της Judy Dempsey

Με την πρόσκληση του Vladimir Putin στο Βερολίνο στις 19 Οκτωβρίου για να συζητήσουν τη συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ανατολική Ουκρανία και τον βομβαρδισμό της Ρωσίας στη συριακή πόλη Χαλέπι, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel επιβεβαίωσε τον καθοριστικό της ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στη διάρκεια των εξάωρων συζητήσεων με τον Ρώσο πρόεδρο στη γερμανική Καγκελαρία, μαζί με τον Γάλλο πρόεδρο Francois Hollande και τον Ουκρανό ομόλογό του Petro Poroshenko, η Merkel όχι μόνο σκλήρυνε την θέση της προς την Ρωσία. Αλλά επίσης έθεσε τον τόνο για την σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες στις 20 Οκτωβρίου.

Υπάρχουν τώρα αυξανόμενες εκκλήσεις από πολιτικούς από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για περαιτέρω κυρώσεις στη Ρωσία, εξαιτίας του ανελέητου βομβαρδισμού αμάχων στο Χαλέπι. Η Merkel δεν έχει αποκλείσει τα επιπλέον μέτρα, κάτι που δείχνει πόσο έχει αλλάξει η κάποτε στενή σχέση Γερμανίας-Ρωσίας. Με την Merkel στο τιμόνι της Γερμανίας -και της Ευρώπης- η Μόσχα δεν μπορεί πλέον να εξαρτάται από τη Γερμανία για να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική προσέγγιση προς το Κρεμλίνο.

Υπάρχει επίσης μία ευρεία συναίνεση ότι η ΕΕ ως ένωση και τα κράτη-μέλη, πρέπει να υπερασπιστούν τον εαυτό τους έναντι των κυβερνοεπιθέσεων της Ρωσίας και των εκστρατειών παραπληροφόρησης. Καθώς πλησιάζουν εκλογές στην Ολλανδία, την ΓΑλλία και τη Γερμανία το 2017, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι η Ρωσία θα εντείνει την αντί-δυτική της προπαγάνδα και θα υποστηρίξει εμμέσως λαϊκιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κινήματα.

Σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις στη Ρωσία για την προσάρτηση της Κριμαίας και την επακόλουθη εισβολή σε τμήματα της Ανατολικής Ουκρανίας στις αρχές του 2014, αυτά τα μέτρα είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να ανανεώνονται.

Η σύγκρουση στην Ουκρανία συγχέεται τώρα με την στρατιωτική εκστρατεία του Putin στην Συρία, κάτι που η Merkel ήθελε να διαχωρίσει στη διάρκεια των συζητήσεών της με τον Ρώσο ηγέτη. Αλλά τα δύο ζητήματα συνδέονται: αφορούν και τα δύο την προβολή εξουσίας από την Ρωσία.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η Ρωσία προσπαθεί να υπονομεύσει την σταθερότητα της χώρας και την κυριαρχία της, εκτός από το ότι λειτουργεί ως μόνιμη απόσπαση της προσοχής στις προσπάθειες της Ουκρανίας να δημιουργήσει ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς. Στην περίπτωση της Συρίας, η Ρωσία επιχειρεί να αποκαταστήσει την παρουσία της στη Μέση Ανατολή και να αποδείξει στις ΗΠΑ ότι είναι μια μεγάλη παγκόσμια στρατιωτική δύναμη που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.

Τα σχόλια της Merkel στο Βερολίνο μετά από τις συζητήσεις με τον Putin, έδωσαν μια διαφορετική "κλίση” στις φιλοδοξίες της Ρωσίας. Ο ρωσικός βομβαρδισμός αμάχων στο Χαλέπι ήταν "εγκληματικός”, δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου. "Συμφωνούμε ότι η τρομοκρατία πρέπει να καταπολεμηθεί, αλλά όχι με τίμημα να χάσουν τις ζωές τους 300.000 άνθρωποι και να υποφέρουν από την απουσία των απαραίτητων προμηθειών”, δήλωσε. Η Ρωσία, πρόσθεσε, "έχει μεγάλη ευθύνη που εκτείνεται πολύ πιο μακριά από τον βομβαρδισμό”΄.

Το ζήτημα της ευθύνης δεν μπορεί να αγνοηθεί, είτε από τους Ευρωπαίους ηγέτες είτε από τη Ρωσία. Από τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι και οι ΗΠΑ απέρριψαν την ευθύνη για προστασία ύστερα από την στρατιωτική εκστρατεία του ΝΑΤΟ στη Λιβύη το 2011, ο μόνος τρόπος τους να απαντήσουν -όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας- ήταν με την επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία.

Αφήνοντας κατά μέρος τα υπέρ και τα κατά της αποτελεσματικότητας των κυρώσεων, το γεγονός ότι και τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν παραμείνει ενωμένα για τα μέτρα παρά τις επιφυλάξεις από κάποιες κυβερνήσεις, έχει πλήξει την ικανότητα του Putin να χωρίσει την ΕΕ. Επιπλέον, παρά το νταηλίκι της Ρωσίας για το ότι είναι σε θέση να αντέξει τις κυρώσεις, αυτές επηρέασαν όντως την ρωσική υπερηφάνεια. Εκ των υστέρων, μια απόφαση της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στη γείτονά της και υπερδύναμη, ήταν μια ακραία πράξη.

Η Merkel δεν θέλει οι κυρώσεις να αντικαταστήσουν τις προσπάθειες για τον τερματισμό της σύγκρουσης στην Ανατολική Ουκρανία, ούτε θέλει κανένα "παζάρι” σχετικά με τον ρωσικό βομβαρδισμό του Χαλεπίου και την άρση ή τη μείωση των κυρώσεων στη Ρωσία, για την κατάφωρη στρατιωτική της επέμβαση στην Ουκρανία.

Η συμφωνία Μινσκ ΙΙ, την οποία διαπραγματεύτηκε η Merkel τον Φεβρουάριο του 2015, στόχο έχει να δημιουργήσει μια κατάπαυση του πυρός που να έχει διάρκεια, στην Ανατολική Ουκρανία. Αλλά υπάρχει επίσης μια μεγάλη πολιτική διάσταση σε αυτή τη συμφωνία. Αφορά το μελλοντικό status των ανατολικών ουκρανικών περιοχών του Ντόνεσκ και Λουκάνσκ, οι οποίες είναι υπό τον έλεγχο μαχητών υποστηριζόμενων από την Ρωσία. Η Ουκρανία είναι απρόθυμη να υιοθετήσει οποιαδήποτε νομοθεσία που να περιλαμβάνει εξουσίες σε αυτά τα τμήματα της Ανατολικής Ουκρανίας μέχρι το Κίεβο να μπορεί να ανακτήσει τον έλεγχο τον συνόρων της με την Ρωσία. Η Ρωσία παραμένει αποφασισμένη να μην παραχωρήσει έδαφος στην Ουκρανία, σε σχέση με το δικαίωμα της Ουκρανίας να ελέγχει τα σύνορά της.

Στη διάρκεια των συζητήσεων στη γερμανική Καγκελαρία, οι τέσσερις ηγέτες συμφώνησαν σε έναν οδικό χάρτη για την εφαρμογή της συμφωνίας του Μινσκ. Οι λεπτομέρειες του σχεδίου θα συζητηθούν το Νοέμβριο. Με την Κριμαία να έχει χαθεί οριστικά στη Ρωσία, τους θανάτους 9.600 ανθρώπων στην Ανατολική Ουκρανία και περισσότερους από 1,7 εκατ. εσωτερικά εκτοπισμένους πολίτες, ο Poroshenko δεν μπορεί να υποκύψει στις ρωσικές απαιτήσεις για το μελλοντικό καθεστώς του Λιυκάνσκ και του Ντονεσκ.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι η Merkel προειδοποίησε πως "παραμένει σκληρή δουλειά” στο μέλλον. Δεν έχει ψευδαισθήσεις για την δυσκολία του Κιέβου να ανακτήσει την εδαφική ακεραιότητα στα Ανατολικά της Ουκρανίας ή τι συμβιβασμούς θα έκανε ο Putin, αν έκανε καθόλου. Ούτε έχει ψευδαισθήσεις σχετικά με το πόσο μακριά θα πάει ο Putin για να κρατήσει την Ανατολική Ουκρανία και ότι θα κάνει οτιδήποτε δυνατό για να υποστηρίξει το συριακό καθεστώς.

Με τις ΗΠΑ εγκλωβισμένες (ή έχοντας παραλύσει) από την προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές, ο Putin μπορεί να εκμεταλλευτεί την αδυναμία της Δύσης. Ένας λόγος παραπάνω για την Merkel και τους Ευρωπαίους ομολόγους της να χρησιμοποιήσει ό,τι εργαλεία ήπιας δύναμης έχουν στη διάθεσή τους. Δεν έχουν πολλά ακόμη.

Μπορείτε να δειτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/64906