Του Θάνου Τζήμερου

50 χρόνια οξείας σοσιαλιστίτιδας έχουν αλλοιώσει τόσο πολύ την αντίληψή μας για τον ρόλο του κράτους, έτσι που κάθε φορά που συζητάμε γι’ αυτόν, να πρέπει να ξεκινάμε από τους ορισμούς των εννοιών και από παραδείγματα που θα φτιάχναμε για να καταλάβει ένα 5χρονο τον κόσμο που το περιβάλλει.

Τι ονομάζεται "δημόσιο αγαθό"; Σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, δημόσιο είναι ένα αγαθό από το οποίο μπορεί να ωφεληθεί ο καθένας απεριόριστα, χωρίς αυτό να γίνεται εις βάρος του άλλου και από την "κατανάλωση" του οποίου είναι αδύνατον ή πολύ δύσκολο να εξαιρέσεις κάποιον. Παραδείγματα: ο αέρας που αναπνέουμε, που είναι τζάμπα, ή η ασφάλεια που προσφέρουν οι ένοπλες δυνάμεις, που δεν είναι τζάμπα, αλλά παρέχεται σε όλους, ακόμα και σε εκείνους που διαδηλώνουν με το σύνθημα "στο διάολο η θρησκεία, στο διάολο η πατρίς, η Ελλάδα να πεθάνει να ζήσουμε εμείς".

Όμως στον δημόσιο λόγο, ο όρος χρησιμοποιείται με μια άλλη έννοια, που έχει διαστρεβλωθεί. Ακούμε π.χ. για το "δημόσιο αγαθό" της Παιδείας και σκεφτόμαστε δημόσια σχολεία και δασκάλους δημόσιους υπαλλήλους. Δεχόμαστε ότι τα σχολεία θα προμηθεύονται έπιπλα, συσκευές, εργαλεία, αναλώσιμα, κ.λπ. από ιδιώτες, αλλά μέχρις εκεί. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε ότι όλες οι υπηρεσίες Παιδείας θα μπορούσαν να παρέχονται από ιδιώτες, αλλά να εποπτεύονται και να πληρώνονται συνολικά ή εν μέρει από το κράτος, όπως π.χ. γίνεται εδώ και χρόνια με τις εξετάσεις στα διαγνωστικά κέντρα. Θέλουμε ο τελικός πάροχος να είναι δημόσια υπηρεσία. Επιμένουμε στο "δημόσιο" μοντέλο, μολονότι τα πάγια χαρακτηριστικά του είναι, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, άθλιες και ταυτόχρονα πανάκριβες "υπηρεσίες".

Όμως "δημόσιο αγαθό" δεν είναι αυτό που παρέχεται από δημόσιες υπηρεσίες, αλλά αυτό που χρηματοδοτείται από τους φόρους μας. Αν π.χ. το κράτος αποφάσιζε να δίνει ένα σουβλάκι τη μέρα στους άστεγους, δεν θα χρειαζόταν να ανοίξει κρατικά σουλβλατζίδικα. Θα έδινε ένα κουπόνι στον άστεγο, αυτός θα το έδινε στον σουβλατζή, που θα το εξαργύρωνε σε μια τράπεζα, με χρέωση του Δημοσίου. Αν μπορούσε η σοσιαλόπληκτη κοινωνία μας να καταλάβει αυτό το τόσο απλό, θα είχαμε μια άλλη χώρα. Θα είχες γλυτώσει, αγαπητέ αναγνώστη, από αυτό το άρθρο, θα είχε γλυτώσει ο δημόσιος λόγος από εκατομμύρια ώρες τοξικής φλυαρίας και, κυρίως, θα είχε γλυτώσει ο φορολογούμενος από τα δισεκατομμύρια που του βούτηξε το κράτος, δήθεν για να του προσφέρει υπηρεσίες αλλά τα έκανε διορισμούς, μίζες και "μιλημένες" αναθέσεις στα εκάστοτε "δικά του παιδιά", μπλε, πράσινα ή κόκκινα. Και όλοι θα ενδιαφερόμασταν για το μόνο θέμα για το οποίο αξίζει να συζητάμε στην πολιτική: τη σχέση κόστους - αποτελέσματος. Αποφασίσαμε ότι το κράτος πρέπει να προσφέρει τις χ, ψ, ω, υπηρεσίες; Οκ! Ακούμε λοιπόν, τις προτάσεις σας, κόμματα, δημοσιογράφοι, τεχνοκράτες κ.λπ., για το πώς θα κοστίσουν λιγότερο στον φορολογούμενο.

Ακριβώς το ίδιο πλαίσιο διαστροφής των εννοιών ίσχυε, και εξακολουθεί να ισχύει, και με τα ΕΛΤΑ. Ποιο είναι το δημόσιο αγαθό που διακυβεύεται; Δεν είναι να προστατευθεί το εισόδημα των εργαζομένων στα ΕΛΤΑ, όπως θέλουν οι συνδικαλιστές. Ούτε ο συμβολισμός της παρουσίας του κράτους κοντά στους αδύναμους, όπως άκουσα να λένε μερικοί. Είναι το να μπορεί κάθε κάτοικος αυτής της χώρας, σε όσο απομονωμένο σημείο και αν βρίσκεται, να επικοινωνεί με τους άλλους, συμμετέχοντας στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Αυτό γίνεται μόνο με τα ΕΛΤΑ ή μήπως υπάρχουν και άλλοι τρόποι; Τη συζήτηση αυτή έπρεπε να την κάνουμε την πρώτη μέρα της κρίσης, κι όχι τώρα μετά από 15 χρόνια. Όμως, ούτε η κυβέρνηση, ούτε οι βουλευτές της που "αιφνιδιάστηκαν" και πρέπει να απολογηθούν στο πελατειακό τους ακροατήριο, ούτε τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ούτε οι εξωκοινοβουλευτικοί που προσπαθούν να γίνουν… γαλίφης στη θέση του γαλίφη, θέλησαν να το θίξουν αυτό. Η κυβέρνηση, διότι πρέπει να εξηγήσει το πού κατέληξαν τα εκατοντάδες εκατομμύρια που προοριζόντουσαν για την εξυγίανση των ΕΛΤΑ και γιατί όλα τα σχέδια γαλάζιας μεταρρύθμισης πήγαν άκλαυτα, και οι υπόλοιποι λαϊκιστές, διότι πώς να προφέρει το ανθρωπιστικό χειλάκι τους τις λέξεις "κλείσιμο" και "απόλυση". Άλλωστε, πάγια συνήθεια της εκάστοτε αντιπολίτευσης, όποιοι κι αν την αποτελούν, είναι να κατηγορεί την εκάστοτε κυβέρνηση, να αντιτίθεται σε όλες τις αποφάσεις της, χωρίς αντιπρόταση, και να λαϊκίζει ασύστολα, μπας και τσιμπήσει αγανακτισμένα ψηφαλάκια.

Κι επειδή scripta manent, δείτε τι δήλωνε στις 16/12/2013 ο τότε Υπουργός Υποδομών του ΠΑΣΟΚ και σήμερα Υπουργός ΠΡΟΠΟ της ΝΔ: "Τη διαβεβαίωση ότι οι εργαζόμενοι στα Ελληνικά Ταχυδρομεία δεν θα μπουν σε καθεστώς κινητικότητας έδωσε ο υπουργός Υποδομών, Μ. Χρυσοχοΐδης κατά την παρουσίαση του ψηφιακού ταχυδρομείου. Ο υπουργός αφού εξήρε την προσπάθεια της διοίκησης και των εργαζομένων των ΕΛΤΑ για την εξυγίανση της εταιρείας, σημείωσε πως τα ΕΛΤΑ θα απογειωθούν. Τα ΕΛΤΑ βούλιαξαν κι αυτά μέσα στην ακινησία που μας διέκρινε τα προηγούμενα χρόνια. Σήμερα όμως αισθάνομαι ικανοποιημένος και υπερήφανος γιατί τόσο η διοίκηση όσο και οι εργαζόμενοι έχουν κάνει πολλά και σημαντικά βήματα προόδου προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης, είπε χαρακτηριστικά."

Κλαυσίγελως.

Από το 2000 μέχρι σήμερα, ο ταχυδρομικός κλάδος, σε όλη την Ευρώπη, καταγράφει πτώση 70%-80% στον όγκο της "παραδοσιακής" αλληλογραφίας. Όποιος αμφιβάλλει, ας προσπαθήσει να θυμηθεί την τελευταία φορά που κόλλησε γραμματόσημο σε φάκελο. Είναι δυνατόν να διατηρηθεί ο ίδιος αριθμός καταστημάτων και το ίδιο προσωπικό; Τι θα έκανε οποιοδήποτε σοβαρό κράτος, ξέροντας ότι διαχειρίζεται φόρους, που από το υστέρημά τους πληρώνουν οι πολίτες; Θα ξεκινούσε από το θεμελιώδες ερώτημα: μπορούν οι ανάγκες που κάλυπταν τα ΕΛΤΑ την εποχή του χάρτινου φακέλου με τα γαλάζια γράμματα, να καλυφθούν με τη βοήθεια της τεχνολογίας με άλλους τρόπους; Θα έβρισκε το φτηνότερο και αποτελεσματικότερο μοντέλο και θα "κούμπωνε" τα παλιά ΕΛΤΑ στη νέα εκδοχή, κλείνοντας όσα καταστήματα δεν χρειάζονται, καταργώντας όσες υπηρεσίες δεν χρειάζονται, μεταφέροντας όσες μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους οργανισμούς του Δημοσίου π.χ. ΚΕΠ. Φυσικά, με απολύσεις όσων δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης στη νέα δομή.

Όμως η λέξη "απόλυση" δεν υπάρχει στο λεξιλόγιο του ελληνικού δημοσίου. Έτσι, τι έκανε η κυβέρνηση των γαλάζιων "αρίστων"; Έδωσε, το 2021, 135 εκατομμύρια για εθελούσια έξοδο. Τα πήραν 2000 περίπου εργαζόμενοι των ΕΛΤΑ (μ.ο. €70.000/άτομο) για να παραιτηθούν και να μην φανεί ως απόλυση. Γιατί; Με ποια λογική; Εθελούσια έξοδο μπορεί να χρηματοδοτήσει ένας χουβαρντάς ιδιώτης, με δικά του λεφτά. Δεν μπορεί να το κάνει το κράτος με τα χρήματα του φορολογούμενου. Πήραν κάποιο "μπόνους εξόδου" όσοι δούλευαν στην αγορά των γραφομηχανών, όταν οι υπολογιστές τις έβαλαν στο μουσείο; Πήραν οι καροτσιέρηδες, όταν τις μεταφορές τις ανέλαβαν τα τρίκυκλα; Θα πάρουν μήπως οι γραφίστες ή οι μεταφραστές που βλέπουν την ΑΙ να τους παίρνει το 80% της δουλειάς; Τι καλά θα ήταν, όταν αλλάζει η τεχνολογία, να τρυγάς το λεφτόδεντρο και να μοιράζεις χρυσωμένες εθελούσιες και συντάξεις! Αλλά ο πραγματικός κόσμος είναι σκληρός. Καταργείται μια τεχνολογία; Πρέπει να αποκτήσεις νέες δεξιότητες και να δουλέψεις σε κάποιον άλλον τομέα. Δύσκολο, ξεδύσκολο, δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Γιατί αυτό στο Οθωμανοσοβιετιστάν της παρακμής μας να ισχύει μόνο για τους ιδιώτες; Άλλωστε το Σύνταγμα το αναφέρει σαφέστατα: νόμιμος λόγος απόλυσης δημοσίου υπαλλήλου είναι η κατάργηση της οργανικής του θέσης. Οι εργαζόμενοι των πάλαι ποτέ ΔΕΚΟ (που δεν είναι ακριβώς δημόσιοι υπάλληλοι) είναι παιδιά ενός ανώτερου Θεού; Κάθε ευρώ που μπαίνει σε μια τσέπη βγαίνει από κάποια άλλη, η οποία μπορεί να είναι σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από τον "εθελουσίως" αποχωρήσαντα. Ούτε αυτό το έχουμε καταλάβει στα 50 χρόνια της οξείας σοσιαλιστίτιδας.

Υπάρχει και κάτι άλλο που μου είπε ένα πουλάκι με φωλιά στα ΕΛΤΑ: ότι ενώ το μπόνους της εθελούσιας προσφέρεται ως δέλεαρ σε υπεράριθμους υπαλλήλους με αρκετά χρόνια ακόμα εργασιακό βίο μπροστά τους, στα ΕΛΤΑ χαρίστηκε σε εργαζόμενους που θα έβγαιναν έτσι κι αλλιώς σε λίγο καιρό στη σύνταξη, ως δεύτερο εφάπαξ και τους έκανε… νοικοκύρηδες. Οι πρώτοι που το βούτηξαν, οι συνδικαλιστές. Τι πρωτότυπο!

Υπάρχει, λοιπόν, κάτι που κάνουν τα ΕΛΤΑ και δεν μπορεί να γίνει με άλλον τρόπο; Όχι! Τίποτε! Ένας πράκτορας (ο μπακάλης του χωριού, ο περιπτεράς, ο καφετζής…) με 400 ευρώ τον μήνα κάνει την ίδια πάνω κάτω δουλειά με ένα κατάστημα που κοστίζει 15.000 τον μήνα: παραλαμβάνει και στέλνει επιστολές και δέματα, πουλάει γραμματόσημα, δέχεται πληρωμές για λογαριασμούς, ακόμα και μικρής έκτασης τραπεζικές εργασίες και πληρωμές συντάξεων μπορεί να κάνει, αν έχει την ικανότητα, τις γνώσεις και την πιστοποίηση. Και δεν χρειάζεται να έχει μαγαζί στο χωριό. Μπορεί να το κάνει κι ένας ξύπνιος πιτσιρικάς, και με ένα "παπάκι" να καλύπτει όλα τα χωριά της περιοχής.

Αυτό έκαναν οι Φινλανδοί. Δεν έχουμε μόνο εμείς απομακρυσμένους οικισμούς. Έχουν κι αυτοί, και μάλιστα θαμμένους μέσα στο χιόνι. Έφτιαξαν λοιπόν το Posti, ένα ευέλικτο υβριδικό μοντέλο που λειτουργεί εδώ και χρόνια άψογα, ενσωματώνοντας πλήθος από καινοτομίες, τεχνολογικές και θεσμικές. Το Posti είναι εταιρεία ιδιωτικού δικαίου, αλλά το κράτος έχει τα δύο τρίτα των μετοχών. Οι εξουσιοδοτημένοι πράκτορές του είναι πιστοποιημένοι και για διακίνηση νομικών εγγράφων. Έχουν ένα ειδικό ηλεκτρονικό σύστημα ταυτοποίησης (eID card) που τους επιτρέπει να υπογράφουν ψηφιακά τις επιδόσεις και να αναγνωρίζονται νομικά σαν να είχαν γίνει από "κανονικό" υπάλληλο ταχυδρομείου. Ο πράκτορας, μετά από μικρή εκπαίδευση (δεν είναι δα και πυρηνική φυσική όλα αυτά), μπορεί να παραδώσει δικαστικά έγγραφα, φορολογικές ειδοποιήσεις ή να παίρνει ψηφοδέλτια επιστολικής ψήφου με πλήρη νομική ισχύ.

Έφτιαξαν όμως και "ψηφιακούς βοηθούς των πολιτών" οι Φινλανδοί, κάτι που ο γράφων είχε προτείνει το 2012, φυσικά εις ώτα μη ακουόντων, καθώς τότε ήταν η εποχή που όλοι, αριστεροί και δεξιοί, έσκιζαν το μνημόνιο. Δυσκολεύεται ο παππούς με κινητά, τάμπλετ, λάπτοπ κι όλα αυτά τα σύνεργα του ξαποδώ; Αναλαμβάνει τη δουλειά ο ψηφιακός βοηθός. Όχι όμως με τους κωδικούς του παππού αλλά με τον δικό του κωδικό "helper ID" ώστε το ψηφιακό του ίχνος να είναι σαφές και κάθε ενέργειά του να καταγράφεται στο σύστημα με ευθύνη και διαφάνεια. Στη Φινλανδία οι πράκτορες Posti μπορούν, με εξουσιοδότηση του πολίτη, να συνδεθούν σε κυβερνητικές εφαρμογές (π.χ. φορολογικές, υγειονομικές, τραπεζικές) να υποβάλουν αιτήσεις, πληρωμές ή έγγραφα εκ μέρους του πολίτη, να εκτυπώσουν και να αποστείλουν επίσημα αντίγραφα. Το Posti συνεργάζεται με το Υπουργείο Οικονομίας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης και την Εθνική Υπηρεσία Ψηφιακής Ταυτότητας, διασφαλίζοντας το ότι οι πράκτορες έχουν στους λογαριασμούς των πολιτών την πρόσβαση που είναι αναγκαία, και όχι κάτι άλλο που μπορεί κάποιον να τον οδηγήσει σε πονηρές σκέψεις. Το Posti έχει επίσης και κινητά ταχυδρομεία με πλήρη ηλεκτρονικό εξοπλισμό και εκτυπωτή για νησιά και απομονωμένα χωριά. Οι πράκτορες αξιολογούνται και εκπαιδεύονται κάθε χρόνο στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες. Και όλα δουλεύουν ρολόι. Δεν είναι τυχαίο το ότι οι πολίτες αυτής της χώρας, που είναι παγωμένη 8 μήνες τον χρόνο, είναι οι πιο ευτυχισμένοι στον κόσμο. Προς αυτή την κατεύθυνση μεταρρύθμισαν τα ταχυδρομεία τους οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες: εξωτερικοί συνεργάτες (franchising) αντί ιδιόκτητων καταστημάτων και ελεύθεροι επαγγελματίες αντί στρατού βολεμένων δημοσίων υπαλλήλων. (Μολονότι τα ΕΛΤΑ δεν είναι δημόσιο με την τυπική έννοια, λειτουργούσαν ως parking κομματικών διορισμών.)

Το ίδιο σύστημα θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Με τροποποίηση του Κανονισμού Λειτουργίας των ΕΛΤΑ και του Νόμου περί Ταχυδρομικών Υπηρεσιών (Ν. 4053/2012), ο πράκτορας θα θεωρείται "εξουσιοδοτημένος φορέας” και θα μπορεί με ειδική ψηφιακή υπογραφή να ενεργεί ως εκπρόσωπος του Δημοσίου για συγκεκριμένες πράξεις (επίδοση, ταυτοποίηση, αποστολή πιστοποιημένων εγγράφων). Προτείνω ξανά, μετά από 13 χρόνια στασιμότητας, να δημιουργηθεί προφίλ "ψηφιακού βοηθού του πολίτη” και δυνατότητα για "helper login” στις κρατικές εφαρμογές (gov.gr, e-EFKA, AADE). Ο πολίτης δίνει εξουσιοδότηση με υπογραφή και ο πράκτορας μπαίνει με τους δικούς του κωδικούς. Όλα είναι απολύτως συμβατά με τον GDPR, καθώς υπάρχει διακριτή καταγραφή και προσωποποιημένο audit trail. Οι πράκτορες θα μπορούσαν να πληρώνονται είτε με πάγια αμοιβή ανά μήνα είτε ανά υπηρεσία είτε με συνδυασμό τους και να πιστοποιούνται μέσω ΚΕΠ ή ΕΛΤΑ με ετήσια ανανέωση.

Οι τεχνικές απαιτήσεις είναι απλούστατες: eID / Qualified Electronic Signature (χρήση eID για ταυτοποίηση και ψηφιακές υπογραφές), helper ID με 2-factor authentication, role-based access control ώστε η πρόσβαση να είναι επιτρεπτή μόνο στις εφαρμογές για τις οποίες υπάρχει εξουσιοδότηση, audit log (μη αντιστρεπτό log κάθε ενέργειας, διαθέσιμο για έλεγχο σε ΕΛΤΑ/EETT), κρυπτογράφηση & GDPR και τροποποίηση στις εφαρμογές gov.gr & ΕΛΤΑ ώστε να δέχονται επιπλέον endpoint για helper access και UI για εγγραφή και έγκριση εξουσιοδοτήσεων.

Τελειώσαμε; Όχι! Στα νησιά Orkney της Σκωτίας ήδη λειτουργεί υπηρεσία παράδοσης ταχυδρομείου με drones (Orkney I-Port) μεταξύ του κύριου νησιού και των μικρότερων. Γιατί να μην γίνει και στην Ελλάδα; Ανάλογες υπηρεσίες με drones εφαρμόζονται ή δοκιμάζονται και σε άλλες χώρες: Ελβετία, Ισπανία, ακόμα και στη Σαουδική Αραβία. Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή: μικρότερος χρόνος παράδοσης, λιγότερο κόστος, μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα. Το κανονιστικό πλαίσιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ήδη έτοιμο. Θεσπίστηκε από την EASA (European Union Aviation Safety Agency) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ισχύει για όλα τα κράτη-μέλη, καθώς και για τη Νορβηγία, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και την Ελβετία. Είναι οι Κανονισμοί 2019/945 και 2019/947, άμεσα εφαρμοστέοι, χωρίς ανάγκη εθνικής ενσωμάτωσης. Το αστείο είναι ότι στο site των ΕΛΤΑ υπάρχει ενότητα "Παραδόσεις με drones", όπου ο πολίτης ενημερώνεται πως "Θέτουμε τις βάσεις για την παράδοση επιστολών, μικρών δεμάτων και φαρμάκων με την χρήση drones." Και στο κάτω μέρος του κειμένου υπάρχει η προτροπή "Επικοινωνήστε μαζί μας".

Επικοινώνησα, για να πάρω την (αναμενόμενη) πληροφορία, ότι η υπηρεσία αυτή είναι στη φάση του σχεδιασμού και δεν λειτουργεί! Ενδεικτικό της περιφρόνησης προς τον πολίτη και της προσπάθειας εξαπάτησης του κοινού. Το πουλάκι μού είπε όμως ότι έφυγαν 10 εκατομμύρια ευρώ προς μια εταιρεία για να αναπτύξει αυτό το πρόγραμμα, αλλά έκτοτε αγνοείται η τύχη και των χρημάτων και του προγράμματος και της εταιρείας. Ας το ψάξει κάποιος εισαγγελέας, έχει "ψωμί". Όμως, αφού δεν λειτουργεί, γιατί το περιλαμβάνετε στις "υπηρεσίες" σας; Και τι με ενδιαφέρει εμένα ποιες βάσεις θέτετε; Θέστε τις, ολοκληρώστε το project και ενημερώστε με για τις λεπτομέρειες των αποστολών: σημεία παραλαβής, χρόνο παράδοσης, κόστος. Μέχρι τότε κατεβάστε την ενότητα, γιατί σας εκθέτει.

Μόνο μία υπηρεσία των ΕΛΤΑ θέλει ιδιαίτερη συζήτηση: η "Καθολική Υπηρεσία", δηλαδή η ανάληψη της ευθύνης για την αποστολή επιστολών ή δεμάτων ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας. Για να φτάσει ένας φάκελος ή ένα κουτί με φάρμακα στην κυρά-Ρηνιώ που μένει μόνη της στην Κίναρο, δεν έχει το ίδιο κόστος με τον φάκελο από Αθήνα σε Αθήνα. Θα ταξιδέψει με αεροπλάνα και βαπόρια και το τελικό σκέλος της διαδρομής θα γίνει με σκάφος από την Αμοργό, καιρού επιτρέποντος. Δεν καλύπτεται με τα €1,20 του γραμματοσήμου. Κι επειδή είναι ασύμφορη αυτή η μεταφορά, δεν την αναλαμβάνουν ούτε οι ιδιωτικές εταιρείες. Πόσο να χρεώσουν; Έτσι, τα δύσκολα τα "κάνουν πάσα" στα ΕΛΤΑ.

Για αυτή την "Καθολική Υπηρεσία", η Ελλάδα παίρνει από την Ε.Ε. 15 εκατομμύρια κάθε χρόνο, που θα έπρεπε να είναι η επιδότηση των ΕΛΤΑ. Βεβαίως, και σ΄ αυτόν τον τομέα, ένας ικανός manager θα μπορούσε να εφαρμόσει πολλές λύσεις εξοικονόμησης δαπανών. Για παράδειγμα να μην ξεκινάει ειδικό όχημα των ΕΛΤΑ μεταφέροντας ένα γράμμα στα Βραγκιανά της ορεινής Αργιθέας, αλλά να ζητηθεί η συνεργασία (με την ανάλογη αμοιβή) αυτού που τροφοδοτεί το παντοπωλείο του χωριού και θα πήγαινε έτσι κι αλλιώς μια φορά την εβδομάδα. Ή, να πάει από την Αμοργό στην Κίναρο drone κι όχι καΐκι ή φουσκωτό. Αρκεί, όπως είπα στην αρχή, το ζητούμενο να είναι η βέλτιστη λύση στο προαιώνιο πρόβλημα κόστους - αποτελέσματος και όχι το κλείσιμο του ματιού στο κομματικό κοινό, στη συνδικαλιστική νομενκλατούρα και στον διαπλεκόμενο λαμογιοεπιχειρηματία.

Επειδή όμως, παρά την χρεοκοπία, παρά τη συνεχιζόμενη κρίση, παρά τα δισεκατομμύρια που έχουν σπαταληθεί για τις κάθε λογής εξυγιάνσεις του Δημοσίου, το πραγματικό ζητούμενο, από τους πολιτικούς, εξακολουθεί δυστυχώς να είναι η αντιστροφή της προηγούμενης φράσης, πολύ φοβάμαι ότι και στην περίπτωση των ΕΛΤΑ θα ταιριάζει ταμάμ το ρεφρέν της γνωστής επιτυχίας του Γιώργου Χατζηνάσιου, όπως και σε κάθε άλλη μεταρρύθμιση που περιλαμβάνει εκσυγχρονισμό του Δημοσίου: "Μια ζωή περιμένω, μα δεν γίνονται θαύματα".

ΣΟΚΑΡΙΣΤΙΚΟ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Την ώρα που έγραφα για το πώς το Φινλανδικό κράτος κάνει τους πολίτες του ευτυχισμένους, χτύπησε το κουδούνι και ένας διανομέας (όχι των ΕΛΤΑ) μου παρέδωσε έναν ογκώδη φάκελο. Ξεκίνησα να διαβάζω και δεν πίστευα στα μάτια μου. Μετά το άρθρο "Κάτω τα χέρια από την περιουσία μου, ρε!" είχα πάρει πολλά μηνύματα από πολίτες που περιέγραφαν την αισχρή συμπεριφορά του Δημοσίου σε σχέση με την περιουσία τους. Αυτό όμως, τώρα, ξεπερνούσε και την πιο διεστραμμένη φαντασία. Ο κύριος Γιάννης Κ. (τα πλήρη στοιχεία του είναι στη διάθεση κάθε "αρμόδιου") προσπαθεί από το… 1959 να πάρει αποζημίωση για οικόπεδό του που απαλλοτρίωσε ο Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει εισπράξει ούτε μία δραχμή. Το οξύμωρο είναι ότι το οικόπεδο είχε παραχωρηθεί το 1953 από το Υπουργείο Πρόνοιας στη Μικρασιάτισσα γιαγιά του, με αντίτιμο 3.040.000 δραχμών που πληρώθηκε από την οικογένεια. Πιο έγκυρος τίτλος δεν θα μπορούσε να υπάρξει! Όμως, το 1959 αποφάσισε ο Δήμος να το κάνει πλατεία. Ήταν 24 ετών ο Γιάννης Κ. όταν ξεκίνησε η περιπέτεια και τώρα είναι 90! Έκανε, σ΄ αυτά τα χρόνια, 126 ταξίδια από την Αθήνα όπου κατοικεί στην Κρήτη για τις επαφές με δημόσιους φορείς (αιτήσεις, βεβαιώσεις, αναφορές, προσφυγές κλπ.) και για δικαστήρια, τα οποία αναβλήθηκαν 57 φορές! Κρατούσε μαζί με τα δημόσια έγγραφα και λογαριασμό των εξόδων αυτή της περιπέτειας. Οι 430 διανυκτερεύσεις και τα περισσότερα από 800 γεύματα κόστισαν το μισό οικόπεδο. Και η υπόθεση ακόμα εκκρεμεί! Κλείνει την εξιστόρησή του με τη σπαρακτική διαπίστωση: "Δικαιοσύνη υπάρχει μόνο στην άλλη ζωή." Σ’ αυτή που, αν γίνονται θαύματα, θα ολοκληρωθεί και ο εκσυγχρονισμός του Δημοσίου. Στην τωρινή, τζάμπα περιμένουμε.

* Ο Θάνος Τζήμερος είναι επιχειρηματίας, πρώην πρόεδρος της "Δημιουργίας Ξανά"