπεποίθηση.

Η υπεράσπιση αυτού που πρεσβεύει η Ευρώπη και η Δύση συνδέεται με αυτό που συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ηγεσία των ΗΠΑ αμφισβητείται από την Κίνα, ειδικά στη Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς δεν περιορίζεται στη Γάζα. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου θεωρεί εδώ και καιρό το Ιράν ως τη μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα του. Η απόφασή του να βομβαρδίσει στόχους των Χούθι που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Υεμένη σηματοδοτεί τις ευρύτερες, περιφερειακές επιπτώσεις του πολέμου στη Γάζα.

Ο περιορισμός της σύγκρουσης θα απαιτήσει την ηγεσία των ΗΠΑ και των Αράβων. Μην υπολογίζετε στην ΕΕ. Περιορίζεται σε θεατή στην περιοχή. Αντίθετα, τα Υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας των ΗΠΑ θα πρέπει να μεσολαβήσουν, παρόλο που η χώρα θα είναι πλήρως απασχολημένη με εσωτερικά ζητήματα.

Με διαφορετικό πρίσμα, η αποχώρηση του Μπάιντεν από την προεδρική κούρσα συμπυκνώνει ένα άλλο στοιχείο για την ευπάθεια της Ευρώπης.

Ο Μπάιντεν είναι ο τελευταίος πραγματικά ατλαντιστής πρόεδρος των ΗΠΑ. Η καριέρα του, η εμπειρία του στην εξωτερική πολιτική και η ηλικία του τον έκαναν Ατλαντιστή που πίστευε στους διαρκείς δεσμούς μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Μια νεότερη γενιά δεν έχει αυτή τη θεσμική μνήμη ή τη σύνδεση με την Ευρώπη.

Αυτοί οι δεσμοί -που παραδειγματίστηκαν μετά το 1945 από πολυμερείς θεσμούς υπό την ηγεσία των ΗΠΑ όπως το ΝΑΤΟ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα Ηνωμένα Έθνη και όλα τα θυγατρικά του όργανα- είναι σε κακή κατάσταση. Οι εποχές μετά το 1945 και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, κατά τις οποίες η Δύση πίστευε αφελώς ότι θα μπορούσε να επικρατήσει στο διηνεκές, τελειώνουν.

Η Ευρώπη δεν είναι προετοιμασμένη για αυτό. Ούτε η Ευρώπη ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες εκσυγχρονίζουν αυτούς τους θεσμούς. Είναι η Κίνα, που υποστηρίζεται από τη Ρωσία, που προσπαθεί να τις αναδιαμορφώσει, να τις αντικαταστήσει ή να τις διαταράξει.

Είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να αντιδράσει η Ευρώπη.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει η ΕΕ να έχει έναν αρχηγό άμυνας και μια πολιτική συλλογικών αμυντικών δαπανών. Για αυτήν, ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας δείχνει γιατί αυτό είναι απαραίτητο. Ωστόσο, δεν είναι πεπεισμένα όλα τα κράτη μέλη. Η άμυνα παραμένει εθνικό και κυρίαρχο ζήτημα.

Ορισμένα κράτη μέλη θέλουν μια ένωση που καταργεί την ομοφωνία και τα δικαιώματα βέτο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Θέλουν μια πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη αντί για μια ΕΕ υπό την ευθύνη των κρατών μελών.

Ουσιαστικά, το θέμα είναι η Ευρώπη. Τα είκοσι επτά κράτη μέλη της ΕΕ δεν συμφωνούν για την κατεύθυνση της Ένωσης. Θα είχε νόημα περισσότερη πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση. Ωστόσο, αρκετές χώρες θέλουν να ανακτήσουν περισσότερη κυριαρχία σε βάρος του να κάνουν την Ευρώπη πιο ικανή και έτοιμη για την "επόμενη μέρα".

Με τις Ηνωμένες Πολιτείες τόσο εστιασμένες στις 5 Νοεμβρίου, η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να προχωρήσει. Δυστυχώς, με εξαίρεση έναν αποδυναμωμένο Πρόεδρο Μακρόν, οι ηγέτες στην Ευρώπη, ειδικά στη Γερμανία, δεν έχουν το θάρρος να εξηγήσουν και να κάνουν ό,τι χρειάζεται.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  


Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου