Του Emil Avdaliani

Η συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης που ανακοινώθηκε από το Πεκίνο και την Τιφλίδα στις 31 Ιουλίου εξέπληξε πολλούς στη Γεωργία και στη Δύση. Ενώ αυτή η διπλωματική πρόοδος έρχεται εν μέσω παραδοσιακά θερμών σχέσεων μεταξύ της Κίνας και της Γεωργίας, η οποία υπέγραψε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου το 2017, οι λόγοι και ο χρόνος δημοσίευσης του εγγράφου στρατηγικής συνεργασίας υπογραμμίζουν τη ρευστή γεωπολιτική κατάσταση στον Νότιο Καύκασο. Οι προσπάθειες της Κίνας να προωθήσει τη θέση της στην ασταθή περιοχή. και, το πιο σημαντικό, οι προσπάθειες της Γεωργίας να ελιχθεί μεταξύ της συλλογικής Δύσης και της Ανατολής, ειδικά ενόψει της κρίσιμης απόφασης της ΕΕ για το αν θα χορηγήσει στην Τιφλίδα το πολυπόθητο καθεστώς υποψήφιας χώρας.

Το έγγραφο, που υπογράφηκε κατά την επίσκεψη του Γεωργιανού πρωθυπουργού Ιράκλι Γκαριμπασβίλι στην Κίνα, παρουσιάζει ένα όραμα για διευρυμένη διμερή οικονομική και πολιτική συνεργασία, καθώς και για τις υποδομές και την εκπαίδευση. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να "ενισχύουν τον συντονισμό και τη συνεργασία σε περιφερειακές και διεθνείς υποθέσεις", συμπεριλαμβανομένων των παγκόσμιων έργων της Κίνας, όπως οι πρωτοβουλίες Belt and Road και Global Security.

Για την Κίνα, οι διευρυμένες σχέσεις με τη Γεωργία θα μπορούσαν να ανοίξουν το δρόμο για μεγαλύτερη παρουσία στον Νότιο Καύκασο. Το Πεκίνο θεωρούσε παραδοσιακά την περιοχή ως μέρος της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας και ήταν απρόθυμο να κάνει οποιαδήποτε σημαντικά βήματα εκεί. Ο Νότιος Καύκασος δεν συμπεριλήφθηκε καν στους διαδρόμους που καλύπτονται από την Πρωτοβουλία Belt and Road.

Ωστόσο, η ευρύτερη περιοχή του Ευξείνου Πόντου έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας γεωπολιτική περιοχή όπου ο ανταγωνισμός μεταξύ Ρωσίας και Δύσης δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για άλλες μεγάλες δυνάμεις να αυξήσουν την επιρροή τους. Είναι επίσης λογικό το Πεκίνο να επιδιώξει μεγαλύτερο ρόλο στην περιοχή καθώς επιδιώκει να διευρύνει τη θαλάσσια παρουσία του σε όλο τον κόσμο. Πολλοί πιστεύουν ότι η διευρυμένη συνεργασία με την Τιφλίδα θα επικεντρωθεί στην κατασκευή του λιμανιού της Ανακλίας της Γεωργίας, το οποίο βρίσκεται στη συντομότερη διαδρομή από την Κίνα προς την Ευρώπη.

Η επιδίωξη της Κίνας για στενότερους δεσμούς με τη Γεωργία θα πρέπει ίσως να εξεταστεί και από την προοπτική της Κεντρικής Ασίας. Αυτή η περιοχή είναι για σχεδόν δύο αιώνες συνδεδεμένη με τον έξω κόσμο μέσω υποδομής που συνδέεται αποκλειστικά βορείως με τη Ρωσία. Τώρα, η Κίνα διαταράσσει αυτό το μοτίβο αναπτύσσοντας συνδεσιμότητα Ανατολής-Δύσης μέσω σιδηροδρόμων, δρόμων και εμπορίου. Η Κεντρική Ασία είναι μια μεγάλη αγορά, αλλά η επέκταση στην περιοχή είναι επίσης ένα πρώτο βήμα για την επιδίωξη του μεγαλύτερου στόχου του Πεκίνου να πάει δυτικά: δημιουργία πολλαπλών χερσαίων συνδέσεων με την ΕΕ και να χρησιμεύσει ως εναλλακτική λύση στη ρωσική διαδρομή, της οποίας η αποτελεσματικότητα έχει υπονομευτεί από Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι επακόλουθες δυτικές κυρώσεις.

Ο Νότιος Καύκασος είναι μια τέτοια εναλλακτική. Γεωγραφικώς, η συντομότερη σύνδεση είναι από το Σιντζιάνγκ της Κίνας με τη Ρουμανία, κράτος μέλος της ΕΕ. Αυτός ο Μέσος Διάδρομος, που διασχίζει την Κεντρική Ασία και την Κασπία Θάλασσα, και στη συνέχεια μέσω της Μαύρης Θάλασσας ή μέσω της Τουρκίας, θεωρείται πλέον όλο και περισσότερο ως βιώσιμο υποκατάστατο της παραδοσιακής βόρειας διαδρομής μέσω της Ρωσίας. 

Η Κίνα αρχικά δίσταζε να υποστηρίξει τον Μεσαίο Διάδρομο, ελπίζοντας ίσως ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σύντομα, αλλά όσο περνούσε ο καιρός, η ανάγκη να βρεθεί μια σταθερή εναλλακτική λύση γινόταν πιο ισχυρή. Η δοκιμαστική πρόοδος στον σιδηρόδρομο Κίνας-Κιργιστάν-Ουζμπεκιστάν που είχε καθυστερήσει εδώ και καιρό ήταν το πρώτο ισχυρό μήνυμα από το Πεκίνο. Στις αρχές του 2023, ο Κινέζος πρεσβευτής στη Γεωργία υποστήριξε ανοιχτά την ιδέα της ανάπτυξης του Μεσαίου Διαδρόμου, προς έκπληξη πολλών. Επιπλέον, έχουν υπογραφεί και πραγματοποιηθεί διάφορα μνημόνια και πολιτικές διαβουλεύσεις για τη διευκόλυνση της διέλευσης μεταξύ Γεωργίας και Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν. Πράγματι, μετά την επίσκεψή του στην Κίνα, ο Γεωργιανός πρωθυπουργός μετέβη στο Καζακστάν για να συζητήσει τον Μεσαίο Διάδρομο.

Αν και το Πεκίνο μπορεί να θεωρηθεί ως ηγέτης στην αναβάθμιση των σχέσεων με τη Γεωργία, η τελευταία έχει επίσης πολλούς λόγους να αναζωογονήσει τις σχέσεις με την Κίνα αυτή τη στιγμή. Από την έναρξη του πλήρους πολέμου στην Ουκρανία, η Τιφλίδα βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Η συνεχιζόμενη ρωσική κατοχή δύο γεωργιανών εδαφών από τη ρωσική εισβολή το 2008 και ο φόβος για ανανεωμένες ρωσικές στρατιωτικές κινήσεις ώθησαν την Τιφλίδα να αναζητήσει μια κάπως εκπληκτική λύση: προσέγγιση με τη Ρωσία σε θέματα ασφάλειας και κυρώσεων. Η Τιφλίδα μείωσε τη δημόσια προθυμία της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και απείχε από τις αντιρωσικές κυρώσεις. 

Πολλοί χαρακτηρίζουν αυτή την προσέγγιση ως προδοσία, ενώ άλλοι την αποκαλούν ρεαλισμό. Όπως και να έχει, έχει προκαλέσει επικρίσεις από τους δυτικούς εταίρους της Τιφλίδας και έχει θέσει σε κίνδυνο την προσπάθεια της χώρας να αποκτήσει το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ πολύ καθυστερημένα. Η τελική απόφαση θα ληφθεί στα τέλη του 2023, αλλά οι επιπτώσεις από την επί ένα χρόνο υποβάθμιση της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών είναι ήδη εμφανείς. 

Η Γεωργία σταδιακά ελάττωσε την προσήλωσή της στη Δύση και άρχισε να κοιτάζει αλλού, τόσο ως πιθανή ισορροπία προς τη Ρωσία όσο και, το πιο σημαντικό, επειδή θέλει να αποσπάσει παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες αυξάνοντας την ευθυγράμμισή της με άλλους γεωπολιτικούς πόλους. Η χρονική στιγμή της υπογραφής της συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας με την Κίνα υποδηλώνει ότι η Τιφλίδα αυξάνει σκόπιμα τα διακυβεύματα προκειμένου να ωθήσει την ΕΕ να λάβει μια θετική απόφαση αργότερα αυτό το έτος. Οι επιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες. Ίσως γινόμαστε μάρτυρες της γέννησης της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της Γεωργίας, ή τουλάχιστον ορισμένων αρχικών προσπαθειών για αυτό.

Ωστόσο, η στρατηγική συνεργασία Κίνας-Γεωργίας δεν εγγυάται μεγαλύτερη ή ακόμη και ανεμπόδιστη κινεζική επιρροή στη Γεωργία. Η τελευταία εξακολουθεί να είναι σημαντικός εταίρος των ΗΠΑ και της ΕΕ. Τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες, σε διάφορους βαθμούς, θεωρούν το Πεκίνο συστημικό αντίπαλο, και αυτό προφανώς θα είχε αντίκτυπο στην Τιφλίδα. Αυτή η γεωπολιτική διχοτόμηση κινδυνεύει επίσης να υπονομεύσει την αποτελεσματική λειτουργία του Μεσαίου Διαδρόμου, ο οποίος, προς το παρόν, υποστηρίζεται από την ΕΕ και την Κίνα. Τα αλληλεπικαλυπτόμενα συμφέροντά τους θα λειτουργούσαν ιδανικά ως βασικός μοχλός πίσω από την επέκταση της διαδρομής, αλλά αυτό κάθε άλλο παρά εγγυημένο. Οι Βρυξέλλες και το Πεκίνο πιθανότατα θα έχουν διαφορετικές ατζέντες για το ποιος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη υποδομών στη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και αλλού κατά μήκος της διαδρομής.

Ούτε η Ρωσία είναι πιθανό να χαιρετίσει τις κινήσεις της Κίνας. Αν και η Μόσχα θεωρεί τον Νότιο Καύκασο ως μέρος της αδιαμφισβήτητης σφαίρας επιρροής της, το Κρεμλίνο έχει δει μια σταδιακή διάβρωση της ισχύος και του κύρους του στην περιοχή. Εκμεταλλευόμενη την ενασχόληση της Μόσχας με τον πόλεμό της εναντίον της Ουκρανίας, δυνάμεις όπως η Τουρκία, το Ιράν και τώρα η Κίνα έχουν κάνει σημαντικές εισβολές στον Νότιο Καύκασο για να καλύψουν το αναδυόμενο κενό. Ως αποτέλεσμα, έχει προκύψει ένας πολυ-ευθυγραμμισμένος Νότιος Καύκασος και η πρόσφατη συμφωνία Κίνας-Γεωργίας επιδεινώνει περαιτέρω αυτή την τάση.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ