Του Jan Techau

Στο τέλος όλης αυτής της τρέλας, με τι θα μοιάζει η ΕΕ; Αυτό είναι ένα ερώτημα που ακούγεται πολύ αυτές τις ημέρες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Οι περισσότεροι παρατηρητές έχουν την αίσθηση ότι αυτές είναι πρωτοφανείς ώρες για την Ευρώπη, και ότι οι πολιτικές πραγματικότητες μπορεί να μοιάζουν πολύ διαφορετικές αρκετά σύντομα. Και ενώ είναι αδύνατο να προβλέψουμε πώς το μεγαλύτερο πολιτικό project στην ιστορία θα μεταμορφωθεί υπό τις υφιστάμενες πιέσεις τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, όλες αυτές οι πιέσεις οδηγούν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση όταν πρόκειται για το μέλλον της Ευρώπης.

Ας αρχίσουμε λέγοντας ότι δεν θα υπάρξει ποτέ ένα τέλος σε αυτή την τρέλα. Οι ανθρώπινες υποθέσεις δεν καταλήγουν ποτέ σε ένα τελικό σημείο, κάποιου είδους μαγική ισορροπία όλων των κινητήριων δυνάμεων στις οποίες αυτά τα ζητήματα μπορούν να "παγώσουν" και να διατηρηθούν. Στο λεξιλόγια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως finalite politique, αυτή η παλιά φενάκη. Η ΕΕ εξυπηρετεί έναν σκοπό, και οι λειτουργίες και η δομή του θα προσαρμοστούν καθώς αλλάζει αυτός ο σκοπός. Ξανά και ξανά. Επομένως, αντί να ψάχνουμε κάποιο φανταστικό τελικό αποτέλεσμα που θα ήταν ξεπερασμένο τη στιγμή που θα είχε επιτευχθεί, ας κοιτάξουμε στις δυνάμεις που διαμορφώνουν την ένωση.

Τελικά, είναι οι ανάγκες των Ευρωπαίων που χτίζουν την ΕΕ. Ναι, η πολιτική ηγεσία και μια καλή βοήθεια από την τόλμη των πολιτών εξ ονόματος των Ευρωπαίων πολιτών είναι επίσης απαραίτητα, τα οποία και τα δύο είναι σε άφθονη προσφορά αυτές τις ημέρες. Αλλά ουσιαστικά, η ΕΕ είτε εξυπηρετεί τις ανάγκες της ημέρας είτε βρίσκεται σε κρίση. Μια τέτοια στιγμή έχει φθάσει και σήμερα. Και η τρέχουσα κρίση την οποία παρατηρούν οι Ευρωπαίοι, δεν είναι τίποτα άλλο από την αναπροσαρμογή ενός project που δεν εξυπηρετεί πλέον τις ημερήσιες ανάγκες σωστά, και ως εκ τούτου χρήζει ανακαίνισης.

Αυτό που κάνει αυτή την φορά διαφορετική σε σχέση με προηγούμενες υπαρξιακές κρίσεις, είναι ότι η κατεύθυνση της ολοκλήρωσης είναι πιο διάχυτη τώρα από ό,τι στο παρελθόν. Ορισμένες ανάγκες υποδεικνύουν προς μεγαλύτερη ενοποίηση, αλλά άλλες μάλλον προς λιγότερη. Είμαι πεπεισμένος ότι μακροπρόθεσμα, το καθαρό αποτέλεσμα θα είναι περισσότερη ολοκλήρωση. Αλλά δεν θα είναι "διαρκώς πιο στενή ένωση" ο στόχος που κατοχυρώνεται από τις συνθήκες της ΕΕ. Θα είναι κάτι λίγο περισσότερο διάχυτο.

Η μεγαλύτερη επιτακτική ανάγκη είναι ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αντιδράσουν στους σκληρούς ανέμους της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον. Η πολιτική παγκοσμιοποίηση είναι κάτι περισσότερο από την οικονομική παγκοσμιοποίηση που έχει συζητηθεί ατελείωτα την τελευταία δεκαετία. Είναι μια αναζήτηση για πολιτική τάξη σε έναν πλανήτη που έχει ξεπεράσει την εν μέρει περιφερειακή δομή της. θα σύρει τους Ευρωπαίους έξω από την άνεσή τους, την με συνδρομή των ΗΠΑ άνετη γωνιά τους, στην οποία η φιλελεύθερη τάξη, η πολυφωνία, η πολιτική σταθερότητα και η απουσία μεγάλων συγκρούσεων ήταν κατά κάποιο τρόπο δεδομένα.

Οι Ευρωπαίοι έχουν πολλά να χάσουν από την πολιτική  παγκοσμιοποίηση, διότι ο τρόπος ζωής τους είναι τόσο δύσκολο να υπερασπιστεί και να συντηρηθεί. Άλλοι θέλουν να πάρουν μέρος σε αυτό διότι το ποθούν. Ωστόσο άλλοι θέλουν να το καταστρέψουν επειδή το μισούν. Και ουσιαστικά, στηρίζεται σε μια παγκόσμια τάξη την οποία οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να εγγυηθούν.

Όλα αυτά δημιουργούν μια ανάγκη για ένα όχημα που επιτρέπει στους Ευρωπαίους να ανταγωνιστούν στην πολιτική της παγκοσμιοποίησης και να συμβάλουν στην παγκόσμια τάξη. Στην πολιτική της παγκοσμιοποίησης, ακόμη και μεγαλύτερες χώρες όπως η Γερμανία, η Βρετανία και η Γαλλία είναι απλά κομμάτια. Μαζί, μπορεί να είχαν την ευκαιρία να κάνουν τη διαφορά. Η ΕΕ θα πρέπει να γίνει αυτό το όχημα, αλλιώς θα διασπαστεί.

Επομένως η πρώτη μου πρόβλεψη είναι πως μεσο-μακροπρόθεσμα, θα υπάρξει περισσότερη ενοποίηση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και ακόμη και της ασφάλειας και της άμυνας. Όχι πριν να υπάρξει τεράστιος πόνος και μεγάλη εθνική αντίσταση. Αλλά εάν οι Ευρωπαίοι δεν έχουν αυτοκτονικές τάσεις, και δεν νομίζω ότι έχουν (αν και θα μπορούσα να κάνω λάθος εδώ, δεδομένων των χαμηλών επιδόσεων της Ευρώπης στη συλλογική αυτοκτονία), ότε αυτό θα συμβεί. Ας ελπίσουμε ότι θα γίνει νωρίτερα παρά αργότερα.

Η δεύτερή μου πρόβλεψη είναι πως το ευρώ δεν θα είναι μέρος μιας μελλοντικής ΕΕ. Το ενιαίο νόμισμα είναι μια ανάγκη που δεν υπάρχει. Δεν λέω πως το ευρώ είναι κακή ιδέα. Πραγματικά πιστεύω ότι ήταν πολύ καλή ιδέα, και ελπίζω ότι οι Ευρωπαίοι θα καταφέρουν να το κρατήσουν ζωντανό με τη δημιουργία της πολιτικής ένωσης που πρέπει να κάνουν.

Αλλά για να κυριολεκτούμε, δεν υπάρχει επιτακτική ανάγκη για το ευρώ. Η πολιτική και οικονομική παγκοσμιοποίηση μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς το ευρώ. Σε αντίθεση με το τι πίστευαν οι πρώην Καγκελάριος Helmut Hohl και Γάλλος πρόεδρος Francois Mitterand όταν άνοιξαν τον δρόμο για τη νομισματική ένωση, ένα νόμισμα δεν χρειάζεται για να σφυρηλατηθεί η βαθύτερη ολοκλήρωση. Υπάρχουν πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις. Εάν δεν είναι αρκετές να φέρουν τους Ευρωπαίους πιο κοντά, το ενιαίο νόμισμα ασφαλώς δεν θα κάνει μαγικά.

Τρίτον, προβλέπω, μετά από μεγάλο πόνο, μια πιο ολοκληρωμένη ενιαία αγορά, και επίσης μια κοινή προσέγγιση της ΕΕ στην μετανάστευση –αν και όχι για την ενσωμάτωση των μεταναστών, το οποίο θα εξακολουθήσει να αποτελεί πρωτίστως ένα εθνικό θέμα. Υπάρχει τεράστια ανάγκη για πιο στενά ολοκληρωμένες αγορές στην Ευρώπη. Το υψηλό επίπεδο οικονομικής ενοποίησης είναι αυτό που έχει δώσει στην Ευρώπη την δύναμή της στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, και αυτή η ενοποίηση θα παίξει τεράστιο ρόλο στην επιβίωση της Ευρώπης στην εποχή της πολιτικής παγκοσμιοποίησης.

Φυσικά, αυτό θα είναι κάτι περισσότερο από άνθρακα και χάλυβα, μπανάνες ή cassis de Dijon- τα θέματα των βασικών κεφαλαίων στην ανάπτυξη της ΕΕ προς μια ενιαία αγορά. Η στενότερη συνεργασία θα πρέπει να περιλαμβάνει υπηρεσίες αλλά επίσης την μεγάλη αγορά για εκπαίδευση και δεξιότητες. Θα περιλαμβάνει επίσης την άλλη της πλευρά, μια ορθά ρυθμισμένη ενιαία αγορά για τους μετανάστες. Αυτό που φαίνεται απίθανο σήμερα θα πρέπει να έρθει, ανεξαρτήτως του πόσα εθνικιστικά συναισθήματα είναι εναντίον του.

Τέλος, η ΕΕ θα είναι περισσότερο υποκινούμενη από τη realpolitik. Εδώ είναι που προβλέπω ότι θα σφυρηλατηθεί σχεδόν από όλους. Η realpolitik εδώ σημαίνει ότι η ΕΕ θα είναι μια ένωση λιγότερο αξιών και περισσότερο συναλλακτικής πολιτικής. Θα είναι λιγότερο ιδεαλιστική και περισσότερο λειτουργική. Δεν λέω πως αυτό είναι καλό πράγμα. Δεν συνηγορώ υπέρ αυτού! Εύχομαι να ήταν διαφορετικά και οι Ευρωπαίοι να μπορούσαν να ενταχθούν στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο κοινών αξιών. Αλλά αυτό είναι απίθανο να συμβεί.

Οι Ευρωπαίοι θα διαπιστώσουν ότι κατά ειρωνικό τρόπο, με την αποδυνάμωση της ρητορικής αξιών μεταξύ των και αποδεχόμενοι μια μεγαλύτερη ποικιλία προσεγγίσεων εντός της ενοποιημένης ένωσης, θα είναι περισσότερο αποτελεσματικοί στην διατήρηση του πυρήνα των αξιών τους στην εποχή της πολιτικής παγκοσμιοποίησης. Επομένως προβλέπω μια Ευρώπη στην οποία οι αξίες θα αντιμετωπίζονται πιο κοντά με τον χαμηλότερο κοινό παρανομαστή παρά στα μεγάλα ιδανικά που η Ευρώπη θέλει να πρεσβεύει. Αυτό θα είναι μια πηγή έντασης που δεν τελειώνει ποτέ, αλλά θα αποδειχθεί λιγότερο δαπανηρό από το να διχαστεί για μαξιμαλιστικά ήθη, μόνο και μόνο για να είναι χαμένη τελικά στον σκληρό κόσμο της πολιτικής παγκοσμιοποίησης.

Στο σύνολό της, αυτή θα είναι στα αλήθεια μια πολύ διαφορετική Ευρώπη. Οι άνθρωποι της Ευρώπης δεν θα ενσωματώνονται πλέον διότι αισθάνονται αγάπη για την ιδέα μιας ενοποιημένης Ευρώπης –εάν την αισθανόταν ποτέ. Η ενοποίηση θα έλθει μόνο όταν ο πόνος είναι πραγματικά τεράστιος. Και είναι τεράστιος μόνο σε ορισμένους τομείς πολιτικής, όχι σε όλους.

Δεν υπάρχει πραγματική ελπίδα για τους φεντεραλιστές της ΕΕ σε αυτό το όραμα, ακόμη κι αν πάρουν κάτι από αυτά που θέλουν. Ομοίως, δεν υπάρχει λόγος να χαρούν οι ευρωσκεπτικιστές, καθώς θα υπάρξει πολύ περισσότερη ενοποίηση από αυτή που κρίνουν επιθυμητή. Αλλά θα μπορούσε να σημαίνει μια Ευρώπη καλύτερα εξοπλισμένη για την εποχή μας. Μέχρι φυσικά αυτό να αλλάξει ξανά. Όπως πρέπει.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=62445