Όταν η αμερικανική εταιρεία παιχνιδιών Learning Resources προσπάθησε να μεταφέρει την παραγωγή της από την Κίνα, ανακάλυψε πόσο βαθιά ενσωματωμένη παραμένει η χώρα στην παγκόσμια μεταποιητική αλυσίδα. Το να μεταφέρεις τα εργοστάσιά σου είναι ένα πράγμα: το να βγάλεις την Κίνα από αυτά τα εργοστάσια είναι τελείως διαφορετικό.

Στην πόλη Phu Ly του Βιετνάμ, δύο ώρες νότια από την πρωτεύουσα Ανόι, το εργοστάσιο παιχνιδιών Dong Phuong φαίνεται περισσότερο κινέζικο, παρά βιετναμέζικο. Πινακίδες στα κινέζικα, λιμνούλες Φενγκ Σούι και Κινέζοι μάνατζερ που επιβλέπουν εκατοντάδες εργαζομένους. Το εργοστάσιο ανήκει σε μια εταιρεία από την κινεζική επαρχία Zhejiang, μία από τις πολλές κινεζικές εταιρείες που μετέφεραν πρόσφατα τις δραστηριότητές τους στο Βιετνάμ.

Για την Elana Woldenburg Ruffman, αντιπρόεδρο μάρκετινγκ και μέλος της ιδρυτικής οικογένειας της εταιρείας, η αλλαγή αυτή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη διαφοροποίηση των εφοδιαστικών αλυσίδων ως απάντηση στους δασμούς που έχει φέρει η εποχή Τραμπ. "Πρέπει να διαφοροποιηθούμε για να επιβιώσουμε", δηλώνει.

Ελκυστικό το Βιετνάμ

Το Βιετνάμ φαίνεται ελκυστικό: αν και οι ΗΠΑ έχουν δασμούς 20% στα αγαθά από το Βιετνάμ, αυτό είναι χαμηλότερο του 31% που έχει επιβληθεί στις κινεζικές εισαγωγές και πολύ μικρότερο του 145% με το οποίο είχε απειλήσει την Κίνα ο Αμερικανός πρόεδρος. Ωστόσο, στελέχη όπως η Ruffman ανακαλύπτουν ότι η μεταφορά της παραγωγής είναι ένα πολύ πιο πολύπλοκο εγχείρημα απ' ό,τι περίμεναν.

Η οικονομική άνοδος του Βιετνάμ την τελευταία δεκαετία υπήρξε εντυπωσιακή. Αν και κάποτε κυριαρχούσε η χαμηλής αξίας μεταποιητική δραστηριότητα, σήμερα το Βιετνάμ εξάγει πάνω από 400 δισ. δολ. κάθε χρόνο. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της έκρηξης έχει έρθει από ξένους επενδυτές, μεταξύ των οποίων και ένας αυξανόμενος αριθμός Κινέζων βιομηχάνων, που ψάχνουν τρόπους να αποφύγουν τους δασμούς και το αυξανόμενο κόστος στην Κίνα. Τα βιομηχανικά πάρκα κοντά στο Ανόι είναι πλέον γεμάτα με εργοστάσια κινεζικής ιδιοκτησίας.

Η Learning Resources στο παρελθόν είχε φτάσει να παράγει στην Κίνα πάνω από το 80% των περίπου 2.000 προϊόντων της. Η Ruffman σχεδιάζει τώρα να μειώσει σημαντικά την εξάρτησή της από την Κίνα. Ωστόσο, το βιομηχανικό οικοσύστημα του Βιετνάμ είναι πολύ μικρότερο: η Κίνα έχει περίπου 10.000 εργοστάσια παιχνιδιών, ενώ το Βιετνάμ περίπου 100, με δυναμική για εξαγωγές. Οι περιορισμοί στο εργατικό δυναμικό κάνουν ακόμα πιο περίπλοκο το εγχείρημα. Με 53 εκατ. εργαζόμενους –λιγότερο από το ένα δέκατο της Κίνας– το Βιετνάμ δεν μπορεί να απορροφήσει το κύμα των εταιρειών που αναζητούν τοποθεσίες για μετεγκατάσταση.

Αργή και πολυδάπανη

Η διαδικασία είναι αργή και πολυδάπανη. Κάθε παιχνίδι απαιτεί πολλαπλά χαλύβδινα καλούπια –σχεδόν όλα κατασκευασμένα στην Κίνα–, ενώ η μετακίνησή τους κοστίζει περίπου 5.000 δολ. έκαστο, αυξάνοντας κατά εκατομμύρια τα έξοδα. Και παρ' όλο που τα τελικά προϊόντα μπορεί να φέρουν την ένδειξη "Made in Vietnam", πολλά εξαρτήματα εξακολουθούν να προέρχονται από την Κίνα. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο κυρώσεων από τις ΗΠΑ.

Τα κόστη στο Βιετνάμ καταλήγουν να είναι υψηλότερα κατά 10%-15% σε σχέση με την Κίνα. Παράλληλα, η παραγωγικότητα είναι χαμηλότερη, καθώς τα εργοστάσια απασχολούν περισσότερους εργάτες και βασίζονται περισσότερο στη χειρωνακτική εργασία, ενώ οι Κινέζοι ανταγωνιστές έχουν επενδύσει σημαντικά στον αυτοματισμό. Η Ruffman σημειώνει ότι η παραγωγή ανά εργαζόμενο στο Βιετνάμ μπορεί να είναι 40% κάτω.

Εντούτοις, η εταιρεία έχει δεσμευτεί για διαφοροποίηση. Καθώς οι δασμοί είναι απρόβλεπτοι, η αποκλειστική εξάρτηση από την Κίνα έχει καταστεί πολύ επικίνδυνη. Η Learning Resources έχει ήδη αυξήσει τις τιμές κατά περίπου 6%, προκειμένου να αντισταθμίσει την αύξηση του κόστους, με την Ruffman να προειδοποιεί ότι οι συνεχιζόμενες εμπορικές εντάσεις αναπόφευκτα θα ωθήσουν τις τιμές υψηλότερα. Οι πιέσεις κόστους αναδιαμορφώνουν επίσης και τον σχεδιασμό των προϊόντων. Σε ολόκληρο τον κλάδο, τα παιχνίδια απλοποιούνται: Λιγότερα αξεσουάρ, φθηνότερα υλικά, λιγότερο λεπτομερές φινίρισμα. Οι καταναλωτές σύντομα θα αισθανθούν τον αντίκτυπο του πληθωρισμού, λέει η ίδια.

Πέρα από τα παιχνίδια, η εξάρτηση αποτυπώνεται και στη συσκευασία. Η Learning Resources έχει αναθέσει την παραγωγή βιβλίων, εγχειριδίων και εξαρτημάτων από χαρτόνι στην Caile Intelligent Packaging, μια κινεζικής ιδιοκτησίας εταιρεία εκτύπωσης. Η Caile μπορεί να προσφέρει υψηλής ποιότητας παραγωγή, αλλά, για ακόμη μία φορά, το εργοστάσιο είναι κινεζικό.

Όλα αυτά απαιτούν τεράστιο διοικητικό χρόνο. Πάνω από το 30% του προσωπικού της Learning Resources ασχολείται με τους δασμούς και τη μετεγκατάσταση της παραγωγής, αντί της ανάπτυξης προϊόντων.

Αβεβαιότητα αλλά και αισιοδοξία 

Την ίδια στιγμή, ο ευρύτερος μετασχηματισμός του Βιετνάμ είναι παντού ορατός. Οι εργαζόμενοι αμείβονται με περίπου 300 δολ. τον μήνα, ποσό που ξεπερνά τα χρήματα που θα κέρδιζαν από αγροτικές δραστηριότητες. Οικογένειες που κάποτε βασίζονταν στη γεωργία, τώρα στέλνουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό, για να αποκτήσουν ένα πτυχίο. Επαγγελματικές σχολές που συνεργάζονται με παγκόσμιους κατασκευαστές τροφοδοτούν μια σταθερή ροή εργαζομένων στα εργοστάσια και οι προοπτικές απασχόλησης είναι υψηλές.

Ωστόσο, η αβεβαιότητα παραμένει. Καθώς τα βιομηχανικά πάρκα επεκτείνονται, οι μικρές επιχειρήσεις ανησυχούν για το μέλλον τους. Οι εργάτες στα εργοστάσια συχνά τρώνε σε καντίνες, στερώντας έσοδα από τα τοπικά καταστήματα και τις καφετέριες.

Παρά τις προκλήσεις, η αισιοδοξία στο Βιετνάμ είναι ισχυρή. Τα εργοστάσια συνεχίζουν να επεκτείνονται, οι ξένες επενδύσεις αυξάνονται και το εργατικό δυναμικό αναβαθμίζεται ραγδαία. Η Ruffman συμμερίζεται αυτήν τη συγκρατημένη αισιοδοξία: "Το Βιετνάμ σίγουρα έχει δυνατότητες", λέει. Αλλά ο απαράμιλλος συνδυασμός οικονομιών κλίμακας, τεχνογνωσίας και υποδομών της Κίνας δεν μπορεί εύκολα να αναπαραχθεί. "Δεν μπορείς να ανοικοδομήσεις το οικοσύστημα της Κίνας αλλού – όχι το 2025. Θα χρειαστεί χρόνος", σημειώνει.

ΑΠΟΔΟΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΟΛΗΣ