Της Judy Dempsey

Κάτι αντίστοιχο συνέβη τις πρώτες εβδομάδες του κορονοϊού, τον Μάρτιο του 2020. Οι καταναλωτές άρχισαν να "στοκάρουν”. Οι καταναλωτές στο Βερολίνο είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα πακέτο αλεύρι και ένα μπουκάλι μαγειρικό λάδι.

Δύο χρόνια αργότερα, αυτό επέστρεψε, και σε κάποιες περιοχές, επέστρεψαν και οι περιορισμοί. Αυτή τη φορά, οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε σοβαρές ελλείψεις, από λιπάσματα και σιτηρά για τη γεωργία, μέχρι στα βασικά προϊόντα μαγειρικής για τα νοικοκυριά. Οι τιμές έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

Και ασφαλώς, υπάρχει το ενεργειακό ζήτημα, λες και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν είχαν προειδοποιηθεί με τα χρόνια για την ανάγκη να διαφοροποιήσουν τους ενεργειακούς τους πόρους προκειμένου να μειώσουν την εξάρτηση τους από το ρωσικό αέριο και πετρέλαιο. Και σαν να μην είχαν ενημερωθεί οι Ευρωπαίοι για την ανάγκη να εξοικονομήσουν ενέργεια και εμμέσως, δεδομένης της ταχείας υποβάθμισης του περιβάλλοντος, να αλλάξουν έναν τρόπο ζωής που με τις δεκαετίες θεωρούνταν δεδομένος.

Αυτός ο τρόπος ζωής αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Χάλυβα και Άνθρακα -τον πρόδρομο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ιδρυτές αυτής της νέας Ευρώπης ήταν αποφασισμένοι να αφήσουν πίσω τους αιώνες πολέμων που είχαν ρημάξει την ήπειρο, και αιώνες εχθρότητας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Η Ευρώπη μετά το 1945 θα στηριζόταν στην ειρήνη, την ευημερία και την ήπια δύναμη.

Με τα χρόνια, καθώς η Δυτική Ευρώπη έγινε πλουσιότερη, αυτό το τμήμα της ηπείρου έγινε άνετο. Οι πολίτες της θεώρησαν ως δεδομένο τα γεμάτα καταστήματα, τος τακτικές διακοπές, την πρόσβαση σε απεριόριστη ενέργεια και φυσικά, τη σταθερότητα. Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να βασιστούν στις ΗΠΑ για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας.

Ακόμη και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, όταν ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία οδήγησε σε θανάτους δεκάδων χιλιάδων και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες έφυγαν για να γλιτώσουν από τη βία και την καταστροφή, η ΕΕ παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ανενόχλητη.

Ο πόλεμος στη Σύρια ήταν ένα διαφορετικό ζήτημα αλλά επίσης δεν ήταν ένας καταλύτης για αλλαγή στην ευρωπαϊκή νοοτροπία. Η ιδέα τόσο πολλών (μη Ευρωπαίων) προσφύγων που αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη, ταρακούνησε κάποιες κυβερνήσεις της ΕΕ από τον εφησυχασμό τους. Άλλοι, έχτισαν χαλύβδινα φράγματα κατά μήκος των συνόρων τους. Ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής δεν επηρεάστηκε πραγματικά -αν και τα ευρωπαϊκά αντί-μεταναστευτικά κόμματα χρησιμοποίησαν την εισροή προσφύγων για να ισχυριστούν ότι απειλούνταν η ταυτότητα και ο πολιτισμός της Ευρώπης.

Αντιθέτως, ο πόλεμος στην Ουκρανία, μπορεί να είναι το σημείο καμπής. Με μια βάναυση εισβολή στη γείτονα της ΕΕ που έχει οδηγήσει σε τεράστιες ροές προσφύγων και προέρχεται από τους ιμπεριαλιστικούς στόχους του Ρώσου προέδρου Πούτιν, εγείρει πολλά ερωτήματα για τη σταθερότητα της αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης. Δεν είναι πλέον προβλέψιμα σταθερό και ασφαλές, καθώς αυξάνεται η πίεση στις προμήθειες ενέργειας και τροφίμων. Η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τη Ρωσία που αμφισβητεί τη ζώνη άνεσης.

Οι ηγέτες της ΕΕ σπεύδουν να μειώσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια. Δεν είχαν μάθει από τις πολλές περιπτώσεις που η Ρωσία χρησιμοποιούσε την ενέργεια ως γεωστρατηγικό όργανο. Τώρα, η Μόσχα θα μπορούσε να κλείσει τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου στην Ουκρανία ως ένα μέσο άσκησης πολιτικής πίεσης στην κυβέρνηση στο Κιέβο, όπως έκανε στη διάρκεια της αρχές της δεκαετίας του 2000. Θα μπορούσε να μειώσει τις προμήθειες στις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, όπως έκανε στα τέλη του 2021.

Ενώ όλα αυτά τα χρόνια, η Κομισιόν καλούσε για διαφοροποίηση των ενεργειακών πόρων -με κάποια περιορισμένη επιτυχία-, η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, αύξανε την εξάρτηση της από το ρωσικό αέριο.

Η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 1, η οποία έδωσε στη Ρωσία τη δυνατότητα να στείλει φυσικό άεριο στη Γερμανία απευθείας μέσω της Βαλτικής Θάλασσας, ήταν αντίθετη με την πολιτική διαφοροποίησης της ΕΕ. Το Nord Stream 2 -που σταμάτησε τώρα ο Καγκελάριος Σολτς- θα αύξανε περαιτέρω αυτή την εξάρτηση.

Όπως επισήμανε προσφάτως το Ινστιτούτο Kiel για την Παγκόσμια Οικονομία, "η Γερμανία δεν εκμεταλλεύτηκε την περίοδο μετά την κρίση της Κριμαίας το 2014 για μεγαλύτερη διαφοροποίηση των ενεργειακών εισαγωγών. Αντιθέτως, το ποσοστό του ρωσικού φυσικού αερίου αυξήθηκε σε άνω του 50% και δεν υπήρξε ανάπτυξη των εναλλακτικών λύσεων”.

Η ΕΕ σήμερα εισάγει το 90% της κατανάλωσης της σε αέριο, με τη Ρωσία να παρέχει περίπου το 45% αυτών των εισαγωγών. Περίπου το 25% των εισαγωγών πετρελαίου και το 45% των εισαγωγών άνθρακα επίσης προέρχονται από τη Ρωσία.

Παρά την εξάρτηση, υπάρχει μια αυξανόμενη συναίνεση ότι η Ευρώπη -και ειδικότερα η Γερμανία- μπορεί να απογαλακτιστεί από τη ρωσική ενέργεια. Και γρήγορα, ακόμη και από το 2024, σύμφωνα με τον Robert Habeck, τον υπουργό της Γερμανίας για τις οικονομικές υποθέσεις και τη δράση για το κλίμα στη Γερμανία.

Στο μεταξύ, το Βερολίνο αναζητά εναλλακτικές πηγές. Έχει ήδη συνάψει συμφωνία με το Κατάρ για το φυσικό αέριο. Και στην πρόσφατη επίσκεψη του στην Ευρώπη, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν υποσχέθηκε να παράσχει 15 δισ. Κυβικά μέτρα αερίου αυτό το έτος στην Ευρώπη. Η Κομισιόν δήλωσε ότι θα συνεργαστεί με τα κράτη-μέλη της ΕΕ για να διασφαλίσει τη ζήτηση για 50 δισ. Κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ κάθε χρόνο μέχρι το 2030.

Ωστόσο, η βιαστική στροφή σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας αντί της ρωσικής, δεν είναι ο μόνος τρόπος για να προλάβουμε τις ελλείψεις. Ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής θα μπορούσε -και θα έπρεπε- να αλλάξει.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προσφάτως δημοσίευσε ένα συνοπτικό σχέδιο 10 σημείων για τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το φυσικό αέριο. Υποστηρίζει ότι εάν θεσπιζόταν μέτρα το 2022, οι εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία θα μειωνόταν κατά το ένα τρίτο, και περισσότερο.

Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την εισαγωγή ελάχιστων υποχρεώσεων αποθήκευσης αερίου, την επέκταση της βιοενέργειας και της πυρηνικής ενέργειας, την αντικατάσταση των λεβήτων αερίου από αντλίες θερμότητας και την επιτάχυνση της ανάπτυξης νέων ηλιακών και αιολικών projects.

Και να μειωθεί η ζέστη. Η μέση θερμοκρασία για τα κτήρια στην ΕΕ είναι υψηλότερη των 22 βαθμών Κελσίου! "Εάν μειωνόταν ο θερμοστάτης για τη θερμοκρασία των κτηρίων μόλις κατά 1%, αυτό θα μείωνε τη ζήτηση για φυσικό αέριο κατά 10 δισ. Κυβικά μέτρα ετησίως”, αναφέρει η ΙΕΑ. Οι Κυριακές χωρίς αυτοκίνητο θα ήταν επίσης μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη.

Καθώς ο ρωσοουκρανικός πόλεμος συνεχίζει και οι τιμές αυξάνονται, θα εξαρτηθεί από τους ηγέτες στην Ευρώπη να επικοινωνήσουν με τους πολίτες τους τι σημαίνουν όλα αυτά για τη ζώνη άνεσης τους. "Η σαφής επικοινωνία μεταξύ κυβερνήσεων, βιομηχανιών και καταναλωτών”, είναι απαραίτητη για την εφαρμογή των αλλαγών, υποστηρίζει η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας.

Αυτό δεν έχει γίνει ακόμη. Οι ηγέτες πρέπει να εξηγήσουν γιατί το τωρινό status quo δεν είναι βιώσιμο.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/86754