Μία startup της Silicon Valley, η Oklo, πρωτοστατεί στην προσπάθεια επανεισαγωγής της πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ μέσω μικρών αντιδραστήρων. Οι χρηματοδότες της διαθέτουν πλούτο και πολιτικές διασυνδέσεις που ενδέχεται να υπονομεύσουν την πυρηνική ασφάλεια. Το μέλλον της Oklo σχετίζεται με το εργοστάσιο Aurora Powerhouse, κοντά στο Idaho National Laboratory.

Όταν η Oklo υπέβαλε αίτηση το 2020 για να λειτουργήσει τον πρώτο της αντιδραστήρα, στηριζόταν κυρίως στο μέγεθος των φιλοδοξιών της. Οι συνιδρυτές, Jacob και Caroline DeWitte, πτυχιούχοι του MIT, ζούσαν σε ένα τροχόσπιτο στo Mountain View της Καλιφόρνια και η εταιρεία είχε μόλις 20 υπαλλήλους. Στόχος τους ήταν η κατασκευή μικρών αντιδραστήρων σε όλη τη χώρα, μετασχηματίζοντας τον τρόπο που τροφοδοτούνται με ηλεκτρισμό οι πόλεις και οι βιομηχανίες. Για να το επιτύχουν, χρειαζόταν η έγκριση της Ρυθμιστικής Επιτροπής Πυρηνικής Ενέργειας των ΗΠΑ (NRC) για την ασφάλεια του σχεδίου τους.

Δύο χρόνια αργότερα, η Oklo δεν κατάφερε να περάσει ούτε το πρώτο στάδιο της διαδικασίας έγκρισης. Το 2022, μετά από μήνες ατέρμονων διαπραγματεύσεων, η NRC κατέληξε ότι η εταιρεία δεν παρείχε επαληθεύσιμες απαντήσεις σε βασικά ζητήματα ασφάλειας και απέρριψε την αίτηση. Πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος της NRC χαρακτήρισε την Oklo "την χειρότερη αιτούσα εταιρεία που υπήρξε ποτέ".

Για τον Jake DeWitte, η απόρριψη ήταν εξοργιστική. Παρά τις αμφιβολίες, το επιχειρηματικό μέλλον της Oklo φαίνεται λαμπρό: η εταιρεία εισήχθη στο χρηματιστήριο πέρυσι με αξία γύρω στα 20 δισ. δολάρια. Τον Μάιο, ο DeWitte ήταν στον Λευκό Οίκο όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε τέσσερα εκτελεστικά διατάγματα για την αναβίωση της έμφασης της χώρας στην πυρηνική ενέργεια.

Οι χρηματοδότες της Oklo είχαν πάντα ένα Plan B: αν δεν κέρδιζαν την έγκριση της NRC, θα στρέφονταν ενάντια στην ίδια τη ρυθμιστική αρχή, με τρόπο παρόμοιο με εκείνον που η Uber και άλλες startups της Silicon Valley ξεπέρασαν ρυθμιστικά εμπόδια. 

Η Oklo προώθησε την εικόνα της μέσω βίντεο και αρθρογραφίας που επικρίνουν την NRC, πολλά από τα οποία διαχειρίζεται το Abundance Institute, δημιούργημα του venture capitalist Salen Churi, με ισχυρούς δεσμούς με την οικογένεια Koch. Στόχος ήταν η μείωση της εποπτείας της NRC υπέρ των πολιτειακών αρχών.

Ασφάλεια

Η επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ έχει προαναγγελθεί πολλές φορές από το πρόγραμμα "Atoms for Peace" του προέδρου Ντουάιτ Ντ. Αϊζενχάουερ μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ωστόσο, η τρέχουσα εκδοχή είναι πρωτοφανής: μικρές startups επιχειρούν να οδηγήσουν σε εμπορική χρήση αντιδραστήρες τόσο μικρούς που θα μπορούσαν να μεταφέρονται με ημιφορτηγά, αλλά αρκετά ισχυρούς για να τροφοδοτήσουν τεράστια κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης.

Κανένας από αυτούς τους προηγμένους αντιδραστήρες δεν έχει ακόμη κατασκευαστεί στις ΗΠΑ, ωστόσο οι προοπτικές τους έχουν προκαλέσει έξαρση επενδύσεων από τεχνολογικούς κολοσσούς όπως οι Amazon, Google, Meta και Microsoft. Το αμερικανικό Υπουργείο Ενέργειας στοχεύει στην ενεργοποίηση τουλάχιστον τριών αντιδραστήρων έως την 4η Ιουλίου του 2026.

Η Oklo δεν είναι η πιο γνωστή εταιρεία στον νέο πυρηνικό χάρτη. Η TerraPower του Bill Gates αναπτύσσει έναν αντιδραστήρα εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, ενώ η Kairos Power, με χρηματοδότηση της Google, έχει προχωρήσει γρήγορα στη διαδικασία αδειοδότησης. Ωστόσο, η επιρροή της Oklo στην εποχή MAGA τής επέτρεψε να εκμεταλλευτεί την πολιτική συγκυρία. 

Υποστηρίζεται από σημαντικούς ηγέτες της Silicon Valley, όπως ο Sam Altman της OpenAI, ενώι η απορρυθμιστική τάση που επικρατεί στην Ουάσινγκτον ενισχύει την επιρροή της. Η NRC, στόχος του Υπουργείο Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE), έχει χάσει 195 υπαλλήλους από τον Ιανουάριο, ενώ καταβάλλονται προσπάθειες αφαίρεσης από αυτήν κρίσιμων αρμοδιοτήτων.

Οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι οι μικροί αντιδραστήρες είναι ασφαλέστεροι σε ορισμένες πτυχές: είναι στο ένα τρίτο ή λιγότερο του μεγέθους των παραδοσιακών αντιδραστήρων και δεν χρησιμοποιούν νερό υπό πίεση για ψύξη. Ωστόσο, για όσους εργάζονται κοντά σε αυτούς ή για στρατιωτικές εγκαταστάσεις, οι κίνδυνοι παραμένουν σημαντικοί. Η Allison Macfarlane, πρώην πρόεδρος της NRC, προειδοποιεί: "Όλοι αυτοί οι 'nuke bros' που δεν ξέρουν τίποτα για αντιδραστήρες θέλουν απλώς διευκολύνσεις. Θα υπάρξει ατύχημα".

Παράδοξα

Η ιστορία της Oklo ξεκινά στο MIT το 2008, με τον Jake να αποφασίζει να αλλάξει τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας. Μαζί με τη Caroline, συνιδρύουν ένα φοιτητικό γκρουπ, το "Fantasy Baseball", με στόχο να αναπτύξουν μικρούς αντιδραστήρες νέας γενιάς. Παρά τις αμφιβολίες διάφορων καθηγητών, ολοκλήρωσαν τα διδακτορικά τους και ίδρυσαν την Oklo, εμπνεόμενοι από την τεχνολογία των αντιδραστήρων EBR-II, που θεωρείται "παθητικά ασφαλής".

Ωστόσο, ειδικοί όπως ο Edwin Lyman επισημαίνουν ότι οι αντιδραστήρες τύπου EBR-II είναι δύσκολο να λειτουργήσουν, με κίνδυνο πυρκαγιών ή εκρήξεων υδρογόνου, ενώ η διαφυγή νετρονίων απαιτεί εκτεταμένη θωράκιση. Οι πιθανότητες ατυχήματος μάλιστα, σύμφωνα με τον Lyman, μπορεί να είναι μεγαλύτερες απ’ ό,τι σε έναν παραδοσιακό αντιδραστήρα.

Μετά την υπογραφή των τεσσάρων εκτελεστικών διαταγμάτων από τον πρόεδρο Τραμπ, οι ρυθμιστικές διαδικασίες έχουν επιταχυνθεί και η NRC υποχρεώνεται να παραχωρεί περισσότερες εξουσίες στις Πολιτείες, ενώ startups όπως η Deep Fission και η Valar Atomics εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να προωθήσουν τα σχέδιά τους.

Η τρέχουσα αγορά πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ διαμορφώνεται πλέον από την έντονη εμπλοκή της Silicon Valley και χρηματοδοτών με πολιτική επιρροή. Η αξία της Oklo, σε μια πορεία που ξεκίνησε από τα πρώτα της βήματα στο τροχόσπιτο, έχει ξεπεράσει πια τα 25 δισ. δολάρια, με τους DeWitte να διαθέτουν καθαρή περιουσία περίπου 1,5 δισ. δολαρίων ο καθένας.

Κι όλα αυτά ενώ η εταιρεία παραμένει χωρίς άδεια λειτουργίας για τον πρώτο της αντιδραστήρα.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος