Των Christian Achrainer, Michelle Pace

Οι Αιγύπτιοι επανεξέλεξαν τον Αμπντελφατάχ αλ-Σίσι ως πρόεδρό τους. Τίποτα άλλο δεν μπορούσαμε να περιμένουμε, επειδή η θηλιά του καθεστώτος του στην πολιτική - και οικονομική - σφαίρα της Αιγύπτου είναι σφιχτή και η προεκλογική περίοδος ήταν, όπως αναμενόταν, μη ελεύθερη και άδικη.

Ο Αλ Σίσι ήταν επικεφαλής των Αιγυπτιακών Ενόπλων Δυνάμεων όταν ο τότε πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι, ηγετικό μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ανατράπηκε μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013.

Ο Αλ Σίσι εξελέγη πρόεδρος ένα χρόνο αργότερα, και σήμερα, η Αίγυπτος είναι ακόμη πιο αυταρχική από ό,τι επί Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί κατά την επανάσταση του 2011.

Έτσι, δεν απομένουν πολλά από την ελπίδα ότι η Αίγυπτος θα μπορούσε να εκδημοκρατιστεί. Επίσης, δεν έχουν απομείνει πολλά από τη δέσμευση της ΕΕ μετά τις αραβικές εξεγέρσεις να τερματίσει τη σε μεγάλο βαθμό άνευ όρων συνεργασία της με αυταρχικούς ηγεμόνες στον αραβικό κόσμο.

Για άλλη μια φορά, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της κλείνουν τα μάτια στην έλλειψη πολιτικών μεταρρυθμίσεων με αντάλλαγμα τη συνεργασία σε θέματα, μεταξύ άλλων, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της ασφάλειας. Η σταθερότητα υπερτερεί της υποστήριξης για μεταρρυθμίσεις. Ως αποτέλεσμα, η ΕΕ αντικρούει και γελοιοποιεί τον διακηρυγμένο στόχο της να προωθήσει τον εκδημοκρατισμό.

Αυτή η αλληλεπίδραση υποστήριξης της δημοκρατίας και άλλων τομέων πολιτικής, καθώς και η προφανής έλλειψη οργανωτικής μάθησης από προηγούμενες αναποτελεσματικές πρακτικές, αποτελούν βασικά ερευνητικά ενδιαφέροντα του έργου Horizon Europe SHAPEDEM-EU.

Στον τομέα της ασφάλειας, για παράδειγμα, το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ δεν μπόρεσε να συμφωνήσει για ένα δεσμευτικό πλήρες εμπάργκο όπλων μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα. Αντίθετα, περίπου το 55% των εισαγωγών όπλων της Αιγύπτου την περίοδο 2015-2022 προέρχονταν από τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία.

Η ΕΕ και τα μέλη της συνεργάστηκαν επίσης στενά με το Κάιρο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, χωρίς να τηρούν κριτική στάση απέναντι στη χρήση της ετικέτας "τρομοκρατία" από το καθεστώς, με στόχο να φυλακίσει δεκάδες χιλιάδες ειρηνικούς αντιπολιτευόμενους ή την υπερβολικά στρατιωτικοποιημένη προσέγγισή του που περιλαμβάνει εξωδικαστικούς φόνους και βασανιστήρια.

Επιπλέον, οι Βρυξέλλες ελπίζουν ότι το Κάιρο μπορεί να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στην άμβλυνση των περιφερειακών συγκρούσεων, για παράδειγμα στη Λιβύη. Αυτή τη στιγμή, το αιγυπτιακό καθεστώς δείχνει για άλλη μια φορά στον δυτικό κόσμο ότι είναι ένας από τους ελάχιστους παίκτες που μπορούν να μεσολαβήσουν μεταξύ της Χαμάς και της ισραηλινής κυβέρνησης.

Στον τομέα της ενέργειας, οι Βρυξέλλες προσέγγισαν το Κάιρο όταν προσπαθούσαν να μειώσουν τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Τον Ιούνιο του 2022, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η ΕΕ υπέγραψαν ένα μνημόνιο συμφωνίας στο οποίο το Ισραήλ θα εξήγαγε αέριο στην Αίγυπτο, όπου θα υγροποιηθεί και στη συνέχεια θα αποσταλεί στην ΕΕ.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε σε αυτό το πλαίσιο ότι "Η Αίγυπτος είναι […] ένας κρίσιμος εταίρος στις προσπάθειές μας να απομακρυνθούμε από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και προς πιο αξιόπιστους προμηθευτές". Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής για το κλίμα COP27 που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2022 στο Σαρμ ελ-Σέιχ, η ΕΕ και η Αίγυπτος συνήψαν μια στρατηγική εταιρική σχέση για το ανανεώσιμο υδρογόνο.

Υπάρχει επίσης το θέμα των μεταναστών. Η μείωση της εισροής μεταναστών αποτελεί πρωταρχικό μέλημα των υπευθύνων χάραξης πολιτικής της Ευρώπης. Πριν από τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα τέλη Οκτωβρίου 2023, η φον ντερ Λάιεν πρότεινε αυξημένη υποστήριξη προς το Κάιρο σε αυτόν τον τομέα, υπονοώντας μια συμφωνία που θα μπορούσε να είναι κάπως συγκρίσιμη με τη συμφωνία που υπέγραψε η ΕΕ με την Τυνησία τον Ιούλιο του 2023.

Αυτό μεταφράζεται σε ποσό περίπου 9 δισ. ευρώ (9,7 δισ. δολάρια) σε επενδύσεις, δάνεια και ελάφρυνση χρέους με στόχο να στηρίξουν την καταρρέουσα οικονομία της Αιγύπτου με αντάλλαγμα αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων. Τα τελευταία χρόνια, οι Βρυξέλλες και το Κάιρο έχουν υπογράψει συμφωνίες για τη διαχείριση της μετανάστευσης αξίας 111 εκατ. ευρώ (120 εκατ. δολάρια), οι οποίες περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων δεσμεύσεων, την παράδοση περιπολικά σκάφη και κοινές εκπαιδεύσεις.

Η αιγυπτιακή ηγεσία παρουσιάζεται ως ένας ανεκτίμητος εταίρος στους τομείς της ενέργειας, της μετανάστευσης και της ασφάλειας. Γνωρίζει καλά ότι μπορεί να δημιουργήσει φόβο στους φορείς χάραξης πολιτικής της Ευρπωπης και χρησιμοποιεί αυτά τα ζητήματα προς όφελός της.

Ο Αλ Σίσι προειδοποιεί συνεχώς για ένα σενάριο Συρίας ή Λιβύης στην Αίγυπτο σε περίπτωση που ο στρατός χάσει τον έλεγχο και για τον τεράστιο αριθμό μεταναστών που μπορεί να προσπαθήσουν να εγκαταλείψουν τη μακράν πολυπληθέστερη χώρα της νότιας γειτονιάς της ΕΕ σε περίπτωση αστάθειας. Σε αντάλλαγμα για την αποτροπή αυτού του σεναρίου, αναμένει από την ΕΕ να κάνει τα στραβά μάτια στον εδραιωμένο αυταρχισμό και τις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η στρατηγική του Καΐρου λειτουργεί: Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της όχι μόνο έχουν αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Αίγυπτο μετά από μια σύντομη περίοδο προβληματισμού μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα - επιδιώκουν να ενισχύσουν σημαντικά τη συνεργασία.

Η στήριξη της δημοκρατίας, επομένως, δεν αποτελεί προτεραιότητα για την ένωση. Αυτό θυμίζει την περίοδο πριν το 2011· για άλλη μια φορά, η ΕΕ ακολουθεί μια κοντόφθαλμη προσέγγιση. Προφανώς, το μπλοκ δεν έχει διδαχθεί από το παρελθόν.

Ωστόσο, όπως δείχνει η έρευνα SHAPEDEM-EU, είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να ξεκινήσει ένα ταξίδι διαγραφής μνήμης προτού μπορέσει να μάθει εκ νέου πώς να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του λαού για εκδημοκρατισμό και ως εκ τούτου βιώσιμη σταθερότητα πιο αποτελεσματικά.

Φυσικά, κανείς δεν περιμένει από την ΕΕ να επιφέρει δημοκρατικές αλλαγές από έξω. Ωστόσο, οι λίγοι εναπομείναντες τοπικοί φορείς υπέρ της δημοκρατίας ελπίζουν ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της τουλάχιστον δεν θα δυσκολέψουν ακόμη περισσότερο το έργο τους υποστηρίζοντας το καθεστώς.

Οι τρέχουσες πρακτικές της ΕΕ στέλνουν μοιραία μηνύματα: Το αιγυπτιακό καθεστώς έχει επαναπαυθεί ότι μπορεί να συνεχίσει την άνευ προηγουμένου καταστολή του και οι τοπικοί φορείς εκδημοκρατισμού καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν τις υποσχέσεις και τη ρητορική αξιών της ΕΕ.

Εν ολίγοις, η ΕΕ υποστηρίζει τον αυταρχισμό και όχι τον εκδημοκρατισμό στην Αίγυπτο. Ο Αλ Σίσι μπορεί να προχωρήσει στην τρίτη θητεία του ως ο αδιαμφισβήτητος κυβερνήτης που δεν χρειάζεται να ανησυχεί για τις προϋποθέσεις ή την κριτική σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ