Τουρκική Χεζμπολάχ: Οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν "τρομοκράτη" τον πολιτικό εταίρο του Ερντογάν - Το μήνυμα μέσω της λίστα TEL

Σε μια διακριτική αλλά πολιτικά φορτισμένη κίνηση, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ συμπεριέλαβε την Τουρκική Χεζμπολάχ στη λίστα Τρομοκρατικών Οργανώσεων για τον Έλεγχο Μετανάστευσης (TEL). Αυτό το μέτρο επιτρέπει στις αμερικανικές αρχές να απαγορεύουν ή να απελαύνουν οποιονδήποτε συνδέεται με την οργάνωση, χωρίς η Τουρκική Χεζμπολάχ να περιλαμβάνεται στη μεγαλύτερη και δημόσια λίστα των Εξωτερικών Τρομοκρατικών Οργανώσεων (FTO).

Η Τουρκική Χεζμπολάχ (δεν πρέπει να συγχέεται με την ομώνυμη λιβανέζικη οργάνωση αν και αμφότερες έχουν δεσμούς με το Ιράν) εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1980 ως σουνιτική κουρδική ισλαμιστική ομάδα, η οποία διεξήγαγε βίαιες ενέργειες όπως δολοφονίες, απαγωγές και βασανιστήρια στο νοτιοανατολικό τμήμα της Τουρκίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η οργάνωση είχε φτάσει στο απόγειό της, με αστυνομικές επιχειρήσεις να αποκαλύπτουν μυστικά λευκά δωμάτια εκτελέσεων και ώρες μαγνητοσκοπημένων βασανιστηρίων, γεγονός που της απέδωσε φήμη μιας από τις πιο βίαιες παράνομες ισλαμιστικές ομάδες της Τουρκίας.

Ο ιδρυτής της, Χουσεΐν Βελιόγλου, σκοτώθηκε σε επιχείρηση της αστυνομίας το 2000, οδηγώντας την Τουρκική Χεζμπολάχ να εγκαταλείψει την ένοπλη βία και να ανασυγκροτηθεί μέσα από θρησκευτικούς, φιλανθρωπικούς και πολιτικούς φορείς, για να διατηρήσει το δίκτυό της. Το ιδεολογικό της δίκτυο εξελίχθηκε στην Πολιτική Ομάδα Ελεύθερης Αιτίας (HÜDA-PAR), που πλέον λειτουργεί ανοιχτά ως νόμιμο πολιτικό κόμμα.

Η Χεζμπολάχ έκλεισε μυστική συμφωνία με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2014, με το πολιτικό της σκέλος να στηρίζει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ανταλλάσσοντας την απελευθέρωση κρατουμένων μελών που είχαν καταδικαστεί για βίαια εγκλήματα. Μέχρι το 2023, το HÜDA-PAR είχε ενταχθεί επίσημα στην εκλογική συμμαχία του Ερντογάν, συμμετέχοντας με υποψήφιους υπό την ομπρέλα του AKP, σηματοδοτώντας την πρώτη εμφάνιση προσώπων συνδεόμενων με τη Χεζμπολάχ σε εθνικά ψηφοδέλτια.

Ο Ερντογάν κράτησε το μέρος της συμφωνίας, εκδίδοντας σειρά προεδρικών απολύσεων και εξασφαλίζοντας πρόωρες αποφυλακίσεις των καταδικασμένων μελών της οργάνωσης. Τον Αύγουστο του 2022, 19 μέλη με ποινές ισόβιας κάθειρξης για 91 δολοφονίες ελευθερώθηκαν, μετά από κυβερνητική συνεννόηση. Το 2025, δύο μέλη που καταδικάστηκαν για απόπειρα ανατροπής του συνταγματικού καθεστώτος έλαβαν προεδρική χάρη. Μέχρι σήμερα, περίπου 400 μέλη της Χεζμπολάχ έχουν αφεθεί ελεύθερα μέσω αυτών των μηχανισμών, ενώ οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφοι και επικριτές συνεχίζουν να υφίστανται σκληρότερα μέτρα και αδικαιολόγητη φυλάκιση.

Η ηγεσία της Τουρκικής Χεζμπολάχ παραμένει ιδεολογικά μαχητική. Ο ανώτατος θρησκευτικός της ηγέτης, Εντιπ Γκιούς, ένας καταζητούμενος που πιστεύεται ότι ζει στο Ιράν, το 2023 κάλεσε για "παγκόσμιο τζιχάντ κατά των Εβραίων", δεσμευόμενος για προμήθεια όπλων και χρημάτων σε αντι-ισραηλινές επιχειρήσεις. Η οργάνωση έχει φιλοξενήσει εκπροσώπους της Χαμάς στην Τουρκία, συμμετέχοντας σε αντι-ισραηλινές διαδηλώσεις που οργανώνονται από φιλικά προς την κυβέρνηση δήμους, και έχει πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις μπροστά στην Αμερικανική Πρεσβεία, προξενεία και εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ.

Απόρρητα έγγραφα αστυνομίας και υπηρεσιών πληροφοριών είχαν αποκαλύψει δεσμούς χρηματοδότησης και εκπαίδευσης ανάμεσα στην Τουρκική Χεζμπολάχ και τη Στρατιωτική Μονάδα Κουντς της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς (IRGC) του Ιράν. Ένας αστυνομικός φάκελος από το Ντιγιάρμπακιρ ανέφερε μηνιαίες πληρωμές περίπου 100.000 δολαρίων από το Ιράν προς την οργάνωση, μαζί με μεγαλύτερες εφάπαξ μεταφορές για ειδικές επιχειρήσεις. Τα έγγραφα κατέγραφαν ότι το Ιράν είχε ιδρύσει ένα κατάσκοπο τμήμα της Χεζμπολάχ αρμόδιο για παρακολούθηση στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων και ραντάρ κολλημένα με το ΝΑΤΟ στην επαρχία Μελητηνής (Μαλάτια), με τους πράκτορες να συλλέγουν βίντεο και να τα προωθούν στους Ιρανούς χειριστές.

Παρά αυτά τα ευρήματα, η κυβέρνηση Ερντογάν έκλεισε την έρευνα για τους ιρανικούς δεσμούς της Χεζμπολάχ. Ο εισαγγελέας που ήταν αρμόδιος για την υπόθεση απομακρύνθηκε, οι φάκελοι αποθηκεύτηκαν και η έρευνα τυπικά έκλεισε, δείχνοντας πώς η Τουρκική Χεζμπολάχ μεταμορφώθηκε από εσωτερικό παράγοντα σε περιφερειακό σύμμαχο των ιρανικών δικτύων και ισλαμιστικών ομάδων υπέρ της Παλαιστίνης.

Με την ένταξη της Τουρκικής Χεζμπολάχ στη λίστα TEL και όχι στην ευρύτερη FTO, οι ΗΠΑ στέλνουν ένα σαφές μήνυμα ανησυχίας χωρίς να προκαλούν πλήρη διπλωματική σύγκρουση με την Άγκυρα. Η λίστα TEL, που θεσπίστηκε με το άρθρο 411 του Νόμου PATRIOT, χρησιμοποιείται κυρίως ως μέτρο ελέγχου μεταναστεύσεων, δίνοντας στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να αρνούνται την είσοδο ή να απελαύνουν άτομα συνδεόμενα με τις οργανώσεις που βρίσκονται σε αυτήν, χωρίς να επιβάλλονται αυτόματα οικονομικές κυρώσεις.

Στην πράξη, πρόκειται για μια διακριτική αλλά ισχυρή μορφή πολιτικής καταδίκης, μέσω της οποίας οι ΗΠΑ επισημαίνουν την Τουρκική Χεζμπολάχ ως συνεχιζόμενο κίνδυνο ασφαλείας, διατηρώντας όμως παράλληλα μια πιο ήπια διπλωματική στάση.

Πέραν του πολιτικού σκέλους, η Χεζμπολάχ ελέγχει ένα εκτεταμένο δίκτυο φορέων στην Τουρκία και στο εξωτερικό, που περιλαμβάνει το επίσημο ΜΜΕ της οργάνωσης Doğru Haber, το πρακτορείο ειδήσεων İlke Haber Ajansı (İLKHA), το θρησκευτικό κανάλι Rehber TV, ενώ κατέχει υπό τον έλεγχό της και διάφορους συλλόγους και ιδρύματα.

Διατηρεί επίσης δίκτυα στην Ευρώπη, όπου ζουν μεγάλες κοινότητες Τούρκων και Κούρδων μεταναστών. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η φιλανθρωπική οργάνωση Orphans Help e.V. λειτουργεί ως ένα κάλυμμα ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά έχει άμεση σχέση με το ευρωπαϊκό δίκτυο της Τουρκικής Χεζμπολάχ.

Για τον Ερντογάν, η αμερικανική αυτή κίνηση σηματοδοτεί μια νέα πρόκληση σε μια ήδη ευαίσθητη ισορροπία. Η κυβέρνηση του στηρίζει μεγάλο μέρος της πολιτικής της στον κοινωνικό ιστό που ελέγχει το HÜDA-PAR στις κουρδικές επαρχίες, αποδυναμώνοντας την προοδευτική κουρδική αντιπολίτευση. Υπό αυτή τη συμφωνία, οι συνδεδεμένοι με τη Χεζμπολάχ έχουν κερδίσει κρατική προστασία και πολιτική νομιμοποίηση.

Ωστόσο, η τοποθέτηση της Τουρκικής Χεζμπολάχ στη λίστα Τρομοκρατικών Οργανώσεων των ΗΠΑ αλλάζει διεθνώς το πλαίσιο αυτής της συμμαχίας, υπογραμμίζοντας την αντίφαση ανάμεσα στις εσωτερικές πολιτικές συμμαχίες της Άγκυρας και τις υποχρεώσεις της ως μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος στην αντιτρομοκρατία.

Η κίνηση αυτή έχει επιπτώσεις και πέραν των συνόρων της Τουρκίας, καθώς δυσκολεύει τα ταξίδια και τις αιτήσεις για βίζα ατόμων που συνδέονται με τη Χεζμπολάχ, περιορίζει τη χρηματοδότηση και αυξάνει την εποπτεία των χρηματοοικονομικών συναλλαγών μέσω των τραπεζικών συστημάτων της Τουρκίας και της περιοχής.

Ενισχύει επίσης τις ανησυχίες της Ουάσινγκτον ότι η Τουρκία έχει εξελιχθεί σε ένα περιβάλλον ανοχής για ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες, από μέλη της Χαμάς μέχρι βετεράνους του ISIS και της Αλ Κάιντα, που απολαμβάνουν σχετική ελευθερία υπό την ισλαμιστική κυβέρνηση της Άγκυρας.

Στο εσωτερικό της Τουρκίας, η απόφαση αυτή έχει ισχυρό αντίκτυπο μεταξύ των θυμάτων της τρομοκρατικής εκστρατείας της Χεζμπολάχ τη δεκαετία του 1990, πολλοί από τους οποίους καταγγέλλουν τη μετατροπή πρώην μαχητών σε πολιτικούς συμμάχους από την κυβέρνηση Ερντογάν. Για τους επικριτές αυτούς, η αμερικανική ανάδειξη της Τουρκικής Χεζμπολάχ ως τρομοκρατικής ομάδας αποτελεί μια καθυστερημένη διεθνή αναγνώριση της βίαιης κληρονομιάς που δεν μπορεί να καλυφθεί με πολιτικές συμμαχίες ή θρησκευτικό λόγο.

Συνολικά, η ένταξη της Τουρκικής Χεζμπολάχ στη λίστα Τρομοκρατικών Οργανώσεων για τον Έλεγχο Μετανάστευσης λειτουργεί ως προειδοποιητικό μήνυμα, αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις στο ισλαμιστικό δίκτυο συμμαχιών του Ερντογάν και επιβεβαιώνοντας την ανεξάρτητη από πολιτικές σκοπιμότητες, προσέγγιση των ΗΠΑ στον ορισμό της τρομοκρατίας. Το αν η Άγκυρα θα αγνοήσει ή θα επανεκτιμήσει τις εσωτερικές της συμμαχίες παραμένει άγνωστο, όμως το μήνυμα από την Ουάσινγκτον είναι ξεκάθαρο: οι συμμαχίες με βίαιους ισλαμιστές, όσο κι αν είναι εκλογικά βολικές, συνεπάγονται παγκόσμιες συνέπειες.

Π.Κ.