Του Marc Champion

Ποιος θα αφοπλίσει τη Χαμάς; Και ποιος θα πείσει το Ισραήλ να αποσυρθεί από το 53% της Λωρίδας της Γάζας που εξακολουθεί να κατέχει; Αυτά παραμένουν τα βασικά ερωτήματα που ταλανίζουν το ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ - και χρειάζονται απαντήσεις.

Είναι σαφές ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν πιστεύει ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει και πρέπει να αναγνωρίσουμε στους Αμερικανούς αξιωματούχους, που μαζεύουν αεροπορικά "μίλια" με τα ταξίδια τους, την προσπάθεια να πιέσουν και τις δύο πλευρές ότι η εκεχειρία του Τραμπ δεν έχει ήδη καταρρεύσει. Το Ισραήλ έχει κατηγορήσει τη Χαμάς ότι καθυστερεί την επιστροφή των νεκρών ομήρων και ότι επιτίθεται σε στρατιώτες του, ανταποδίδοντας με έντονα πυρά. Αυτός ο κύκλος βίας έχει σκοτώσει περισσότερους από 100 ανθρώπους μέχρι στιγμής αυτή την εβδομάδα, σύμφωνα με την υγειονομική αρχή της Γάζας που διοικείται από τη Χαμάς.

Η Αίγυπτος - η οποία αναδεικνύεται ως η ηγετική δύναμη της περιοχής για τη Γάζα - έχει επίσης αναλάβει δράση. Έστειλε μηχανήματα και προσωπικό στη Λωρίδα για να σκάψει τα ερείπια και να βρει τις σορούς των αγνοουμένων ομήρων, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Σχεδιάζει επίσης μια διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Γάζας τον Νοέμβριο.

Αλλά αυτό είναι το εύκολο μέρος. Το σχέδιο του Τραμπ ήταν σκόπιμα ασαφές ως προς τις λεπτομέρειες για το πώς θα διαμορφωθεί η ειρήνη μετά την κατάπαυση του πυρός, και η πολύπλοκη διπλωματία που θα χρειαστεί για να οριστούν αυτές οι λεπτομέρειες έχει μόλις αρχίσει. Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι ότι ο δρόμος προς ένα πολύ πιο βίαιο αποτέλεσμα είναι ήδη πολύ πιο εύκολος, επειδή τόσο η Χαμάς όσο και το κίνημα των εποίκων του Ισραήλ βλέπουν τρόπους να χρησιμοποιήσουν την κατάπαυση του πυρός για να προωθήσουν τους μεσσιανικούς τους στόχους.

Χωρίς την παρουσία της διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης που έπρεπε να αναπτυχθεί "αμέσως" σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας του Τραμπ, η Χαμάς δεν έχει αφοπλιστεί όπως όφειλε. Αντίθετα, έχει επανακτήσει τον έλεγχο του 47% της Γάζας από το οποίο έχουν αποσυρθεί οι IDF (Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις). Αυτό είναι πιθανώς αναπόφευκτο όσο υπάρχει κενό ασφαλείας και οι IDF παραμένουν σε πλήρη ετοιμότητα μάχης ακριβώς απέναντι από τη λεγόμενη κίτρινη γραμμή της συμφωνίας. Όμως, όταν η Χαμάς συναντήθηκε με διάφορες άλλες παλαιστινιακές φατρίες στο Κάιρο στις 23-24 Οκτωβρίου, για να διαπραγματευτεί μια κοινή θέση σχετικά με τη μεταπολεμική διακυβέρνηση, οι εκπρόσωποί της δεν συμφώνησαν και πάλι στον αφοπλισμό.

Η Χαμάς δήλωσε επίσης ότι, ενώ θα αποσυρθεί για να αφήσει τη θέση σε μια κυβέρνηση τεχνοκρατών από τη Γάζα, δεν θα παραδώσει τον έλεγχο στην Παλαιστινιακή Αρχή της Δυτικής Όχθης. Αυτή διοικείται από τον σφοδρό πολιτικό αντίπαλο της Χαμάς, τη Φατάχ, η οποία αρνήθηκε ακόμη και να παραστεί στη συνάντηση στην Αίγυπτο. Πρόκειται για πολιτικό και πιθανώς επιλύσιμο ζήτημα, αλλά η Χαμάς δήλωσε επίσης ότι θα δεχόταν μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης μόνο εάν η αποστολή της περιοριζόταν στην εξασφάλιση της τήρησης της κίτρινης γραμμής και στην παρακολούθηση της ειρήνης - με άλλα λόγια, όχι τη βαριά οπλισμένη δύναμη που θα χρειαζόταν για να επιβάλει τον έλεγχο, να ανατινάξει τις σήραγγες και να αφαιρέσει από τη Χαμάς τα όπλα της.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δυσκολεύονται να βρουν υποψήφιους για αυτόν τον ρόλο. Τι ανταμοιβή θα υπήρχε, τελικά, για να μπει κανείς ανάμεσα στη Χαμάς και τον ισραηλινό στρατό, όταν κάθε λίγο οι στρατιώτες σου μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι με μια επίθεση που θα προκαλέσει μια νέα σειρά βομβαρδισμών από τον ισραηλινό στρατό σε όλη τη Λωρίδα της Γάζας; Οι πύραυλοι δεν ξεχωρίζουν τους ειρηνευτές, ούτε και τους αμάχους. "Ποια είναι η εντολή;", ρώτησε ο βασιλιάς Αμπντουλάχ Β΄ της Ιορδανίας σε συνέντευξή του στο BBC στις 27 Οκτωβρίου. "Αν πρόκειται για επιβολή ειρήνης, κανείς δεν θα θέλει να το αναλάβει".

Εν τω μεταξύ, στο Ισραήλ, τα δεξιά κόμματα της κυβερνητικής συμμαχίας του Μπενιαμίν Νετανιάχου εξόργισαν τις ΗΠΑ προωθώντας στο κοινοβούλιο νομοθεσία για την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, μια κίνηση που πιθανότατα θα υπονομεύσει το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα. Τα ίδια κόμματα διευθύνουν τα υπουργεία που είναι υπεύθυνα τόσο για την ασφάλεια όσο και για τα οικονομικά της Δυτικής Όχθης. Επιμένουν εδώ και καιρό ότι η Γάζα δεν πρέπει ποτέ να επιστραφεί στον έλεγχο των Παλαιστινίων και ότι πρέπει αντίθετα να ξεκινήσει εποικισμός. Σε μια σύγκρουση όπου οι προσφυγικοί καταυλισμοί μετρούν 77 χρόνια και η Δυτική Όχθη έχει προσωρινό καθεστώς από την κατάληψή της από την Ιορδανία στον πόλεμο του 1967, είναι πολύ εύκολο να καταλάβει κανείς πώς η κίτρινη γραμμή του Τραμπ θα μπορούσε να καταλήξει να είναι, και αυτή, μόνιμη.

Ο Νετανιάχου έχει δηλώσει ότι δεν θα επιτρέψει να γίνει νόμος το νομοσχέδιο για την προσάρτηση. Ωστόσο, δεν θα αποσύρει τον ισραηλινό στρατό από τη Γάζα, εκτός αν η Χαμάς αποστρατιωτικοποιηθεί, ενώ η Χαμάς δεν θα αποστρατιωτικοποιηθεί όσο ο ισραηλινός στρατός παραμένει εκεί, αν αυτό συμβεί. Αυτό που κάνει αυτόν τον κύκλο ακόμη πιο δύσκολο να κλείσει είναι ότι και οι δύο θέσεις απολαμβάνουν τη λαϊκή υποστήριξη των αντίστοιχων κοινοτήτων τους. Σύμφωνα με την τελευταία έκδοση μιας περιοδικής δημοσκόπησης της παλαιστινιακής κοινής γνώμης, που δημοσιεύθηκε στις 28 Οκτωβρίου, το 55% των κατοίκων της Γάζας και το 87% των Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης αντιτίθενται στον αφοπλισμό της Χαμάς. Και σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στα τέλη Ιουλίου από τη δεξιά εφημερίδα Israel Hayom, το 52% των Ισραηλινών υποστηρίζει τον εποικισμό της Γάζας.

Οι στάσεις και των δύο πλευρών έχουν αλλάξει από την αρχή του πολέμου και μπορούν να αλλάξουν ξανά, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Την επομένη της δημοσκόπησης της Israel Hayom, μια δημοσκόπηση των Times of Israel ρώτησε τους συμμετέχοντες αν υποστηρίζουν την προσάρτηση της Γάζας (σε αντίθεση με τον εποικισμό) και το 53% απάντησε αρνητικά. Όλα αυτά όμως θα περιπλέξουν το έργο του Στιβ Γουίτκοφ, του Τζάρεντ Κούσνερ και άλλων βοηθών του Τραμπ που έχουν αναλάβει να φέρουν εις πέρας την ειρηνευτική συμφωνία. Θα πρέπει να διατηρήσουν σιδηρά πυγμή και στις δύο πλευρές, αν θέλουν να συνεχιστεί η [σσ. ειρηνευτική] διαδικασία και να εμπλέξουν πλήρως τους Άραβες συμμάχους, από τους οποίους εξαρτάται τόσο η ανοικοδόμηση της Γάζας όσο και η ευρύτερη ασφάλεια της Μέσης Ανατολής.

Εάν ο Τραμπ δεν καταφέρει να το κάνει, το όνειρό του για μια ιστορική ειρήνη στη Γάζα -υπό την ηγεσία του- που θα οδηγήσει στην ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και των πλούσιων φίλων του στον Κόλπο θα παραμείνει απλώς ένα όνειρο.