Ο Ντράγκι επέστρεψε...

Του Lionel Laurent

Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ώστε να πει κανείς ότι η μεγαλύτερη είδηση που βγήκε από την ομιλία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για την Κατάσταση της Ένωσης την περασμένη εβδομάδα δεν ήταν η έναρξη έρευνας για τις κρατικές επιδοτήσεις των ηλεκτρικών οχημάτων στην Κίνα, αλλά ο ορισμός του Μάριο Ντράγκι ως υπεύθυνου για την προετοιμασία μιας έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα του μπλοκ των 27 χωρών-μελών.

Αν κάποιος άλλος είχε επιλεγεί για τη συγκεκριμένη δουλειά, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι το αποτέλεσμα ήταν ένας τόμος γεμάτος εκκλήσεις για επενδύσεις στην έρευνα, υιοθέτηση πιο αποτελεσματικής τεχνολογίας και ολοκλήρωση της ενοποίησης των κεφαλαιαγορών της ΕΕ - ενός πονήματος το οποίο θα προοριζόταν να καταλήξει σε κάποιο ράφι όπου θα μάζευε σκόνη. Το γεγονός ότι ο εκλεκτός είναι ο Ντράγκι υποδηλώνει ότι κάτι περισσότερο συμβαίνει εδώ.

Βαρέων βαρών

Η χρονική στιγμή της ανακοίνωσης και το ανάστημα του πρώην κεντρικού τραπεζίτη - διάσημος για τη δέσμευσή του ότι θα έκανε "ό,τι χρειαζόταν" για τη διάσωση του ευρώ - υποδηλώνει μια σοβαρή επιθυμία η ΕΕ να φέρει στο παιχνίδι έναν παίκτη βαρέων βαρών για να ρίξει το βάρος του στη ζυγαριά, ώστε η έμφαση να φύγει από τις πολωμένες γαλλογερμανικές μάχες σχετικά με την κατεύθυνση της Ευρώπης. Υπάρχει πιθανώς επίσης η ελπίδα ότι το "ριτόρνο" (επιστροφή) του τεχνοκράτη Ντράγκι θα αφαιρέσει λίγο οξυγόνο από πιο λαϊκίστικες φωνές ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του επόμενου έτους.

Ωστόσο, η πραγματική δυναμική έγκειται στο είδος της ατζέντας οικονομικής ανάπτυξης την οποία θα μπορούσε να προωθήσει ο Ντράγκι, καθώς η ΕΕ παλεύει με τον στασιμοπληθωρισμό και τις παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις. Το παλιό "πάτριο" έδαφος του Ντράγκι, η ΕΚΤ, έχει συγκεντρώσει άφθονη δικαιολογημένη κριτική σχετικά με την εφαρμογή του ταχύτερου κύκλου αύξησης επιτοκίων στην ιστορία του ευρώ σε μια εποχή που η ζήτηση εξασθενεί. Η οικονομία της Γερμανίας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 0,3% φέτος, ενώ ο αναμενόμενος ρυθμός ανάπτυξης της ζώνης του ευρώ κατά 0,6% θα υστερεί από εκείνους των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας.

Κινήσεις σαν την έρευνα της ΕΕ σχετικά με τις κινεζικές κρατικές επιδοτήσεις στα ηλεκτρικά οχήματα δείχνουν μια προθυμία ενεργοποίησης γεωπολιτικών μυών και υπεράσπισης της εγχώριας βιομηχανίας, ωστόσο δεν απαντούν σε πιο θεμελιώδη ερωτήματα. "Όλη η Ευρώπη πρέπει να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της σε κρίσιμους οικονομικούς κλάδους και οι χώρες πρέπει να εγκαταλείψουν τη λογική του προσωπικού τους κήπου", λέει ο εκπρόσωπος του κλάδου της ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας Roberto Vavassori.

Ο Ντράγκι θα μπορούσε να είναι ένας πειστικός "πρωταθλητής" μιας πιο ολοκληρωμένης ΕΕ η οποία να επενδύει στην ανάπτυξη, τις υποδομές και την παραγωγικότητα, αντί για μια ένωση διευθετημένη βάσει των εθνικών δημοσιονομικών ιδιαιτεροτήτων. Σε ομιλία του στο NBER τον Ιούλιο, ο Ιταλός τέως πρωθυπουργός και τέως πρόεδρος της ΕΚΤ ανέφερε ότι η ΕΕ έχει "τεράστιες επενδυτικές ανάγκες", συμπεριλαμβανομένης μιας πράσινης μετάβασης η οποία θα απαιτεί περισσότερα από 700 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, ωστόσο δεν έχει τα εργαλεία για να τις καλύψει.

Σε άρθρο του για τον Economist, σημείωσε ότι η βαθύτερη δημοσιονομική ολοκλήρωση ήταν η μόνη απάντηση στην άμυνα έναντι μιας σειράς εξωτερικών κραδασμών (Brexit, Covid, πόλεμος): "Η σφυρηλάτηση μιας στενότερης ένωσης θα αποδειχθεί τελικά ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί η ασφάλεια και η ευημερία την οποία λαχταρούν οι Ευρωπαίοι πολίτες".

Η ώρα για το τέλος του γερμανικού μοντέλου

Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει να αντιμετωπίσουμε ορισμένες αλήθειες σχετικά με το μοντέλο της Γερμανίας, το οποίο έχει στο επίκεντρό του τις εξαγωγές. Ο διορισμός του Ντράγκι στον φάκελο ανταγωνιστικότητας θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας Ευρώπης η οποία θα είναι πρόθυμη να απομακρυνθεί από τον ανταγωνισμό στο εξωτερικό για να επικεντρωθεί περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση, εκτιμά ο οικονομολόγος της Financiere de la Cite, Nicolas Goetzmann, ζήτηση που υπήρξε ισχυρός μοχλός ανάπτυξης στις ΗΠΑ. Η Γερμανία χαρακτηρίζεται για άλλη μια φορά "ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης" μετά από χρόνια κατά τα οποία έδινε στους γείτονές της εντολές οικονομικής κατεύθυνσης κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους του ευρώ τη δεκαετία του 2010. Τότε, η "ανταγωνιστικότητα" ήταν ένας φορτισμένος όρος, που σχετιζόταν με την ώθηση των χωρών με υψηλό χρέος να μειώσουν το κόστος εργασίας και να χαλιναγωγήσουν τη δημοσιονομική υπερβολή, σύμφωνα με τη γερμανική λογική.

Σήμερα, είναι ακριβώς το γερμανικό μοντέλο που φαντάζει μη ανταγωνιστικό. Η μεταποιητική ατμομηχανή της Ευρώπης η οποία αιμοδοτείτο από το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο και τις εξαγωγές στην Κίνα συμπιέζεται από μερικές από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας στην Ευρώπη. Μια έκθεση του Γερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου νωρίτερα φέτος διαπίστωσε ότι περισσότερες από τις μισές εταιρείες αντιμετωπίζουν αρνητικές ή πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητά τους ως αποτέλεσμα της ενεργειακής μετάβασης, με αυξανόμενο αριθμό κατασκευαστών να σκέφτονται να μετεγκατασταθούν στο εξωτερικό. Οι εμπορικές εξαρτήσεις υπό τη Γερμανία έχουν κάνει την ΕΕ πιο αδύναμη, σύμφωνα με τον Ντράγκι: "Η εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλεια, από την Κίνα για τις εξαγωγές και από τη Ρωσία για την ενέργεια, σήμερα έχουν γίνει αντίστοιχα ανεπαρκείς, αβέβαιες ή και απαράδεκτες".

Η οικονομική συζήτηση στην Ευρώπη αλλάζει. Ένα έγγραφο το οποίο συντάχθηκε από τον Sander Tordoir, οικονομολόγο στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης, εξέθεσε νωρίτερα αυτό το έτος το γιατί η Γερμανία χρειάζεται ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης — συμπεριλαμβανομένων περισσότερων δαπανών για υποδομές, υψηλότερων μισθών και κάλυψης των κενών ψηφιοποίησης. Το έργο του Ντράγκι μπορεί να καταλήξει να "συνταγογραφήσει" παρόμοια μεταχείριση για το μπλοκ ως σύνολο. Όταν η Le Monde ρώτησε τον Fabio Panetta της ΕΚΤ εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία έπληξε "μόνιμα" την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης απάντησε: "Το μοντέλο ανάπτυξης της Ευρώπης τα τελευταία 20 με 30 χρόνια έχει εξαντληθεί". Έχει δίκιο.

Εάν υπάρχει μια ευκαιρία να τεθεί ξανά η βιώσιμη ανάπτυξη στην κορυφή της ατζέντας της ΕΕ, λοιπόν, ο Ντράγκι είναι ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να την αδράξει. Έχει όμως πολλή δουλειά να κάνει.