Γιατί η Ιταλία έχει περισσότερους λόγους να αφήσει το ευρώ

Του Peter Coy

Η Ιταλία, όχι η Ελλάδα, είναι η χώρα που έχει τη μεγαλύτερη πιθανότητα να βρεθεί εκτός ευρώ, σύμφωνα με μία νέα έκθεση της Bank of America Merrill Lynch. Η έκθεση έρχεται τη στιγμή ακριβώς που ο πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι -ο οποίος είναι επιφυλακτικός απέναντι στο ευρώ- ξεκινά εκστρατεία με στόχο την επιστροφή του στην πρωθυπουργία. "Όλοι του λέμε να βάλει υποψηφιότητα και πιστεύω ότι στο τέλος, θα αποφασίσει να ηγηθεί του κόμματος»,  δήλωσε στις 11 Ιουλίου στο κανάλι Sky TG24 ο Γενικός Γραμματέας του κόμματος Λαός της Ελευθερίας, Angelino Alfano.

Η έκθεση της Merrill Lynch (BAC) έχει συνδέσει την Ιταλία με την Ιρλανδία ως οι δύο χώρες που έχουν ισχυρό κίνητρο να εγκαταλείψουν το ευρώ, αλλά ένας από τους συντάκτες της, ο David Woo είπε σε μια συνέντευξή του στις 13 Ιουλίου ότι η Ιταλία είναι η πρώτη υποψήφια προς παρακολούθηση. Η ανάλυση της Merrill, την οποία συνέταξε ο Woo από κοινού με τον συνάδελφό του, στρατηγικό αναλυτή συναλλάγματος, Αθανάσιο Βαμβακίδη, δεν λέει εάν η Ιταλία πρέπει ή πρόκειται να βγεί από το ευρώ. Απλώς κατατάσσει τις χώρες ανάλογα με τα κίνητρά τους να φύγουν και τοποθετεί την Ιταλία και την Ιρλανδία στην κορυφή της κατάταξης.

Γιατί την Ιταλία; Διότι, όπως και άλλες χώρες που υποφέρουν από το να είναι προσδεμένες στο ισχυρό νόμισμα του ευρώ, η Ιταλία θα ωφεληθεί από την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών, λέει η Merrill στην έκθεσή της τής 10ης Ιουλίου. Και σε αντίθεση με ορισμένες άλλες προβληματικές χώρες, η Ιταλία είναι σε θέση να οργανώσει κατά πάσα πιθανότητα μια σχετικά ομαλή έξοδο, αναφέρει η έκθεση. Η κυβέρνηση της έχει το προνόμιο ενός μικρού πρωτογενούς πλεονάσματος –μέγεθος που δε υπολογίζει τις πληρωμές τόκων. Ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση για τη χώρα είναι ότι παρουσιάζει σημαντικό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο σημαίνει ότι χρειάζεται μια σταθερή εισροή ξένων κεφαλαίων για να πληρώσει τους λογαριασμούς της.

Φυσικά, η στηριζόμενη στις εξαγωγές ανάπτυξη είναι μόνο μία ανταμοιβή για μια χώρα. Το πιο αντιφατικό τμήμα της ανάλυσης λέει ότι το κόστος δανεισμού θα μειωθεί για τις περιφερειακές χώρες, ειδικά για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, επειδή η δυνατότητα να εκτυπώσουν το δικό τους χρήμα θα καθησύχαζε τις αγορές ότι η πιθανότητα χρεοκοπίας έχει υποχωρήσει.

Ο Woo λέει ότι αν μια έξοδος από τη ζώνη του ευρώ είναι ομαλή, οι επενδυτές θα συγχωρήσουν γρήγορα την Ιταλία, παρά το γεγονός ότι θα μειωνόταν η αξία των ιταλικών ομολόγων που έχουν στην κατοχή τους. Επικαλείται το παράδειγμα της Ρωσίας, η οποία χρεοκόπησε το 1998 και ένα περίπου χρόνο αργότερα είχε μία από τις πιο αποδοτικές χρηματιστηριακές αγορές στον κόσμο. "Η αγορά έχει πολύ μικρή μνήμη. Εάν έχεις τις σωστές πολιτικές και προσφέρεις ευκαιρίες στους επενδυτές να κερδίσουν χρήματα, τότε η αγορά δεν νοιάζεται πραγματικά για το τί συνέβη», λέει ο Woo.

Οι χώρες-οφειλέτριες όπως η Ιταλία θα επωφελούνταν επίσης από τη νέα αποτίμηση του χρέους τους στο λιγότερο πολύτιμο τοπικό νόμισμα. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι η Ιταλία θα μπορούσε απλά να δηλώσει ότι 100 ευρώ χρέους αντιστοιχούν πλέον σε 100 λιρέτες. Κάτι τέτοιο "ενδεχομένως να μην οδηγούσε αυτόματα σε χρεοκοπία», λένε οι συντάκτες, γιατί η τοπική νομοθεσία που διέπει τις περισσότερες εκδόσεις κρατικού χρέους, δίνει στις κυβερνήσεις μεγάλα περιθώρια για να αναδιαρθρώσουν τις υποχρεώσεις τους χωρίς να πυροδοτηθεί χρεοκοπία.

Εντάξει, αν η Ιταλία έχει σχετικά μικρό κίνητρο να παραμείνει στη ζώνη του ευρώ, θα μπορούσε άραγε η Γερμανία να τη δωροδοκήσει για να μείνει, δεδομένου ότι η Γερμανία θα υποφέρει από μια ιταλική έξοδο; Εδώ οι Βαμβακίδης και Woo χρησιμοποιούν τη θεωρία των παιγνίων, το εργαλείο λήψης αποφάσεων, όπως αναπτύχθηκε από γίγαντες όπως ο John von Neumann και ο John Nash. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Ιταλία θα είχε κίνητρο να βγει ακόμη και μετά τη γερμανική δωροδοκία. Γνωρίζοντας το αυτό, η Γερμανία δεν θα προχωρούσε εξαρχής σε μια τέτοια κίνηση, αφού δεν θα ήθελε να πετάξει τα χρήματά της.

Ιδού το βασικό συμπέρασμα: «Η Ιταλία έχει -κατά την άποψή μας- περισσότερα κίνητρα από την Ελλάδα να βγει εθελοντικά από την Ευρωζώνη, ενώ θα είναι πιο δαπανηρό για τη Γερμανία να προσπαθήσει να την κρατήσει εντός ζώνης. Αυτό σημαίνει ότι η Ιταλία θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο απρόθυμη από την Ελλάδα να δεχτεί σκληρούς όρους για την παραμονή της».

Εάν όλα αυτά αληθεύουν, η Ευρωζώνη θα μπορούσε να διασπαστεί πολύ πιο απότομα από ό,τι φαντάζονται οι περισσότεροι άνθρωποι.

Ο Coy είναι συντάκτης θεμάτων οικονομίας του Bloomberg Businessweek.