Η μεγάλη έκπληξη τη νύχτα των εκλογών στις ΗΠΑ ήταν ότι μια προεδρική κούρσα που για μήνες θεωρείτο ντέρμπι, αποδείχτηκε περίπατος. Στο τέλος, ο Ντόναλντ Τραμπ σάρωσε και τις επτά αμφίρροπες πολιτείες. Βελτίωσε το ποσοστό ψήφων του σε σχέση με το 2020 σχεδόν παντού. Πέτυχε δε σημαντικά κέρδη μεταξύ των λατίνων και αφροαμερικανών ψηφοφόρων της εργατικής τάξης, συνθέτοντας τον πιο ετερόκλητο Ρεπουμπλικανικό συνασπισμό από την εποχή του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα, την ίδια ώρα που στην εκστρατεία του πρωταγωνιστούσαν δισεκατομμυριούχοι όπως ο Έλον Μασκ και ο Χάουαρντ Λούτνικ.

Τώρα που ετοιμάζεται για την επιστροφή στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ έχει το δύσκολο έργο να διατηρήσει ανέπαφο αυτόν τον ευρύτατο συνασπισμό. Ως υποψήφιος υποσχέθηκε από κάτι σε όλους. Να επεκτείνει τις φορολογικές περικοπές του 2017, που λάτρεψαν οι πλούσιοι και η Wall Street (κόστος: 4,6 τρισεκατομμύρια δολάρια). Να καταργήσει τον φόρο στα φιλοδωρήματα των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών (250 δισεκατομμύρια δολάρια). Να αυξήσει τη φοροελάφρυνση ανά παιδί από 2.000$ σε 5.000$ για να ενισχύσει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς (3 τρισ. δολ.). Τέλος, να εξαλείψει τους φόρους επί των παροχών Κοινωνικής Ασφάλισης για να βοηθήσει τους ηλικιωμένους (1,8 τρισ. δολ.). Οι Ρεπουμπλικανοί, ωστόσο, δεν μπορούν να τα προσφέρουν όλα ταυτόχρονα, ούτε καν το μεγαλύτερο μέρος τους, παρά το γεγονός ότι από τον Ιανουάριο θα έχουν τον πλήρη έλεγχο της Ουάσιγκτον.

Αυτό αναδεικνύει το κεντρικό διακύβευμα της δεύτερης προεδρίας Τραμπ: αν μπορεί να ικανοποιήσει τον συνασπισμό των δισεκατομμυριούχων υποστηρικτών του και των συμμάχων του στη Wall Street, προσφέροντας παράλληλα οφέλη στους πολυφυλετικής προέλευσης ψηφοφόρους της εργατικής τάξης που τον επανέφεραν στον Λευκό Οίκο. Οι συγκεκριμένοι ψηφοφόροι θα μπορούσαν εύκολα να στραφούν εναντίον των Ρεπουμπλικανών εάν ο πλουτοκρατικός λαϊκισμός του Τραμπ δεν βελτιώσει αισθητά τη ζωής του σε σχέση με τη διακυβέρνηση Τζο Μπάιντεν και Κάμαλα Χάρις. "Είναι το ίδιο πρόβλημα που συνοδεύει κάθε κυβερνητική πλειοψηφία", λέει ο Dan Geldon, επικεφαλής της προεδρικής εκστρατείας της Δημοκρατικής γερουσιαστή Elizabeth Warren το 2020. "Πώς διαχειρίζεσαι τις πιέσεις στον συνασπισμό σου χωρίς να δημιουργήσεις αντιδράσεις;".

Η λογική της νίκης του Τραμπ δεν αποτελεί μυστήριο. Παρά τις μετεκλογικές οιμωγές των Δημοκρατικών, που κατηγορούν τα πάντα, από την "woke" κουλτούρα μέχρι τον Τζο Ρόγκαν, τα exit poll έδειξαν ξεκάθαρα ότι οι ψηφοφόροι ήταν θυμωμένοι με τον πληθωρισμό και είτε πίστευαν ότι ο Τραμπ θα τα κατάφερνε καλύτερα από την Χάρις στο να μειώσει τις τιμές, είτε ήταν πρόθυμοι έστω να στοιχηματίσουν ό,τι μπορούσε. Σε μια χώρα οικτρά διχασμένη σχεδόν για τα πάντα, οι Αμερικανοί ήταν ενωμένοι στην απογοήτευσή τους για το υψηλό κόστος των ειδών παντοπωλείου, κύρια ανησυχία για εννέα στους 10 ψηφοφόρους, σύμφωνα με το AP VoteCast, μια από τις μεγαλύτερες εκλογικές έρευνες.

Η εκστρατεία του Τραμπ κέρδισε πολλούς από αυτούς τους ψηφοφόρους σφυρηλατώντας ανελέητα το μήνυμα ότι η Χάρις έφερε ευθύνη για τις υψηλές τιμές. "Δεν προβάλαμε σχεδόν καμία θετική διαφήμιση και, σε ό,τι αφορούσε τον πληθωρισμό, χρησιμοποιούσε τα δικά της λόγια", λέει ο John Brabender, Ρεπουμπλικανός δημιουργός διαφημίσεων για την εκστρατεία του Τραμπ. "Ήταν πολύ πιο δυνατό για τους ψηφοφόρους να το ακούνε απευθείας από εκείνη". Ανέφερε ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό διαφημιστικό σποτ, με τίτλο "The Great Debate", που περιείχε πλάνα της Χάρις σε ένα δημαρχείο να μιλά για τον πληθωρισμό. "Οι τιμές είναι πολύ υψηλές - φαγητό, ενοίκιο, βενζίνη, ρούχα για το σχολείο", έλεγε. "Ένα καρβέλι ψωμί κοστίζει 50% περισσότερο σήμερα. Ο κιμάς βοδινού αυξήθηκε σχεδόν κατά 50%". Στη συνέχεια, η διαφήμιση παρουσίαζε την ίδια τη Χάρις να επιμένει: "Τα Bidenomics λειτουργούν".

Πληθωρισμός

Οι περισσότεροι ψηφοφόροι δεν συμφώνησαν. Νέα μελέτη από ομάδα πολιτικών επιστημόνων που εξέτασε την επίδραση του πληθωρισμού στις εκλογές επιβεβαιώνει ότι αυτή η δυσαρέσκεια εντεινόταν όταν υπενθυμιζόταν στους ψηφοφόρους η αύξηση των τιμών. "Διαπιστώνουμε ότι η ώθηση στους Αμερικανούς να σκεφτούν τον πληθωρισμό μειώνει τις θετικές κρίσεις για την κυβέρνησης Μπάιντεν-Χάρις και μειώνει την εμπιστοσύνη στην ικανότητα των Δημοκρατικών να διαχειριστούν την οικονομία", κατέληγε η μελέτη των Ντέιβιντ Στάινμπεργκ του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, Ντάνιελ ΜακΝτάουελ του Πανεπιστημίου Syracuse και Σελίμ Ερντέμ Αϊτάς του Πανεπιστημίου Koç της Κωνσταντινούπολης.

Όλα αυτά φαίνεται να συνηγορούν υπέρ μιας προεδρίας Τραμπ επικεντρωμένης στη μείωση των τιμών. Αυτό όμως δεν είναι απαραίτητα εκείνο που θα ακολουθήσει. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι αρχικά θα αντιμετωπίσει ζητήματα που είναι πιο πιθανό να ενθουσιάσουν το τμήμα της βάσης του που εδρεύει στη Wall Street. Με πολλές από τις φορολογικές περικοπές του 2017 να λήγουν το επόμενο έτος, ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων (κάτω σώματος του Κογκρέσου), Μάικ Τζόνσον, αποκάλυψε μια νομοθετική ατζέντα για τις πρώτες 100 ημέρες της προεδρίας Τραμπ που έχει ως κορωνίδα την παράταση αυτών των περικοπών. Ο δε Τραμπ μπορεί να το πάει ακόμη παραπέρα. Τον Ιούλιο δήλωνε στο Bloomberg Businessweek ότι θα ήθελε να μειώσει τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή ακόμη περισσότερο από το 21% που σφράγισε την πρώτη του θητεία. "Μου αρέσει περισσότερο το 15%", τόνιζε.

Η ιεράρχηση των φορολογικών περικοπών για τις εταιρείες και τα υψηλά εισοδήματα θα εγκυμονούσε πολιτικούς κινδύνους μπροστά στους οποίους ακόμη και ορισμένοι ένθερμοι υποστηρικτές του Τραμπ εκφράζουν δισταγμούς. "Η προτεραιότητα πρέπει να είναι η εργατική και η μεσαία τάξη - όλα θα πρέπει να περιστρέφονται γύρω από την οικονομική τους ευημερία", λέει ο Steve Bannon, ο οποίος ήταν επικεφαλής στρατηγικής στον Λευκό Οίκο στην πρώτη θητεία Τραμπ. "Δεν βλέπω ως επείγον να μειωθούν οι φόροι για τους δισεκατομμυριούχους και τα υψηλά εισοδήματα έως ότου ο Πρόεδρος Τραμπ μπορέσει να ελέγξει το χρέος και το έλλειμμα".

Ένας μεγαλύτερος κίνδυνος από την πολιτική οπτική των περικοπών φόρων στους δισεκατομμυριούχους θα μπορούσε να είναι ο πληθωριστικός αντίκτυπός τους. Η τοποθέτηση όλων αυτών των επιπλέον μετρητών στην οικονομία μπορεί να προκαλέσει υπερθέρμανσή της, εμποδίζοντας τις προσπάθειες της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve) να μειώσει τα επιτόκια και άρα και το κόστος αγορών αυτοκινήτων και κατοικιών.

Ο πληθωριστικός κίνδυνος επιδεινώνεται από την πρόθεση του Τραμπ να επιβάλει απότομα δασμούς τόσο σε συμμάχους όσο και σε αντιπάλους - έως και 60% στα εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα. Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι οι δασμοί, εάν επιβληθούν, θα μετακυληθούν στους καταναλωτές με τη μορφή υψηλότερων τιμών, μολονότι ο Τραμπ διαφωνεί. "Νομίζω ότι οι άνθρωποι υποτιμούν πόσο μακριά θα το τραβήξει με τους δασμούς", λέει ο Stephen Myrow, διευθύνων σύμβουλος της Beacon Policy Advisors, ανεξάρτητης ερευνητικής εταιρείας της Ουάσιγκτον. "Δεν πρόκειται να πτοηθεί από τον φόβο του πληθωρισμού, γιατί δεν πιστεύει ότι θα προκαλέσουν πληθωρισμό. Θα πρέπει να τον δει πριν προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Οπότε δεν θα το μάθουμε μέχρι να συμβεί".

Κίνδυνοι και ευκολίες

Η ατζέντα του Τραμπ και ο πλήρης έλεγχος των Ρεπουμπλικανών στην Ουάσιγκτον (Προεδρία, Γερουσία, Βουλή Αντιπροσώπων), έχουν ωθήσει βετεράνους του Λευκού Οίκου, όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών Λόρενς Σάμερς, να προειδοποιούν για μια οικονομική καταστροφή. "Εάν κάνει πράξη όσα έχει πει κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του, θα υπάρξει πληθωριστικό σοκ σημαντικά μεγαλύτερο από εκείνο του 2021", τόνισε μιλώντας στο CNN.

Ακόμη όμως κι αν ο Τραμπ μειώσει τους φόρους και αυξήσει τους δασμούς, θα μπορούσε να καταλήξει να ικανοποιεί τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης, επειδή φαίνεται να επωφελείται από ένα εξαιρετικό timing. Οι κομβικότεροι οικονομικοί δείκτες δείχνουν προς θετική κατεύθυνση. Ο πληθωρισμός κορυφώθηκε πριν από δυόμισι χρόνια και έκτοτε μειώνεται σταθερά. Το ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται κοντά σε ιστορικά χαμηλά. Το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν κινείται με ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης περίπου 3%. Η δε Fed έχει αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια και λογικά θα συνεχίσει να το πράττει, εκτός εάν ο Τραμπ κάνει κάτι δραστικό και διαταράξει την οικονομία.

Ένα ιδιαίτερα πικρό χάπι που θα πρέπει να καταπιούν οι Δημοκρατικοί είναι ότι ο Τραμπ, και όχι η Χάρις, είναι έτοιμος να καρπωθεί το πολιτικό κεφάλαιο για τις τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές και κατασκευές, ένα από τα κεντρικά επιτεύγματα της προεδρίας Μπάιντεν. Συνολικά, ο Μπάιντεν υπέγραψε νομοθεσία ύψους 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που αποσκοπούσε στην αναζωογόνηση της οικονομίας των ΗΠΑ "από τα μέσα προς τα έξω", όπως ήθελε να το θέτει ο Λευκός Οίκος του, πράγμα που σημαίνει ότι τα οφέλη του απευθύνονταν στους ίδιους τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης που ως επί το πλείστον απέρριψαν τη Χάρις στις εκλογές και στήριξαν τον Τραμπ.

Οι νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν τα επόμενα χρόνια ως αποτέλεσμα των προσπαθειών του Μπάιντεν θα εξαπλωθούν κυρίως στις πολιτείες όπου ο Τραμπ "σάρωσε" στις 5 Νοεμβρίου και από τις οποίες εξαρτώνται οι Ρεπουμπλικανοί για την πλειοψηφία τους στη Βουλή και τη Γερουσία. "Οι ωφελούμενοι των πολιτικών του Μπάιντεν, κατά ειρωνικό τρόπο, βρίσκονται κυρίως σε κόκκινες πολιτείες όπως το Τέξας, η Τζόρτζια και οι δύο Καρολίνες", λέει ο Ντέιβιντ Άτορ, καθηγητής Οικονομικών στο MIT και ειδικός στην παγκοσμιοποίηση και την αγορά εργασίας. Δημοκρατικός ο οποίος εργάστηκε για την έγκριση των μεταρρυθμίσεων του Μπάιντεν και μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, κατήγγειλε ότι στον Τραμπ έχει κληροδοτηθεί ένα "κουμπί ευκολίας" για τη διαχείριση της οικονομίας των ΗΠΑ.

Ωστόσο, όποιος θυμάται την τελευταία προεδρία του Τραμπ, γνωρίζει ότι το χάος είναι μέρος του πακέτου και τα πράγματα σπάνια εξελίσσονται όπως είχαν προγραμματιστεί. Έχει απειλήσει να ματαιώσει πολλές από τις επενδύσεις του Μπάιντεν στην καθαρή ενέργεια, θέτοντας δυνητικά σε κίνδυνο τις συγκεκριμένες νέες θέσεις εργασίας. Το σχέδιό του να πραγματοποιήσει επιδρομές μεγάλης κλίμακας και να απελάσει πάνω από 11 εκατομμύρια παράτυπους μετανάστες θα συρρικνώσει το ΑΕΠ, δυνητικά αρκετά ώστε να προκαλέσει ύφεση, σύμφωνα με μελέτη του Bloomberg Economics.

Δοκιμασία

Αρκετές από τις υποψηφιότητες του για το υπουργικό συμβούλιο - ο Ματ Γκετς, βουλευτής από τη Φλόριντα ως γενικός εισαγγελέας (υπουργός Δικαιοσύνης) ή ο παρουσιαστής του Fox News, Πιτ Χέγκσεθ, ως υπουργός Άμυνας - έχουν συγκλονίσει την Ουάσιγκτον και φαίνεται βέβαιο ότι θα κομίσουν απρόβλεπτα αποτελέσματα. Αυτή τη φορά, πάντως, ο Τραμπ δεν θα έχει τόση αντιπολίτευση εντός του κόμματός του, η οποία να τον εμποδίζει να ποδοπατήσει τους πολιτικούς και οικονομικούς κανόνες. "Δεν υπάρχει άρωμα Ρεπουμπλικανισμού που να μπορεί να υπάρξει σε ρητή και κάθετη αντίθεση με τον Τραμπ", λέει ο Λίαμ Ντόνοβαν, Ρεπουμπλικανός λομπίστας.

Καλώς ή κακώς, το διακριτικό brand του πλουτοκρατικού λαϊκισμού του Τραμπ, με όλες τις εσωτερικές του αντιφάσεις, πρόκειται να περάσει μια πραγματική δοκιμασία. Ανάμεσα στα επιτεύγματα που σημείωσε τη νύχτα των εκλογών ήταν ότι έγινε ο πρώτος Ρεπουμπλικανός υποψήφιος για την προεδρία εδώ και 20 χρόνια που κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία στη λαϊκή ψήφο. Τόσο οργισμένοι ήταν οι ψηφοφόροι με τη Χάρις, η οποία φαίνεται να χρεώθηκε προσωπικά τον πληθωρισμό και την κατάσταση της χώρας: τουλάχιστον τέσσερις Δημοκρατικοί σε αμφίρροπες πολιτείες κέρδισαν τις κούρσες για τη Γερουσία, με ταυτόχρονη ήττα της  Χάρις στις προεδρικές εκλογές.

Με την απόρριψή της, οι Αμερικανοί έδιωξαν το κυβερνών κόμμα από τον Λευκό Οίκο για τρίτη συνεχόμενη προεδρική εκλογή. Αυτό είχε να συμβεί από το 1896, και λέει πολλά για τη βραχύβια φύση των σύγχρονων πολιτικών συνασπισμών και την προθυμία των ψηφοφόρων να παραμερίζουν πολιτικούς στους οποίους χάνουν την εμπιστοσύνη τους. Τώρα είναι και πάλι η σειρά του Τραμπ. Θα έχει μια δύσκολη μάχη για να το αποτρέψει από το να συμβεί για τέταρτη φορά.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος