Του Javier Blas

Δεν έχει τη "ζωντάνια" του χαλκού και τη γεωπολιτική γοητεία των σπάνιων γαιών, αλλά το αλουμίνιο είναι το μέταλλο της στιγμής. Βασικό στοιχείο της ζωής μας σήμερα και πανταχού παρόν στην παγκόσμια οικονομία, εισέρχεται σε μια φάση που θα καθορίσει το μέλλον του: είτε ο κόσμος οδεύει ακάθεκτος προς μια κρίση εφοδιασμού είτε προς μια περαιτέρω εξάρτηση από την Κίνα. Ή, το πιο ανησυχητικό, και στα δύο.

Το πλαίσιο είναι κι αυτό ανησυχητικό: το αλουμίνιο διαπραγματεύεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών, κοντά στα 2.900 δολάρια ανά τόνο. Αν και απέχει ακόμη πολύ από το ρεκόρ, η τρέχουσα τιμή είναι ιστορικά υψηλή, στο ανώτερο 5% του εύρους τιμών από το 1990 έως το 2025. Αν κοιτάξουμε τους ετήσιους μέσους όρους, φέτος οδεύει προς την τέταρτη υψηλότερη τιμή που έχει καταγραφεί ποτέ.

Με την προσοχή των πολιτικών ηγετών στραμμένη σταθερά στον χαλκό και σε μέταλλα όπως το γερμάνιο και τις σπάνιες γαίες, το αλουμίνιο δεν απασχολεί ιδιαίτερα τα ΜΜΕ. Ωστόσο, είναι πραγματικά ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια οικονομία. Αεροπλάνα και iPhone, κουφώματα παραθύρων και κουτάκια αναψυκτικών, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και συσκευές, όλα εξαρτώνται από αυτό. Με ετήσια κατανάλωση σχεδόν 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι το μεγαλύτερο από όλα τα μη σιδηρούχα μέταλλα. Μόνο ο χάλυβας, ένα σιδηρούχο μέταλλο, έχει περισσότερες χρήσεις.

Σε σύγκριση με άλλα εμπορεύματα, οι ενώσεις αλουμινίου, όπως ο βωξίτης, είναι άφθονες στον φλοιό της Γης. Ωστόσο, η παραγωγή του μετάλλου σε καθαρή μορφή ήταν τόσο πολύπλοκη και δαπανηρή διαδικασία που μέχρι πριν από έναν αιώνα θεωρούνταν πολύτιμο μέταλλο. Ο Ναπολέων κρατούσε τα αλουμινένια μαχαιροπίρουνα για τους πιο σημαντικούς καλεσμένους του. Όταν το Μνημείο του Ουάσιγκτον ολοκληρώθηκε το 1884 στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, στέφθηκε με μια πυραμίδα αλουμινίου 100 ουγκιών. Εκείνη την εποχή, το μέταλλο ήταν πιο ακριβό από το ασήμι. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, εφευρέθηκε ένα νέο σύστημα εξευγενισμού και το αλουμίνιο έγινε... κοινό μέταλλο.

Ωστόσο, υπάρχει ένα μειονέκτημα. Η παραγωγή αλουμινίου είναι μια διαδικασία που απαιτεί τεράστια ποσότητα ενέργειας, σε τέτοιο βαθμό που το μέταλλο αυτό είναι συχνά γνωστό ως "στερεά ηλεκτρική ενέργεια". Για την παραγωγή ενός τόνου αλουμινίου, τα χυτήρια χρειάζονται την ίδια ποσότητα ρεύματος που καταναλώνουν πέντε νοικοκυριά στη Γερμανία σε ένα χρόνο.

Και έρχεται η Κίνα. Χάρη στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα, ο ασιατικός γίγαντας διαθέτει τη φθηνή ηλεκτρική ενέργεια που απαιτείται για την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων αλουμινίου. Έτσι, τα τελευταία 25 χρόνια, το Πεκίνο έχει καλύψει μονοπωλιακά την αυξανόμενη ζήτηση του μετάλλου παγκοσμίως, η οποία σήμερα ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια τόνους. Πέρυσι, η Κίνα παρήγαγε λίγο πάνω από 43 εκατομμύρια τόνους πρωτογενούς αλουμινίου, από 6 εκατομμύρια πριν από δυόμιση δεκαετίες. Ωστόσο, η επεκτατική πολιτική της φτάνει στο τέλος της. Πριν από μερικά χρόνια, το Κομμουνιστικό Κόμμα έθεσε ανώτατο όριο στην εγχώρια παραγωγή αλουμινίου στα 45 εκατομμύρια τόνους, και το 2025 η τοπική παραγωγή προσεγγίζει για πρώτη φορά αυτό το πλαφόν. Μέχρι το επόμενο έτος, θα το έχει φτάσει. Το τι θα ακολουθήσει είναι καθοριστικό.

Όλα δείχνουν προς μια συμπίεση. Πρώτον, η ζήτηση παραμένει ισχυρή, αυξανόμενη κάθε χρόνο κατά περίπου 2-3 εκατομμύρια τόνους. Δεύτερον, η παραγωγή - ιδίως στην Ευρώπη - αντιμετωπίζει δυσκολίες λόγω του ακριβού ηλεκτρικού ρεύματος. Παρά τις υψηλές τιμές του αλουμινίου, τα εργοστάσια παραγωγής αλουμινίου κλείνουν σε πολλές χώρες, καθώς λήγουν οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα. Τρίτον, τα παγκόσμια αποθέματα είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Και τέταρτον, με τις τιμές του χαλκού σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, υπάρχει σαφές κίνητρο για την αντικατάσταση του κόκκινου μετάλλου με το αλουμίνιο, όπου είναι εφικτό.

Αν δεν υπάρξει αύξηση της προσφοράς από κάπου ή, πχ μια οικονομική κρίση μειώσει την κατανάλωση, κάτι θα πρέπει να συμβεί. Η αγορά είναι βαθιά διχασμένη. Οι αισιόδοξοι βλέπουν το αλουμίνιο να οδεύει προς διαρθρωτική έλλειψη, με τις τιμές να ανεβαίνουν προς το υψηλό ρεκόρ των 4.000 δολαρίων σε μερικά χρόνια. Οι πιο απαισιόδοξοι προβλέπουν ότι οι κινεζικές εταιρείες θα καταφέρουν να παράγουν περισσότερο και ότι το αλουμίνιο τελικά θα διαπραγματεύεται σε χαμηλότερες τιμές.

Το κλειδί είναι η Ινδονησία, όπου κορυφαίες κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν τώρα τα χυτήρια που δεν μπορούν να χτίσουν στην πατρίδα τους λόγω του πλαφόν. Με άφθονο άνθρακα, φθηνό εργατικό δυναμικό, άφθονη πρώτη ύλη αλουμινίου και ελάχιστη προσοχή στις πολιτικές για το κλίμα, η Ινδονησία αποτελεί πλέον εργοτάξιο για εταιρείες όπως η Tsingshan Holding Group Co., η China Hongqiao Group Ltd. και η Shandong Nanshan Aluminum Co. Αυτό θυμίζει μια παρόμοια κίνηση της Κίνας στην αγορά νικελίου πριν από μια δεκαετία, η οποία μετέτρεψε την Ινδονησία σε κορυφαίο παραγωγό.

Εάν όλα τα νέα χυτήρια τεθούν σε λειτουργία, η παραγωγή της Ινδονησίας μπορεί να πενταπλασιαστεί έως το 2030, μετατρέποντας τη χώρα στον τέταρτο μεγαλύτερο παραγωγό παγκοσμίως, πίσω μόνο από την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία, διατηρώντας ταυτόχρονα την παγκόσμια αγορά καλά εφοδιασμένη. Επιπλέον, κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν επίσης χυτήρια αλουμινίου στην Αγκόλα, χρησιμοποιώντας υδροηλεκτρική ενέργεια ως πηγή ενέργειας. Ωστόσο, οι προηγούμενες επιδόσεις στον κλάδο του νικελίου δεν εγγυώνται μελλοντικά αποτελέσματα σε αυτόν του αλουμινίου.

Αφενός, το κόστος κατασκευής ενός εργοστασίου αλουμινίου στην Ινδονησία φαίνεται να είναι υψηλότερο από ό,τι στην Κίνα, γεγονός που επιβραδύνει την επέκταση. Αφετέρου, οι κινεζικές εταιρείες δεν εισάγουν στην Ινδονησία τεχνολογική πρόοδο που θα αλλάξει την παραγωγή του αλουμινίου με τον ίδιο τρόπο που έκαναν για το νικέλιο. Η Ινδονησία θα γίνει σίγουρα ένας σημαντικός προμηθευτής, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα μπορέσει από μόνη της να αντικαταστήσει τον ρόλο που διαδραματίζει η Κίνα από το 2000, ισορροπώντας την αγορά.

Για τους "ταύρους", ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι το Πεκίνο θα υποχωρήσει και θα άρει το ανώτατο όριο – ή θα δημιουργήσει αρκετά παραθυράκια. Για παράδειγμα, η Κίνα θα μπορούσε να εξαιρέσει από το ανώτατο όριο τα εργοστάσια που λειτουργούν με πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που χρησιμοποιούν υδροηλεκτρική ενέργεια. Ή μπορεί να επιτρέψει στα υπάρχοντα εργοστάσια να λειτουργούν με μεγαλύτερη ένταση, αυξάνοντας τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς να επεκτείνει τις γραμμές παραγωγής.

Ο κόσμος αντιμετωπίζει ένα διττό αποτέλεσμα: είτε υψηλότερες τιμές αλουμινίου, με επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, είτε μεγαλύτερη εξάρτηση από τις κινεζικές εταιρείες. Ίσως υπάρχει και ένα τρίτο αποτέλεσμα - αυτό που θεωρώ πιο πιθανό: θα έχουμε υψηλότερες τιμές αλουμινίου, αλλά ίσως όχι τόσο υψηλές όσο πιστεύουν οι "buls", ενώ η κινεζική παραγωγή, μέσω της Ινδονησίας, θα αυξηθεί επίσης, αλλά όχι τόσο όσο ελπίζουν οι "bears".

Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου