Καθώς ρουκέτες γέμιζαν τους αιθέρες του νότιου Ισραήλ εκείνο το Σάββατο και χιλιάδες ένοπλοι Παλαιστίνιοι περνούσαν τον φράχτη των συνόρων σε μια αποστολή δολοφονιών και απαγωγών, μια προηχογραφημένη ομιλία έπαιζε στα ραδιοκύματα της περιοχής. Αυτή η ανθρώπινη πλημμύρα από τη Γάζα, έλεγε ο ομιλητής, ήταν η έναρξη μιας επανάστασης που απαιτούσε από όλους τους μουσουλμάνους συμμάχους της Χαμάς να ενωθούν "στον Λίβανο, το Ιράν, την Υεμένη, το Ιράκ και τη Συρία". Η ιστορία, έλεγε, ανοίγει "τις πιο ξεκάθαρες, ευγενέστερες και φωτεινότερες σελίδες της".

Ο ομιλητής, στρατιωτικός αρχηγός της Χαμάς, Μοχάμεντ Ντέιφ, είναι πια νεκρός, καθώς σκοτώθηκε σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή. Ο συν-συνωμότης του, ηγέτης της Χαμάς, Γιαχία Σινουάρ, έχασε τη ζωή του από ισραηλινό πλήγμα στη Ράφα αυτή την εβδομάδα. Μεγάλο μέρος της παράκτιας Λωρίδας της Γάζας έχει μετατραπεί σε ερείπια σε έναν πόλεμο τιμωρίας, πολλοί από τους Παλαιστίνιους που ζουν εκεί έχουν μεταφερθεί σε προσφυγικές σκηνές, στοιχειωμένοι από αρρώστιες και πείνα. Οι νεκροί είναι περισσότεροι από 41.000, σύμφωνα με τις αρχές της Χαμάς.

Χρειάστηκε περισσότερος χρόνος απ’ όσον ανέμεναν οι ηγέτες της Χαμάς, ωστόσο ο πολυμέτωπος πόλεμος που επεδίωκαν να υποκινήσουν βρίσκεται πια σε εξέλιξη. Τα ισραηλινά στρατεύματα πολεμούν με ενόπλους της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, ενώ ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη επιτίθενται σε πολιτοφυλακές που εκτοξεύουν πυραύλους από τη Συρία και την Υεμένη. Αφότου το Ιράν εκτόξευσε περίπου 200 βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου 2024, οι δύο χώρες εμπλέκονται σε εκείνο που και οι δύο απέφευγαν προσεκτικά για δεκαετίες: την άμεση ένοπλη αντιπαράθεση.

Ένας χρόνος είναι αμελητέα ποσότητα από την οπτική της Ιστορίας. Μερικά γεγονότα, ωστόσο, δεν απαιτούν χρόνο για να γίνει κατανοητή η σημασία τους. Η επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου 2023 είναι μια τέτοια περίπτωση, μια από τις πιο αποτελεσματικές πράξεις πολιτικής βίας εδώ και δεκαετίες. Τραυμάτισε το εθνικό πνεύμα του Ισραήλ και αναμόρφωσε τις προτεραιότητές του σε μια εποχή που ο πλούτος και η επιρροή του αυξάνονταν ραγδαία. Επανέφερε το παλαιστινιακό ζήτημα σε διεθνή προβολή μετά από χρόνια ληθάργου. Και αποκρυστάλλωσε δύο αλλαγές, μια παγκόσμια και μια περιφερειακή, που κρύβονται κάτω από τη γεωπολιτική επιφάνεια: μια σύσφιξη της συμμαχίας Ιράν, Ρωσίας και Κίνας και μια ενίσχυση των καλά εξοπλισμένων φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών οι οποίες κυριαρχούν (σε μεγάλο βαθμό) στα αποτυχημένα κράτη Λίβανο, Συρία, Ιράκ και Υεμένη.

Το Ισραήλ και οι υποστηρικτές του επικεντρώθηκαν στην αγριότητα της επίθεσης -γονείς δολοφονήθηκαν μπροστά στα παιδιά τους, γυναίκες κακοποιήθηκαν σεξουαλικά, μωρά και ηλικιωμένοι συνελήφθησαν όμηροι- ως απόδειξη της ηθικής χρεοκοπίας των δραστών της. Μεγάλο μέρος του πλανήτη τη θεώρησε ως μια πράξη απόγνωσης που προέκυψε από χρόνια ισραηλινής καταπίεσης. Διαδηλώσεις κατά του Ισραήλ ξεπήδησαν σε πόλεις ανά τον κόσμο. Παλαιστίνιοι που είχαν απορρίψει τη Χαμάς, υπέρ της πιο μετριοπαθούς, κοσμικής Φατάχ, χαιρέτησαν τη νέα διεθνή εστίαση στον σκοπό τους.

"Το θέμα μας βρίσκεται ξανά επί τάπητος παντού στον κόσμο", ανέφερε ο Samir Hulileh, κορυφαίος Παλαιστίνιος επενδυτής και πρόεδρος του χρηματιστηρίου στη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης. "Οι απώλειες στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη είναι τεράστιες, αλλά έχουμε διαφορετικό επίπεδο αγώνα για τη νομιμοποίησή μας έναντι του Ισραήλ".

Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι η 7η Οκτωβρίου αποκάλυψε μια υπαρξιακή πρόκληση: πρέπει να καταστρέψει προληπτικά όσους βρίσκονται στα σύνορά του, εξοπλίζονται και ορκίζονται στη τζιχάντ. Αν δείξει αποφασιστικότητα και ισχύ, οι εχθροί του θα καταλάβουν τα όριά τους. Ο αντίκτυπος μιας τέτοιας πολιτικής παραμένει ασαφής. Οι ηγέτες των ισλαμιστικών πολιτοφυλακών πράγματι εξολοθρεύονται και οι υποδομές τους διαλύονται. Η ικανότητά τους να αντεπιτίθενται μειώνεται σημαντικά. Όμως τα συναισθήματα οργής και ταπείνωσης αυξάνονται. Στη γειτονική Ιορδανία, ισλαμιστικές ομάδες ανέρχονται πολιτικά και απειλούν το φιλοδυτικό καθεστώς του βασιλιά Αμπντάλα Β'. Το Ιράν φαίνεται να παίζει ρόλο εκεί. Μια παρόμοια δυναμική αναπτύσσεται και στο Σουδάν.

Σεισμός

Στο ίδιο το Ισραήλ, ο αντίκτυπος της 7ης Οκτωβρίου είναι ακόμη υπερβολικά μεγάλος για να γίνει ολόπλευρα κατανοητός. Η επίθεση μείωσε την κατοικήσιμη έκταση του εβραϊκού κράτους, οδηγώντας δεκάδες χιλιάδες από τον βορρά και τον νότο σε προσωρινά καταφύγια στο κέντρο της χώρας, για να γλιτώσουν από πυραύλους και την απειλή εισβολής. Σταμάτησε την εκκολαπτόμενη συμμαχία του Ισραήλ με τα σουνιτικά αραβικά βασίλεια, ιδίως τη Σαουδική Αραβία, μετατρέποντας το εβραϊκό κράτος σε κάτι σαν παρία μέχρι να δείξει ότι είναι πρόθυμο να ασπαστεί την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους. Η πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ έχει υποχωρήσει κατά δύο βαθμίδες. Η διάσημη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας του λεγόμενου έθνους-startup έχει σε μεγάλο βαθμό αδρανοποιηθεί. Οι κρατικές δαπάνες εκτινάσσονται για να καλύψουν εκείνο που φαίνεται σαν μια ατελείωτη κατάσταση πολέμου για μια κοινωνία που χτίζεται όλο και περισσότερο γύρω από τον στρατό της. Λίγοι Ισραηλινοί αμφιβάλλουν για το δίκαιο του αγώνα τους, ωστόσο πολλοί υποβάλλουν αίτηση για δεύτερο διαβατήριο ως προσωπική διασφάλιση.

Ο Ben Caspit, βετεράνος σχολιαστής στην εφημερίδα Maariv, σημειώνει: "Ξυπνήσαμε το πρωί της 7ης Οκτωβρίου σε μια αξιόπιστη, αήττητη χώρα. Πήγαμε για ύπνο (αλλά δεν κοιμηθήκαμε) εκείνη τη νύχτα σε μια πληγωμένη, άναυδη, ηττημένη χώρα. Μέχρι εκείνη την ημέρα, ένα θαυμαστικό ακολουθούσε το όνομα "Ισραήλ". Ξαφνικά μετατράπηκε σε ερωτηματικό".

Το ασταθές μείγμα ευαλωτότητας και αγέρωχης στάσης μετά την 7η Οκτωβρίου έχει κατακλύσει την ισραηλινή λαϊκή κουλτούρα. Η Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ αναφέρει ότι 169 βιβλία σχετικά με το θέμα -μελέτες, μαρτυρίες, ποίηση, φωτογραφίες, προσευχές- έχουν ήδη εκδοθεί. Τραγουδοποιοί που κάποτε επικεντρώνονταν στη σέξι νυχτερινή ζωή της χώρας, τώρα υμνούν ηρωικούς μαχητές: τον έφεδρο ελεύθερο σκοπευτή, τον φιλικό οδηγό λεωφορείου που διοικεί τώρα μια ίλη πυροβολικού. Οι τόποι των σφαγών στον νότο, οι κοινότητες που δέχθηκαν εισβολή και η τοποθεσία του μουσικού φεστιβάλ όπου εκατοντάδες δολοφονήθηκαν, είναι σήμερα συλλογικά ιερά πένθους. Καθημερινά καταφθάνουν λεωφορεία με Ισραηλινούς και ξένους επισκέπτες για να αποτίσουν φόρο τιμής.

Το Μουσείο Τέχνης του Τελ Αβίβ, το οποίο φιλοξενεί αβάν-γκαρντ κολάζ και εύθυμες ξένες ταινίες, έχει μετατρέψει ολόκληρη την υπαίθρια αυλή του σε Πλατεία Ομήρων, πόλο έλξης για τη λαϊκή θλίψη. Ένα μεγάλο ηλεκτρονικό ρολόι καταγράφει πόσες ημέρες και λεπτά βρίσκονται στη Γάζα οι απαχθέντες. Οι κοινότητες που καταστράφηκαν από την επίθεση πωλούν αναμνηστικά. Ένα μακρύ τραπέζι στρωμένο για το δείπνο του Σαββάτου με άδειες καρέκλες για τους ομήρους στέκεται κοντά σε μια 25 μέτρων αναπαράσταση σήραγγας της Χαμάς, όπου οι επισκέπτες μπορούν για λίγο να αισθανθούν την αμυδρά φωτισμένη κλειστοφοβία που αντιμετωπίζουν όσοι βρίσκονται σε αιχμαλωσία.

"Ρούζβελτ"

Η πολιτική ζωή της χώρας έχει μετασχηματιστεί. Πριν από την επίθεση, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, κατηγορούμενος για δωροδοκία και απάτη, αντιμετώπιζε εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις εκατοντάδων χιλιάδων ενάντια στην προσπάθεια της κυβέρνησής του να αποδυναμώσει το δικαστικό σώμα. Μέσα σε λίγες ημέρες, είχε δημιουργηθεί συναίνεση ότι δεν θα μπορούσε να επιβιώσει της 7ης Οκτωβρίου. Ο "κύριος Ασφάλεια", όπως πλάσαρε τον εαυτό του, όχι μόνο είχε ευθύνη για την επίθεση έχοντας διχάσει το έθνος, αλλά ήταν ηγέτης της χώρας επί της χειρότερης παραβίασης της ασφάλειάς της από το 1973, όταν η Συρία και η Αίγυπτος εξαπέλυσαν αιφνιδιαστική επίθεση που παρ’ ολίγον να νικούσε το Ισραήλ. Ο Νετανιάχου, όπως είχε προβλεφθεί ευρέως, θα κατέληγε όπως η τότε πρωθυπουργός Γκόλντα Μέιρ, παραιτούμενος ή αναγκασμένος να αποχωρήσει ατιμωτικά.

Ο 74χρονος Νετανιάχου, ωστόσο, γνωστός και ως Μάγος για τις πολιτικές του ικανότητες, κατέστησε γρήγορα σαφές ότι εκείνος και η Μέιρ έχουν λίγα κοινά. Κατά την άποψή του, ένας κατάλληλος παραλληλισμός του θα ήταν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούζβελτ: αγνόησε τις ειδοποιήσεις σχετικά με την ιαπωνική επιθετικότητα και υπέμεινε την καταστροφική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ το 1941. Αντί να καρατομηθεί γι’ αυτή την αποτυχία, χρησιμοποίησε την αμερικανική βιομηχανία και την πατριωτική ζέση σε μια πολεμική μηχανή που βοήθησε τους Συμμάχους να νικήσουν τους ναζί και τους Ιάπωνες, εγκαινιάζοντας μια Pax Americana δεκαετιών.

Οι πόλεμοι στη Γάζα και στον Λίβανο έχουν δημιουργήσει μια μεγαλύτερη αίσθηση ενότητας και στο Ισραήλ. Όσο απομακρυνόμαστε από την 7η Οκτωβρίου, τόσο λιγότερο οι Ισραηλινοί κατηγορούν τον Νετανιάχου, ειδικά μετά τους θριάμβους στον Λίβανο κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων τον Σεπτέμβριο, που έμοιαζαν να φέρνουν την περίφημη πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ στο έλεος του Ισραήλ: συσκευές επικοινωνίας της να εκρήγνυνται στις τσέπες των διοικητών της, ο ηγέτης της να εξοντώνεται και οι εκτοξευτές πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς της να καταστρέφονται. Ο Μάικλ Όρεν, πρώην πρεσβευτής του Ισραήλ στην Ουάσιγκτον και επικριτής του Νετανιάχου, προχωρά την αναλογία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ένα βήμα παραπέρα, χαρακτηρίζοντας τη δολοφονία του αρχηγού της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα "σημείο καμπής" για το Ισραήλ - ανάλογο με τη ναυτική νίκη των ΗΠΑ στον Ειρηνικό έξι μήνες μετά το Περλ Χάρμπορ.

Ο Νετανιάχου, ο οποίος διεύρυνε πρόσφατα την κυβερνητική του πλειοψηφία και φαίνεται πιθανό να παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι τις επόμενες εκλογές, προγραμματισμένες σε δύο χρόνια. Όποιος κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ θα πρέπει να συνεργαστεί στενά μαζί του, παρά τις συνεχιζόμενες μάχες στον Λίβανο και την απόρριψη της κυβέρνησής του προς ένα παλαιστινιακό κράτος. Από τη στρατηγική οπτική των ΗΠΑ, η μάχη με το Ιράν έχει προτεραιότητα έναντι των παλαιστινιακών και λιβανικών ανθρωπιστικών διοδίων. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη αυξήσει τη στρατιωτική τους παρουσία στη Μέση Ανατολή για να υποστηρίξουν το Ισραήλ. Κάποιοι στη χώρα -και στις ΗΠΑ- πιστεύουν ότι αυτή είναι η στιγμή να πείσουν την Ουάσινγκτον να ενωθεί με το Ισραήλ για να επιτύχουν μια αδιαμφισβήτητη νίκη εναντίον του Ιράν και των συμμάχων του.

 Έκρηξη

Όσοι βρίσκονται στη μέση, θα συνεχίσουν να υποφέρουν. Ανάμεσά τους η Rewa Shallah, 23χρονη από την πόλη της Γάζας που γέννησε την τρίτη της κόρη, Bayan, στις 7 Οκτωβρίου. Το έκανε σε νοσοκομείο, αλλά μόλις έφτασε σπίτι, έφυγαν αμέσως προς τα νότια για να ξεφύγουν από τη σύρραξη. Πέρασαν τον περασμένο χρόνο σε ένα ασφυκτικά γεμάτο σχολείο στην κεντρική Γάζα. Το μωρό είναι σήμερα 1 έτους. "Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η Χαμάς έκανε κάτι καλό, αλλά αυτό μάς γύρισε μπούμερανγκ".

Ο George, 50χρονος ιδιοκτήτης καταστήματος ανδρικών ρούχων στην κατεχόμενη πόλη της Βηθλεέμ στη Δυτική Όχθη, αισθάνεται επίσης την πίεση. Η παλαιστινιακή περιοχή βράζει, καθώς περίπου 200.000 εργάτες έχει απαγορευτεί να εισέλθουν στο Ισραήλ για εργασία εδώ και έναν χρόνο, τα στρατιωτικά σημεία ελέγχου πολλαπλασιάζονται και οι ριζοσπάστες εβραίοι έποικοι καίνε αυτοκίνητα και καταστήματα ατιμώρητα, καθώς οι ακροδεξιοί κυβερνητικοί εταίροι του Νετανιάχου κυριαρχούν στη διαχείριση των υποθέσεων της Δυτικής Όχθης. Στο κατάστημά του κάθε απόγευμα παρακολουθεί ειδήσεις στην τηλεόραση. Με τις δουλειές να έχουν πέσει κατά 70%, δεν έχει τίποτε άλλο να κάνει. "Αυτό που ζούμε τώρα είναι διαφορετικό από οποιαδήποτε άλλη φορά", λέει. "Είναι μια χύτρα ταχύτητας που κάποια στιγμή θα εκραγεί".

Μερικές φορές, εκρήγνυται. Την 1η Οκτωβρίου, λίγα λεπτά πριν από την ιρανική πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ που οδήγησε ολόκληρη τη χώρα σε καταφύγια, δύο Παλαιστίνιοι από τη Χεβρώνα, 20 χιλιόμετρα από το κατάστημα του George, εισήλθαν κρυφά στο Ισραήλ οπλισμένοι με τουφέκια και μαχαίρια και επιτέθηκαν σε πλήθος στη γειτονιά Jaffa του Τελ Αβίβ. Επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ο μεγαλύτερος αριθμός νεκρών Ισραηλινών αμάχων όλο τον χρόνο προκλήθηκε από δύο άνδρες που κρατούσαν τουφέκια και μαχαίρια και όχι από τους 200 ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Έτσι μοιάζει ο πόλεμος στους Αγίους Τόπους.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος