Του Λέανδρου Ρακιντζή

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε: Δίνομε τη μάχη με το "βαθύ κράτος" με έργα όχι με λόγια. Στόχος της πρωτοβουλίας για ένα κράτος πιο φιλικό για τους πολίτες και την οικονομική δραστηριότητα, που περιλαμβάνει και το ΜΙΤΟΣ (Απλοποίηση διαδικασιών Εθνικού Μητρώου Διαδικασιών), αλλά και τη μεγάλη μεταρρύθμιση του ΟΠΕΚΕΠΕ με τη μετάβαση του στην ΑΑΔΕ.

Οι δηλώσεις αυτές του αντιπροέδρου είναι γενικής φύσης και αναφέρονται σε ένα project χωρίς να ξεκαθαρίζουν τι είναι ή δεν είναι "βαθύ κράτος", αλλά μάλλον αφορούν δυσλειτουργίες δημόσιων σχηματισμών και στο πελατειακό κράτος, που είναι έννοια διαφορετική από το "βαθύ κράτος" με κάποια σημεία συνάντησης συνήθως στην αυλή των πολιτικών.

Έτσι γεννιέται το ερώτημα τι είναι ειδικά για τη χώρα μας το "βαθύ κράτος", που κατά καιρούς διάφοροι αξιωματούχοι του κηρύσσουν λεκτικά πόλεμο χωρίς συνέχεια, αν υπάρχει σύμφωνα με τον πιο κάτω διεθνή ορισμό του ή είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος που του φορτώνουμε τις αμαρτίες μας ή το χρησιμοποιούμε σαν άλλοθι, αν υπάρχει ποιοι το απαρτίζουν, πως λειτουργεί, πως άμεσα ή έμμεσα μετέχει ή επηρεάζει την άσκηση της δημόσιας εξουσίας και σε ποια πεδία.

Το "βαθύ κράτος" είναι ένα αόρατο και διάχυτο παντού μόρφωμα, που δεν είναι δυνατή η περιγραφή του, καθώς οι ενδείξεις ύπαρξης του αλλάζουν συνεχώς ανάλογα με τις περιστάσεις  και συναντιέται κατά την άσκηση της κάθε μορφής εξουσίας  σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο κυρίως σε πολύ μικρά μέρη, όπου η αόρατη εξουσία του είναι απόλυτη, από πρόσωπα που δρουν ατομικά ή συλλογικά, ανεξάρτητα ή κατόπιν εντολών με βάση τους δικούς του κανόνες, γίνεται όμως αντιληπτό από τη διαφορετικότητα του κατόπιν αντίδραση ή παρέμβασης του επιδιωκόμενου αποτελέσματος. Συνήθως το "βαθύ κράτος" κατέχει ή συνδέεται με διαφόρους δεσμούς πολιτικούς, οικογενειακούς, οικονομικούς με άτομα με κεντρική θέση στο σύστημα εξουσίας, οπότε σε περίπτωση σύγκρουσης οι εκτός κεντρικής εξουσίας, όσο περίλαμπροι και αν είναι ή με μεγάλη λαϊκή νομιμοποίηση, δεν μπορούν να επικρατήσουν με πρόσφατα παραδείγματα τη σύγκρουση του Δημάρχου Αθηναίων με τη κυβέρνηση.

Πολλές φορές συμβαίνουν εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων τάσεων στο "βαθύ κράτος", που γίνονται αντιληπτές μόνο από τις αλλαγές προσώπων κατόπιν παραιτήσεων για προσωπικούς λόγους. Μπορούμε όμως να προσδιορίσομε αρνητικά τι δεν είναι "βαθύ κράτος", γιατί εύκολα αποδίδεται η ιδιότητα αυτή σε εγγενείς δυσχέρειες που παρουσιάζονται στη λειτουργία των θεσμών από ατελή σχεδιασμό ή από ανάθεση εξουσίας για πολιτικούς λόγους σε ακατάλληλα πρόσωπα ή από το φόβο του πολιτικού κόστους μη λήψη μέτρων χαρακτηριστικά του πελατειακού κράτους.

Είναι βέβαιο, ότι οι αναγνώστες με τα σχόλια τους θα απαντήσουν πως αντιλαμβάνεται καθένας το βαθύ κράτος και στο τέλος θα σχηματιστεί ένα καλειδοσκόπιο, που περιλαμβάνει: Το παρακράτος, που μάλλον είναι ανενεργό, το πελατειακό κράτος που δεν πεθαίνει ποτέ και επιζεί με το ρουσφέτι ή όπως έλεγε ο Εμ.Ροίδης καθένας ελπίζει να βυθίσει το κοχλιάριο (κουτάλι) του στη σούπα του δημοσίου προϋπολογισμού και τα τελευταία χρόνια στις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, στην οικογενειοκρατία και νεποτισμό ιδιαίτερα στα ΑΕΙ, στις πολιτικές οικογένειες και την προστασία που παρέχουν στα δικά τους παιδιά, στη γραφειοκρατία ιδιαίτερα στους χαρτογιακάδες των υπουργείων, που είναι πάντοτε με το γκουβέρνο και πολλές φορές είναι ισχυρότεροι από τη πολιτική ηγεσία, στο συνδικαλισμό, που είναι εν αποδρομή εκτός κάποιων επιστημονικών οργανώσεων, που επιβάλλουν το συνδικαλιστικό συμφέρον αντί του δημοσίου, οι διάφορες οργανώσεις, τα πολιτικά κόμματα και οι πολιτικές σωλήνες, οι μεγάλες αθλητικές ομάδες με τους ψεκασμένους οπαδούς τους και την αθλητική βία, οι τοπικοί παράγοντες που εκμεταλλεύονται τη πολιτική τους δύναμη για ίδιο όφελος, οι τέκτονες, η εκκλησία, το μεγάλο κεφάλαιο, τα ΜΜΕ, οι διάφορες λέσχες και κλαμπ, το σύστημα ή κάστα, που είναι μάλλον κοινωνικοί διαχωρισμοί  κλπ .και σε τελική κατακλείδα ολόκληρη τη κοινωνία σε κάποια στιγμή . Φυσικά όμως, ότι η γενικευμένη αυτή αντίληψη είναι λανθασμένη και στηρίζεται σε προσωπικά βιώματα και ο εντοπισμός του "βαθύ κράτος" είναι δυνατός μόνο κατά περίπτωση.

Σύμφωνα με διεθνώς  γενικά αποδεκτό  ορισμό " Βαθύ κράτος" είναι ένα αόριστο και αθέατο μόρφωμα χωρίς κανόνες ή νομιμοποίηση που γίνεται αντιληπτό μόνο από τις ενέργειες του, που είναι η άσκηση παράνομης ή κρυφής εξουσίας από ομάδες εντός ή δίπλα στην επίσημη κυβέρνηση για τη χειραγώγηση της πολιτικής. Το βαθύ κράτος είναι επίσης συνώνυμο με το παρακράτος που αναφέρεται σε σκιώδεις μορφές εξουσίας, που δρουν με την ανοχή ή τη συνεργασία του κράτους,  αλλά εκτός των επισήμων μηχανισμών του.

Σύμφωνα  με τον παραπάνω ορισμό στη χώρα μας παρατηρούνται μεν νησίδες "βαθύ κράτος" που δρουν παράλληλα με την κεντρική εξουσία και την επηρεάζουν ακόμα και με τη νομοθετική ρύθμιση,  καταστάσεων, αλλά παράλληλα υπάρχει επικάλυψη με το πελατειακό κράτος και με πολιτικούς δεσμούς "τα δικά μας παιδιά  που δεν μπορεί να τα αγγίξει κανείς", ώστε τα όρια μεταξύ "βαθύ κράτος" και πελατειακό κράτος είναι δυσδιάκριτα. Εξάλλου δεν πρέπει να συγχέομε το "βαθύ κράτος" με το παρακράτος, που ασκεί εξουσία παράλληλη με την κρατική, αλλά εκ των παρασκηνίων  με ίδιους σκοπούς  χωρίς όμως δημοκρατική νομιμοποίηση και με την ανοχή της νόμιμης εξουσίας, όπως ισχύει σε άλλες χώρες. Εξάλλου δεν είναι παρακράτος οι οργανώσεις με εγκληματική δραστηριότητα (MAFIA), που λόγω της ατιμωρησίας που απολαμβάνουν χαρακτηρίζονται από πολλούς έτσι, ούτε συνιστούν παρακράτος οι παρεκβάσεις δημοσίων οργάνων, που είναι ατομικά καταλογιστέες πράξεις ούτε η υπηρεσιακή και ποινική ευμενής μεταχείριση αυτών, που οφείλεται σε ατελή νομοθεσία, ανεπάρκεια της δικαιοσύνης, νοοτροπία συναδελφικής αλληλεγγύης ούτε η πολιτική κάλυψη.

Σαφώς στη χώρα μας δεν υπάρχει σήμερα παρακράτος, ούτε "βαθύ κράτος" ως συγκροτημένο μόρφωμα, αλλά σποραδικές ατομικές ενέργειες σε συνεργασία με το πελατειακό κράτος, αλλά ο Δημόσιος Τομέας και η Δικαιοσύνη  υποφέρουν από πολλές παθογένειες που δεν οφείλονται στην ύπαρξη ή μη του "βαθύ κράτους" παρά μόνο στην ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης και της πολιτικής.

*Αρεοπαγίτης ε.τ.