Του Μανόλη Καψή

Η τελευταία είδηση έρχεται από την Ηλεία. Απάτη και στο "Ανακαινίζω-Ενοικιάζω". Έκαναν μαϊμού-αιτήσεις και 20 άτομα δήλωναν το ίδιο ακίνητο για να πάρουν την προκαταβολή. Μετά, άντε βρες τον, τον απατεώνα. Παραδόξως όλοι ήταν από την Ηλεία, που έχει και μια παράδοση ως γνωστόν στις ανακαινίσεις… Ανεβαίνουμε και πιο πάνω όμως αν θέλετε. Πιο βόρεια. Υπάρχει το πρόγραμμα "Εγκατάσταση στον Έβρο" για παράδειγμα. Και πάλι, υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το 90% των αιτήσεων για επιδότηση θα απορριφθεί. Άλλοι ζουν ήδη στο Σουφλί ή στην Ορεστιάδα, που το πρόγραμμα θέλει να ενισχύσει με κόσμο, και ελπίζουν ότι θα μπερδέψουν τους υπαλλήλους μέσα σε έναν κυκεώνα από χαρτιά και θα βγάλουν εύκολο χρήμα. Άλλοι κοροϊδεύουν τις υπηρεσίες, βάζουν ψεύτικα στοιχεία, μερικοί δεν έχουν κάνει καν φορολογική δήλωση στη ζωή τους. Υπολογίζουν ότι ίσως έτσι αρπάξουν μερικά χιλιάρικα και μετά μην τον είδες τον Παναγή.

Μικροαπατεώνες θα μου πείτε. Πιθανώς. Όμως έχει προηγηθεί το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Πολιτικό σκάνδαλο θα μου πείτε και έχετε δίκιο. Το μεγάλο θέμα είναι οι πλάτες που έκαναν οι γαλάζιοι υπεύθυνοι -μεταξύ αυτών και οι γαλάζιοι υπουργοί, που σήμερα δηλώνουν εραστές της διαφάνειας-, η ανοχή και η στήριξη στους γαλάζιους κτηνοτρόφους για να εισπράττουν τις επιδοτήσεις. Καμία αντίρρηση. Αυτό είναι το πολιτικό σκάνδαλο.

Όμως οι απατεώνες είναι κόσμος πολύς. Και δεν είναι μόνο γαλάζιοι. Δεν είναι ένας και δυο. Είναι ολόκληρες τοπικές κοινωνίες. Και δεν είναι μόνο στην Κρήτη, που έχει και μια έφεση στην παρανομία. Είναι ολόκληρες οικογένειες, όπως φαίνεται από την ειδησεογραφία για τις εν εξελίξει δίκες. Μπαμπάς, κόρη και γιος, όλοι στο κόλπο. Όλοι μέσα στην κομπίνα. Χωρίς ενδοιασμούς και τύψεις. Με άνεση. Υπολογίζεται ότι το ποσό που εισέπρατταν παρανόμως όλα αυτά τα τελευταία χρόνια οι απατεώνες κτηνοτρόφοι, είναι κοντά στα 700 εκατομμύρια ευρώ. Ολόκληρες κοινωνίες ωφελήθηκαν.

Τι συμβαίνει; Πώς εξηγείται αυτή η διαδεδομένη διαφθορά; Γιατί δεν είναι μόνο τα πρόσφατα γεγονότα που έχουν δει το φως της δημοσιότητας που προβληματίζουν. Είναι και η φορολογική συνείδηση ενός εκάστου, είναι τα εισοδήματα των ελευθέρων επαγγελματιών, είναι ο τρόπος που χτίζουμε όπου μας κατέβει, ακόμα και πάνω στη θάλασσα. Θα μπορούσαμε να βάλουμε στον λογαριασμό και το φακελάκι των γιατρών. Είναι πολλά τα παραδείγματα.

Είμαστε χειρότεροι από τους άλλους Ευρωπαίους; Αδύνατον να γίνει σύγκριση υποθέτω σαν γενικό φαινόμενο. Πώς να μετρήσεις πόσο διεφθαρμένη είναι μια κοινωνία; Σε επιμέρους θέματα όμως, όπως ο χρηματισμός των δημοσίων υπαλλήλων -αυτό που αποκαλούμε "γρηγορόσημο" για να του αφαιρέσουμε λίγο από το μέγεθος της παρανομίας και την ηθική απαξία, να το κάνουμε λιγότερο βαρύ και έτσι να το δικαιολογήσουμε-, υποθέτω είμαστε πρωταθλητές.

Η αριστερά έχει την εύκολη εξήγηση, που μας απαλλάσσει και από τις ευθύνες. Η γνωστή ψυχοπονιάρικη εξήγηση. Για όλα φταίνε οι κοινωνικές ανισότητες και ο καπιταλισμός. Δεν φταίνε οι άνθρωποι, φταίει το σύστημα. Κλέβουν γιατί όπως ο Αγιάννης δεν έχουν να φάνε και άλλα παραμύθια της Χαλιμάς. Αρκεί να δει κανείς τους κτηνοτρόφους που πρωταγωνιστούν στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ -ή ακόμα καλύτερα τα αυτοκίνητά τους-, αρκεί να διαβάσει κανείς για τα ποσά που έχουν καταχραστεί διάφοροι επιτήδειοι, που τώρα θέλουν να επιστρέψουν για να μειώσουν την ποινή. Μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες ευρώ, μιλάμε για οικογένειες με οικονομική επιφάνεια, που δεν δίστασαν ούτε στιγμή να συμμετάσχουν στο πάρτι της παρανομίας. Μήπως είμαστε κοινωνία απατεώνων;

Πώς εξηγείται το φαινόμενο; Μια ερμηνεία είναι προφανώς ότι δεν λειτουργεί το σύστημα των ελέγχων. Παρανομούν γιατί μπορούν να παρανομήσουν και ελπίζουν βάσιμα ότι κανείς δεν θα τους ενοχλήσει ποτέ. Πόσο καιρό γίνεται το πάρτι στον ΟΠΕΚΕΠΕ; Για χρόνια. Η ανοχή στην παρανομία είναι η άλλη όψη του ρουσφετιού. Η πολιτική εξουσία κάνει τα στραβά μάτια και ο παράνομος πολίτης-ψηφοφόρος έχει οικονομικό κέρδος. Έχουν και οι δύο όφελος.

Μια πιο οξυδερκής ερμηνεία όμως νομίζω ότι θα έπρεπε να συνδυάσει τη ροπή του Έλληνα στην παρανομία, με την έλλειψη εμπιστοσύνης που έχει στους θεσμούς, αλλά και στους συμπολίτες του. Οι Έλληνες είμαστε από τους πιο καχύποπτους λαούς της Ευρώπης (μαζί με τους Κύπριους). Δεν εμπιστευόμαστε ούτε τους άλλους ανθρώπους γύρω μας -που νομίζουμε ότι με την πρώτη ευκαιρία θα μας τη φέρουν- ούτε τους θεσμούς. Έχουμε εμπιστοσύνη μόνο στους συγγενείς μας. Στην ευρύτερη οικογένεια (βλ. έρευνα ΔιαΝέοσις, public issue) 

Αυτονόητα νομίζω ο άνθρωπος που δεν έχει εμπιστοσύνη στους θεσμούς του κράτους, που βλέπει τα Υπουργεία ως εχθρούς και τη Δικαιοσύνη στην υπηρεσία των συμφερόντων των άλλων, αυτονόητα ψάχνει τρόπο για να ξεγελάσει τους εχθρικούς θεσμούς και τις διαδικασίες τους.

Να τους ξεγελάσει και να επωφεληθεί, αδιαφορώντας για την παραβίαση των κανόνων.