Του Marc Champion

Μήπως ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν έχει τελικά υπερβάλει εαυτόν προκαλώντας το ΝΑΤΟ; Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε, αλλά εμφανίζονται κάποιες ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μπορεί να είναι έτοιμες να ασκήσουν το είδος της διαρκούς πίεσης που απαιτείται για να τον πείσουν ότι μάλλον κάτι τέτοιο ισχύει - και ότι ήταν προς το συμφέρον του να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η πρώτη ένδειξη είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ, μετά από μια ενοχλητική επίδειξη αδιαφορίας την περασμένη εβδομάδα, όταν η Ρωσία εκτόξευσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Πολωνία, έθεσε τους όρους υπό τους οποίους λέει ότι θα αυξήσει τις κυρώσεις κατά της Μόσχας. Η δεύτερη είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται, επιτέλους, να έχει υποστηρίξει ένα σχέδιο για την πλήρη χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας - αξίας περίπου 330 δισεκατομμυρίων δολαρίων - εναντίον της.

Ο Τραμπ έθεσε τους όρους του σε μια επιστολή που έγραψε στα μέλη του ΝΑΤΟ και ανήρτησε στην ιστοσελίδα Truth Social την Κυριακή, λέγοντας ότι όλα τα κράτη του ΝΑΤΟ πρέπει πρώτα να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και στη συνέχεια να τον ακολουθήσουν στην επιβολή κυρώσεων στην Κίνα και την Ινδία για να αποτρέψουν τις πολύ μεγαλύτερες αγορές μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος.

Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν ο Τραμπ το εννοεί ή, θέτοντας τον πήχη τόσο ψηλά, αναζητά απλώς έναν άλλο τρόπο για να αποφύγει την ευθύνη για την de facto εγκατάλειψη της Ουκρανίας. Η ανάρτηση της Κυριακής δεν έμοιαζε τόσο με απειλή προς τη Μόσχα όσο με καταγγελία κατά των συμμάχων των ΗΠΑ. Ως συνήθως, δεν υπήρξε αναφορά στον Πούτιν.

Ακόμα κι έτσι, αυτό μετράει ως πρόοδος. Ο Τραμπ έχει πλέον θέσει σαφείς όρους για να πιέσει τη Μόσχα να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και οι σύμμαχοι μπορούν να προσπαθήσουν να τους τηρήσουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη μειώσει δραστικά την εξάρτησή της από το ρωσικό αργό από την έναρξη του πολέμου το 2022, αλλά αναγκάστηκε να κάνει παραχωρήσεις για την Ουγγαρία και τη Σλοβακία - και οι δύο ηγούνται από συμμάχους του Τραμπ που επίσης υπερασπίζονταν το Κρεμλίνο. Οι δύο χώρες παραμένουν συνδεδεμένες με τις προμήθειες ρωσικού αργού μέσω του αγωγού με το τραγικό όνομα Druzhba, ή αγωγός Φιλίας.

Ο Τραμπ έχει δίκιο ότι οι πετρελαϊκές κυρώσεις δεν λειτουργούν και ότι αποτελούν ένα τρωτό σημείο του Κρεμλίνου που θα πρέπει να αξιοποιηθεί καλύτερα. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης τα έσοδα από το πετρέλαιο κάλυπταν το 30% έως 50% του κρατικού προϋπολογισμού. Εξαλείφοντας το μεγαλύτερο μέρος ή το σύνολο αυτών των εσόδων, θα γινόταν πολύ πιο δύσκολο για τον Πούτιν να συνεχίσει τον πόλεμό του, χωρίς να επιβάλει πολύ σοβαρότερο οικονομικό κόστος στον ίδιο του τον πληθυσμό.

Η οικονομία της Ρωσίας έχει ανταπεξέλθει αξιοσημείωτα καλά στις δυτικές κυρώσεις αλλά αυτή θα ήταν μια ιδιαίτερα αποτελεσματική στιγμή για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να διπλασιάσουν τις κυρώσεις. Καθώς ο Πούτιν αναμόρφωσε την οικονομία για να εξυπηρετήσει την πολεμική μηχανή του, οι στρεβλώσεις έχουν αρχίσει να συσσωρεύονται, καθιστώντας την πιο ευάλωτη στις πιέσεις. Οι τράπεζες έχουν υπερφορτωθεί με επισφαλή χρέη, πολλά από τα οποία δεν έχουν αποκαλυφθεί, για να διατηρηθεί η παραγωγή όπλων. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που ο Craig Kennedy, πρώην Αμερικανός τραπεζίτης, παρακολουθεί εδώ και αρκετό καιρό, εκτιμώντας ότι το 42% έως 54% των ρωσικών αμυντικών δαπανών είναι εκτός ορίων προϋπολογισμού και ότι το χρέος των επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 71%, ή 446 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα τρία πρώτα χρόνια του πολέμου.

Το ποσό των πιστώσεων που διοχετεύθηκε στις αμυντικές βιομηχανίες, σε συνδυασμό με την έλλειψη εργατικού δυναμικού, καθώς οι άνδρες είτε στρατολογήθηκαν στο μέτωπο είτε έφυγαν, οδήγησε επίσης σε αύξηση του πληθωρισμού, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας να αυξήσει το βασικό της επιτόκιο έως και 21%. Αυτό τώρα επιβραδύνει την ανάπτυξη, ακόμη και καθώς το δημοσιονομικό έλλειμμα της κυβέρνησης διευρύνεται.  

Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη εκστρατεία της Ουκρανίας με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά δεξαμενών αποθήκευσης και διυλιστηρίων έχει μειώσει σημαντικά, αν και μεταβλητά, τη ρωσική παραγωγή πετρελαίου. Μαζί με μια αποφασιστική αμερικανοευρωπαϊκή προσπάθεια να μειωθούν τα έσοδα από τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και έναν πολιτικά βιώσιμο τρόπο για να χρηματοδοτήσει η Ευρώπη την άμυνα της Ουκρανίας για τα επόμενα χρόνια, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τους υπολογισμούς του Πούτιν.

Όλα αυτά, ωστόσο, παραμένουν υποθετικά. Ο Τραμπ δεν έχει ακόμη υλοποιήσει καμία από τις απειλές του για σκληρή αντιμετώπιση της Ρωσίας. Και για την Ευρώπη, το να επιβάλει δασμούς 100% στις εξαγωγές από την Κίνα και την Ινδία είναι εύκολο στα λόγια παρά στην πράξη, όπως διαπίστωσε ο ίδιος ο Τραμπ. Εξίσου, η ΕΕ παραμένει σε διχογνωμία σχετικά με το αν πρέπει να κατασχέσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που προστατεύονται επί του παρόντος. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το Βέλγιο, το οποίο φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος των δεσμευμένων κεφαλαίων.

Οι αναφορές ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε τελικά σε έναν μηχανισμό για την αξιοποίηση αυτών των πόρων είναι ενθαρρυντικές. Η επιλεγείσα πρόταση είναι αυτή που προώθησα τον Ιούλιο για τη δυνατότητά της να παρακάμψει ορισμένα από τα ακανθώδη νομικά ζητήματα που θα περιέβαλλαν οποιαδήποτε άμεση κατάσχεση προστατευόμενων κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Το σχέδιο θα μετέτρεπε τα χρήματα σε δάνεια, τα οποία θα αποπληρώνονταν στη Ρωσία μόλις αυτή πλήρωνε τις αποζημιώσεις που μια επιτροπή διορισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη θα θεωρούσε αναπόφευκτα οφειλόμενες, στα επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, η ανησυχία παραμένει ότι τίποτα από όλα αυτά δεν προκύπτει ως μέρος μιας συνεκτικής, δεσμευμένης στρατηγικής για να σταματήσει ο Πούτιν στην Ανατολική Ουκρανία, αλλά ως κάτι πιο ad hoc και ως εκ τούτου εύθραυστο. Διότι αν ο Πούτιν πρόκειται να πειστεί ότι δεν έχει καμία αξία να προσπαθήσει να πιέσει περαιτέρω στον πόλεμό του, πρέπει να πιστέψει ότι οι δεσμεύσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ να στηρίξουν το Κίεβο "για όσο χρειαστεί" είναι ακλόνητες.

Ο Τραμπ δεν είναι άτρωτος. Η Ευρώπη δεν διαθέτει κρίσιμους πόρους και υπόκειται σε πολιτικούς περιορισμούς, καθώς οι κεντρώοι ηγέτες που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα της ρωσικής απειλής αντικαθίστανται από λαϊκιστές της άκρας δεξιάς που δεν το κάνουν, ενώ φαντασιώνονται αντ' αυτού τον Πούτιν ως σύμμαχο στη μόνη σύγκρουση που τους απασχολεί πραγματικά - τον δικό τους πολιτισμικό πόλεμο με τον φιλελευθερισμό. Αυτή η λίστα δεν περιλαμβάνει μόνο τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας και τον Ρόμπερτ Φίτσο της Σλοβακίας, αλλά και τους ηγέτες του Εθνικού Συναγερμού στη Γαλλία, το κόμμα Reform του Ηνωμένου Βασιλείου και την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) στη Γερμανία. 

Ο Πούτιν έχει δίκιο ότι ο χρόνος για την Ουκρανία τρέχει. Μπορεί να κυλά και γι' αυτόν, αλλά μόνο αν ο Τραμπ και η Ευρώπη αποφασίσουν επιτέλους να το πετύχουν.