Ο πλανήτης παρακολούθησε με ενδιαφέρον τη συνάντηση Τραμπ - Σι στη Νότια Κορέα για το εμπόριο, αναμένοντας να αποκατασταθεί μια αίσθηση σταθερότητας στις σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας.

Όποια ρητορική και να χρησιμοποιούσαν, σε όποιου είδους συμφωνία και να κατέληγαν οι δύο ηγέτες, δεν θα ήταν κάτι περισσότερο από μια προσωρινή εκεχειρία μεταξύ Τραμπ και Σι, καθότι οι δύο πρόεδροι δεν γνωρίζουν από εγχώριους ή θεσμικούς περιορισμούς και έχουν την ελευθερία να αλλάξουν στάση κατά το δοκούν.

Καλώς ήρθατε στη νέα εποχή των ισχυρών ηγετών.

Αν ο πλανήτης φαίνεται να βρίσκεται σε αναβρασμό αυτή την περίοδο, με τις συμμαχίες να διαλύονται, τις βίαιες συγκρούσεις να αναδύονται και την αστάθεια να είναι στην ημερήσια διάταξη, υπάρχει λόγος. Αυτά είναι τα πρώτα σοκ ενός κόσμου που διαμορφώνεται από ηγέτες που κυβερνούν με βάση τις προσωπικές τους επιθυμίες και όχι με βάση κανόνες και συναίνεση.

Τέτοιοι ηγέτες αναδύονται σε όλο τον κόσμο — ο Ναγίμπ Μπουκέλε στο Ελ Σαλβαδόρ, ο Καΐς Σαγιέντ στην Τυνησία και ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, μαζί με τους παλιούς γνώριμους αυταρχικούς ηγέτες, όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσίας και ο Κιμ Γιονγκ Ουν στη Βόρεια Κορέα. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους, ΗΠΑ και Κίνα κυβερνούνται από ηγέτες με παρόμοιο πολιτικό στυλ. Οι συνέπειες, τουλάχιστον για την επόμενη τετραετία, αναμένεται να είναι βαθιές: περισσότερο ρίσκο, μεγαλύτερη αστάθεια και λανθασμένες εκτιμήσεις και συγκρούσεις.

Ο Τραμπ και Σι, όπως και οι χώρες τους, διαφέρουν σε πολλά σημεία. Ωστόσο και οι δύο έχουν επιδιώξει να υποτάξουν το πολιτικό σύστημα στη βούλησή τους. Ο Τραμπ έχει μετατρέψει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα σε προσωπικό πολιτικό όχημα. Ο Σι ελέγχει τα πράγματα στην Κίνα σε βαθμό που θα ζήλευε και ο Μάο.

Η έλλειψη εσωτερικών φραγμών τούς δίνει μεγάλη ελευθερία κινήσεων για τη σύναψη συμφωνιών, μα συγχρόνως αποδυναμώνει αυτές τις συμφωνίες που είναι ευάλωτες σε αλλαγές. Οι δύο ηγέτες μπορεί να είναι αναξιόπιστοι εταίροι διεθνώς. Περιτριγυρισμένοι από "οπαδούς” και ασκώντας μια εξουσία με "ελαφρείς” περιορισμούς, ελάχιστες συνέπειες αντιμετωπίζουν στο εσωτερικό όταν αθετούν τις δεσμεύσεις τους ή αλλάζουν ξαφνικά πορεία. Το έχουμε δει αυτό και από τους δύο προέδρους: η κυβέρνηση Τραμπ κατηγορεί την Κίνα ότι δεν τήρησε τις εμπορικές δεσμεύσεις που ανέλαβε κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, ενώ από την πλευρά του ο Τραμπ έχει ανακοινώσει πολλάκις την επιβολή δασμών σε εμπορικούς εταίρους φέτος, για να τους πάρει πίσω λίγο μετά.

Η έλλειψη περιορισμών μπορεί να λειτουργήσει εις βάρος της παγκόσμιας ασφάλειας. Μιας και οι ισχυροί ηγέτες δεν λογοδοτούν, δεν αισθάνονται ότι είναι απαραίτητο να τηρούν τις δεσμεύσεις τους, με αποτέλεσμα να χάνουν σε αξιοπιστία. Σε ένα περιβάλλον απειλών, οι ομόλογοί τους δυσκολεύονται να εκτιμήσουν πού είναι πραγματικά τα όρια — ο Τραμπ έθεσε μια σειρά από τελεσίγραφα στον Πούτιν για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, που ο Ρώσος πρόεδρος τα αγνόησε επανειλημμένως.

Έρευνες διαπιστώνουν ότι οι αυταρχικοί ηγέτες —που περιβάλλονται από άνθρωπους που τροφοδοτούν με "ναι” το "εγώ” και τις πολιτικές τους— είναι πιο πιθανό να προχωρήσουν σε επικίνδυνους χειρισμούς, να κηρύξουν πολέμους και να κλιμακώσουν συγκρούσεις.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο Πούτιν υποτίμησε την Ουκρανία, ξεκινώντας έναν πόλεμο που έχει συγκλονίσει τον πλανήτη. Οι δολοφονίες ατόμων που φέρονται να είναι διακινητές ναρκωτικών στην Καραϊβική κατ' εντολή Τραμπ και οι απειλές του για επίθεση στη Βενεζουέλα είναι στο ίδιο πνεύμα, όπως και οι προκλητικές στρατιωτικές ενέργειες της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στο Στενό της Ταϊβάν. Οι συγκρούσεις μεταξύ κρατών αυξάνονται. Και ίσως συνεχιστούν με τέτοιους ηγέτες στην εξουσία.

Οι συνέπειες της αυταρχικής διακυβέρνησης διαπερνούν επίσης την οικονομία και την καθημερινότητα.

Τέτοιοι ηγέτες είναι πιο πιθανό να επιτεθούν σε ανεξάρτητες εγχώριες θεσμικές αρχές, βλ. κεντρικές τράπεζες, όπως κάνει ο Τραμπ με την Federal Reserve, γεγονός που απειλεί να επιταχύνει τον πληθωρισμό. Η οικονομική ανάπτυξη και η ισότητα συχνά υποφέρουν από αυταρχικές προσωπικότητες, που τείνουν να συγκεντρώνουν τον πλούτο στις ελίτ, να καταστέλλουν τις ιδιωτικές επενδύσεις που εξαρτώνται από συνεπείς πολιτικές και να παραμελούν βασικά δημόσια αγαθά όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι υποδομές. Ο εμπορικός πόλεμος που έχει κηρύξει ο Τραμπ στην Κίνα και άλλους εταίρους έχει προκαλέσει ήδη κλυδωνισμούς στην οικονομία ενώ δεν λείπουν οι προβλέψεις για επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης.

Αυτοί οι ηγέτες συχνά γεμίζουν τις τσέπες τους και των "δικών τους” και μεταφέρουν περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό. Η οικογένεια του Σι, για παράδειγμα, έχει συγκεντρώσει, σύμφωνα με πληροφορίες, περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω του 1 δισ. δολαρίων, ενώ ο ίδιος εργαλειοποιεί μια εκστρατεία κατά της διαφθοράς για να "εξαφανίσει” τους αντιπάλους του. Η δεύτερη θητεία του Τραμπ συνέπεσε με την ενίσχυσης της παρουσίας της οικογένειας του στην αγορά real estate της Μέσης Ανατολής αλλά και στα κρυπτονομίσματα. Επίσης αυξάνεται η καταστολή καθώς οι αυταρχικοί ηγέτες καλλιεργούν τον φόβο για την ύπαρξη "εσωτερικών εχθρών". Το καθεστώς του κ. Σι έχει φυλακίσει ή φιμώσει δημοσιογράφους και δικηγόρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαφωνούν, έχει υπερβάλει σχετικά με την απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας στο Σινγιάνγκ για να δικαιολογήσει την ακραία καταστολή στην περιοχή και έχει καταργήσει τις παλιές ελευθερίες του Χονγκ Κονγκ στο όνομα της "εθνικής ασφάλειας". Η κυβέρνηση Τραμπ ακολουθεί σκληρή πολιτική κατά των μεταναστών και έχει αναπτύξει στρατεύματα της Εθνοφρουράς σε προπύργια του Δημοκρατικού Κόμματος, καταστρέφοντας περιουσίες ιδιωτών και συλλαμβάνοντας Αμερικανούς πολίτες. Έχει ξεκινήσει πολιτικά υποκινούμενες διώξεις εναντίον αντιπάλων του προέδρου και έχει επιδιώξει να ελέγξει  ανεξάρτητες κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.

Στην πραγματικότητα, αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι η ιστορική νόρμα. Μόνο κατά τον τελευταίο αιώνα η διακυβέρνηση έγινε πιο συλλογική, ειδικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η σταθερότητα σε θεσμούς, συμμαχίες και κανόνες οδήγησαν σε μια άνευ προηγουμένου περίοδο παγκόσμιας ειρήνης και ευημερίας.

Ζούμε μια εποχή παρακμής. Η απρόβλεπτη και ασταθής διακυβέρνηση από ισχυρούς ηγέτες έχει επιστρέψει. 

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"