Του Θάνου Τζήμερου

Πήρε το επίσημο ύφος του, στήθηκε απέναντι από το οτοκιού και διάβασε βλοσυρά την τελευταία απίθανη έμπνευση του πολιτμπιρό του Μα(ρ)ξίμου, στέλνοντας αυστηρό μήνυμα προς όλους τους… παράνομους: "Η εφαρμογή του νόμου για την προστασία των καταναλωτών είναι αδιαπραγμάτευτη. Ο νόμος είναι νόμος και ισχύει για όλους. Οι φορείς του λιανεμπορίου οφείλουν να επιδεικνύουν κοινωνική ευθύνη απέναντι σε όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως. Είμαστε δεσμευμένοι σε ό,τι περνά από το δικό μας χέρι να στηρίζουμε με πράξεις το διαθέσιμο εισόδημα της ελληνικής οικογένειας, της μεσαίας τάξης και ιδιαίτερα των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων". Το κείμενο αυτό θα ενθουσίαζε τους παλιούς συνοδοιπόρους του κου Τάκη στην ΚΝΕ: είσαι εχθρός του λαού και του πίνεις το αίμα με υπερκέρδη για να στηρίζεις την πλουτοκρατία; Θα σε πατήσω κάτω σκουλήκι! Δεν ζει κι ο Φώσκολος να εμπνευστεί έναν ήρωα παρόμοιο με του αστυνόμου Θεοχάρη σε υπουργική εκδοχή και του στρατηγού Λεβένταγα σε πρωθυπουργική, να ξεπεράσει σε επεισόδια το "Καλημέρα Ζωή". Μια μικρή προσθήκη στον τίτλο θα χρειαστεί: "Καλημέρα Σοβιετική Ζωή".  

Αν το κείμενο του οτοκιού το έγραφε ένας μαθητής Δημοτικού, από αυτούς που θα δίδασκε ο κος Τάκης, αν ακολουθούσε το επάγγελμα για το οποίο του πλήρωσε τις σπουδές ο φορολογούμενος, ο δάσκαλος θα του έλεγε: παιδί μου, τι χαζομάρες γράφεις; Τι αντιφατικά πράγματα είναι αυτά; Και θα του εξηγούσε τα νοηματικά κενά:

Πώς κολλάει η κοινωνική ευθύνη με τον νόμο; Υπάρχει νόμος που επιβάλλει την κοινωνική ευθύνη; Και πώς ακριβώς ορίζεται νομικώς αυτή; Έχω κάθε δικαίωμα να είμαι κοινωνικώς ανεύθυνος και να πουλάω το γάλα 10 ευρώ το μπουκάλι. Θα με τιμωρήσει ο κος Τάκης, τα δικαστήρια ή η αγορά; Αν βρω λεφτάδες, που δεν έχουν πρόβλημα να πληρώσουν τόσα, κάνω και αναδιανομή εισοδήματος! Κι αν το είδα ευκαιρία επειδή στην περιοχή δεν υπάρχει άλλο μπακάλικο, δεν με βλέπω να κρατάω το μονοπώλιο για πολύ. Σε μερικές μέρες θα έχει ανοίξει ανταγωνιστής απέναντι που θα πουλάει σε κανονικές τιμές και θα με κλείσει. Ή, οι κάτοικοι της περιοχής θα οργανώνουν καλύτερα τις προμήθειές τους πηγαίνοντας με το αυτοκίνητο στο κοντινότερο supermarket, και πάλι θα κλείσω. Διαφωνείς κύριε Τάκη;

Και τι σημαίνει "απέναντι σε όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως"; Υπάρχουν άλλες τιμές στο μπρόκολο για πλούσιους και άλλες για φτωχούς; Οι τιμές είναι ίδιες για όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως και οι προσφορές επίσης. Αλλιώς δεν θα μαθαίναμε ότι ακόμα κι ο Σπύρος Λάτσης όταν ψωνίζει από sm, πηγαίνει πρώτα στις προσφορές. 

Αμ’ το άλλο; "Είμαστε δεσμευμένοι σε ό,τι περνά από το δικό μας χέρι να στηρίζουμε με πράξεις το διαθέσιμο εισόδημα της ελληνικής οικογένειας…"

Περνάν πολλά από το δικό σας χέρι. Αλλά δεν κάνετε τίποτε για να ρίξετε το δομικό κόστος των προϊόντων που αυξάνεται από την άγαρμπη χερούκλα του κράτους σε κάθε στάδιο παραγωγής, μεταποίησης, μεταφοράς και εμπορίας. Το μόνο που ξέρετε είναι το πλαφόν, δηλαδή η ανώτατη τιμή στην οποία επιτρέπεται κάποιος να πουλάει τα κριτσίνια. Και πώς κατέληξες σ’ αυτή την τιμή κε Τάκη; Με ποιον τρόπο κοστολόγησης; Δεν είναι αυτό, λέει το πολιτμπιρό. Παραβιάστηκε ο κώδικας δεοντολογίας που ισχύει ως νόμος από 6/3/2025, ο οποίος υποχρεώνει τα sm όταν κάνουν προσφορές να ενημερώνουν τον καταναλωτή για την αρχική τιμή, η οποία θα είναι η χαμηλότερη από τις τιμές στις οποίες διετίθετο το προϊόν τις τελευταίες 30 μέρες. Γιατί η χαμηλότερη και όχι ο μέσος όρος; 

Εξηγούσα πέρυσι, σ’ αυτό το άρθρο,το πόσο καταστροφικές είναι οι κρατικές, αστυνομικού χαρακτήρα παρεμβάσεις δήθεν για να μειωθούν οι τιμές. Ακόμα και το κόστος συμμόρφωσης με πολύπλοκους κανόνες δεοντολογίας, τα δικαστικά έξοδα και το κόστος των προστίμων, οι επιχειρήσεις θα τα μετακυλήσουν στον τελικό καταναλωτή. Στις αλυσίδες supermarket, ο ανταγωνισμός είναι εντονότατος και το περιθώριο κέρδους ελάχιστο. Όμως οι ομοϊδεάτες του κυρίου Τάκη φροντίζουν να ντοπάρουν το κοινό με λαϊκίστικους τίτλους όπως "Ουρές τα δισεκατομμύρια στα ταμεία των supermarkets" που αναφέρεται, φυσικά, στον τζίρο. Και τα κυβερνητικά παπαγαλάκια των ΜΜΕ έσπευσαν να μιλήσουν για αισχροκέρδεια! Για να δούμε λοιπόν τι κέρδισαν οι "αισχροί" το 2023: 1,88% ο Σκλαβενίτης, 1,65% η ΜΕΤΡΟ ΑΕΒΕ, 0,58% ο Μασούτης. Ο δείκτης καθαρής κερδοφορίας των δέκα μεγαλύτερων αλυσίδων ήταν 1,62%. Είναι αισχροκέρδεια το να κερδίζεις το 1,62% του τζίρου σου; Θα άνοιγες, κύριε Τάκη, επιχείρηση που θα έκανε 1 εκατομμύριο τζίρο για να σου μείνουν στην τσέπη, στο τέλος της χρονιάς μόλις 16.200 ευρώ ή 5.800 που έβγαλε ο Μασούτης;

Σε ένα άλλο άρθρο έδειχνα με συγκεκριμένα παραδείγματα γιατί η Ελλάδα είναι μια επενδυτική κόλαση. Μόνο στοιχηματζήδες "επενδύουν" στη δίψα του Έλληνα για γρήγορο και ανίδρωτο πλουτισμό. Κανένας άλλος. Σκέψου να θες να επενδύσεις στη χώρα και να μάθεις ότι η κυβέρνηση βάζει πρόστιμα σε επιχειρήσεις λόγω… αισχροκέρδειας! Μα υπάρχει αισχροκέρδεια σε ομαλές συνθήκες ελεύθερης αγοράς και πλήρους ανταγωνισμού; Όχι δεν υπάρχει! Σε καμμία περίπτωση! Η αισχροκέρδεια προϋποθέτει ανωμαλία γενική ή τοπική: πόλεμο, πανδημία, φυσική καταστροφή, κάτι τέλος πάντων που θα εκτροχιάσει την εφοδιαστική αλυσίδα και θα κάνει κάποια προϊόντα δυσεύρετα, έτσι ώστε κάποιοι να πουν "ευκαιρία τώρα να κονομήσουμε χοντρά".

Κι αφού θα μείνει με την απορία, θα ψάξει ο υποψήφιος επενδυτής να δει πώς ο Υπουργός Ανάπτυξης αυτής της χώρας,  που υποτίθεται παρακαλάει για επενδύσεις, ορίζει την αισχροκέρδεια: κέρδος 1,88%! Υπάρχει περίπτωση να ακουμπήσει έστω και ένα ευρώ σ’ αυτό το σοβιετικό απολίθωμα; Συστήνω στον Σκλαβενίτη και στο Lidl, εκτός των άλλων νομικών ενεργειών που θα κάνουν, να τραβήξουν και από μια ξεγυρισμένη αγωγή για συκοφαντική δυσφήμηση στον πρώην τρόφιμο της ΚΝΕ και να του πάρουν και τα σώβρακα.  

Μα δεν υπάρχει μόνο η αισχροκέρδεια, θα έλεγε κάποιος, υπάρχει και η παραπλανητική προσφορά. Δεν θα έπρεπε να προστατεύεται ο καταναλωτής από αυτή; Η άποψή μου είναι κατηγορηματικά "Όχι" και θα εξηγήσω γιατί. 

Μία τίμια προσέγγιση όταν προσφέρεις ένα προϊόν ή υπηρεσία είναι αυτή που εφάρμοζα πάντοτε στην επαγγελματική μου πορεία. Αν ένας καινούργιος πελάτης είχε διάθεση για παζάρια, του έλεγα: σας έκανα μια προσφορά στην κατώτερη δυνατή τιμή που με συμφέρει να ασχοληθώ με το project. Πιο χαμηλά,  "μπαίνω μέσα". Δεν χτίζεται μια υγιής επαγγελματική συνεργασία στο "πού θα σε πιάσω, πού θα με πιάσεις". Άρα, κάθε συμπίεση κόστους που μπορούσα να κάνω, την έκανα πριν υπογράψω την προσφορά. Take it or leave it. Και αν τα δεδομένα άλλαζαν, λόγω τεχνολογίας ή οικονομιών μεγέθους, έσπευδα ο ίδιος να μειώσω την αμοιβή μου χωρίς να μου το ζητήσει κανένας.

Είμαι όμως και πελάτης των supermarkets. Έχω παρατηρήσει πως κάποια από τα προϊόντα που αγοράζω δεν κάνουν ποτέ εκπτώσεις ή προσφορές. Αυτά τα εκτιμώ περισσότερο. Έτσι θα έπρεπε να είναι ο κανόνας. Και οι προσφορές να έχουν συγκεκριμένο αίτιο πέρα από μαρκετινίστικα κόλπα, όπως επικείμενη ημερομηνία λήξης. Κάποια άλλα όμως βασίζονται σε περιόδους εκπτώσεων: για μία εβδομάδα, σε αυτή την αλυσίδα, μείον 35%. Δεν γίνεται παρά να σκεφτείς: δηλαδή τώρα με αυτή την τιμή έχουν χασούρα; Όχι βέβαια! Άρα σκέψου πόσο μεγάλο περιθώριο κέρδους είχαν με την κανονική τιμή. (Η παραγωγός εταιρία, όχι το σουπερμάρκετ.) Αισθάνεσαι ότι εφαρμόζουν το "όπου σε πιάσω, όπου με πιάσεις". Θα τους πιάσω εγώ, λοιπόν. Κι αγοράζω 10 συσκευασίες τυροπιτάκια, τα χώνω στον καταψύκτη και καλύπτουν τις ανάγκες μας μέχρι την επόμενη εκπτωτική περίοδο σε 3 μήνες. Για το συγκεκριμένο προϊόν, που είναι και πολύ νόστιμο, ποτέ δεν πλήρωσα κανονική τιμή.

Όταν ένα προϊόν αποφεύγει εκπτώσεις και προσφορές, κρατάει ψηλά την αξία της μάρκας (brand equity). Έχει σταθερό περιθώριο κέρδους, προβλεψιμότητα εσόδων, που διευκολύνει τον οικονομικό σχεδιασμό. Κερδίζει την εμπιστοσύνη του καταναλωτή, που δεν αισθάνεται κορόιδο βλέποντας ότι χθες πλήρωσε "κανονική τιμή" και σήμερα το προϊόν είναι στο -40%. Ο κύκλος των εκπτώσεων και των προσφορών είναι φαύλος. Ο καταναλωτής εκπαιδεύεται και τις περιμένει, θεωρώντας την "κανονική" τιμή υπερβολική. Οι πωλήσεις ανεβοκατεβαίνουν σαν roller coaster, αποδιοργανώνοντας και την παραγωγή και την εφοδιαστική αλυσίδα.

Η απάντηση λοιπόν στο trade marketing είναι ο ενημερωμένος και συνειδητοποιημένος καταναλωτής που κάνει έρευνα αγοράς για να αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο το διαθέσιμο εισόδημά του. Σήμερα έχει στη διάθεση του του κόσμου τα εργαλεία. Μπορεί να μπει σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα και να δει τιμές του ίδιου προϊόντος σε όλα τα καταστήματα που το διαθέτουν, με ακρίβεια cent. Μην εμπιστεύεστε προϊόντα που προσπαθούν να σας "μπαλαμουτιάσουν". H ενημέρωση και η διαφάνεια ρίχνουν τις τιμές, κι όχι οι ελεγκτικοί τιμωρητικοί μηχανισμοί του κυρίου Τάκη – Θεοχάρη, που φυσικά έχουν την έγκριση του πρωθυπουργού Λεβένταγα.

Κι αν στην περίοδο των εκπτώσεων ένα ζευγάρι παπούτσια που πουλιόταν 100 ευρώ, εμφανιστεί ως ευκαιρία μισοτιμής με αρχική τιμή 220 ευρώ και προσφορά στα 110; Αυτό δεν συνιστά απάτη; Όχι. Διότι ο καταναλωτής έχει τις δύο πληροφορίες που χρειάζεται: την τιμή, ξέρει δηλαδή τι λεφτά θα πληρώσει και βλέπει το προϊόν για να κρίνει αν τα αξίζει. Πρέπει να μάθει να αποτιμά με βάση πραγματικά στοιχεία κι όχι το πόσο κόστιζε ή αν το ίδιο ζευγάρι το φορούσε κάποτε η Κλαούντια Καρντινάλε. Αδίκημα πρέπει να είναι και μάλιστα να τιμωρείται με αφαίρεση της άδειας επαγγέλματος η παροχή ψευδών πληροφοριών: να παρουσιάζεις ως γνήσιο δέρμα κροκό ένα πλαστικό σταμπαρισμένο, ως αυθεντική σινιέ τσάντα τη μαϊμού, καθώς οι απομιμήσεις είναι πια τόσο πετυχημένες που δυσκολεύουν και τους ειδικούς. Αν ο καταναλωτής είναι τόσο χαζός που καμαρώνει για την τάχα μου κοψοχρονιά που αγόρασε, άστον να καμαρώνει. Κάποια στιγμή θα μάθει την αλήθεια και θα είναι πιο προσεκτικός.

Το κράτος προστατεύοντας τον πολίτη τον ευνουχίζει. Αλλά η μεγαλύτερη ζημιά είναι αλλού: στη δημιουργία ελεγκτικών μηχανισμών που διογκώνουν ακόμα περισσότερο την κρατική μηχανή, δημιουργούν νέες εστίες διαφθοράς και αναπαράγονται ανεξέλεγκτα ως καρκινικοί όγκοι. Από ένα σημείο και μετά γίνονται κράτος εν κράτει και υπαγορεύουν αυτοί την κυβερνητική πολιτική. Επιπλέον αυξάνουν εκθετικά το κόστος συμμόρφωσης, μειώνοντας ακόμα περισσότερο το περιθώριο "αισχροκέρδειας" του 1,62%. Υπάρχει ήδη η ΔΙΜΕΑ, η  Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς. Αλλά ο κύριος Τάκης θέλει να αφήσει έργο. Εξήγγειλε λοιπόν μια νέα ταρατατζούμ Υπηρεσία, την "Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας του Καταναλωτή και Εποπτείας της Αγοράς", λέγοντας τα εξής ιλαροτραγικά: "έχουμε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την προστασία των πολιτών, μια μεταρρύθμιση που συναντάει αντιστάσεις, αλλά θα γίνει πράξη." Έξι χρόνια έχουν ολοκληρωμένη στρατηγική, αλλά δεν πρόκαμαν να την εφαρμόσουν. Συναντούσε αντιστάσεις. Ευτυχώς όρμησε με το γιαταγάνι στον εχθρό ο κύριος Τάκης ο αισχροκερδοφάγος, και τα άπιστα σκυλιά του Σκλαβενίτη και των Lidl, έσκυψαν το κεφάλι και δήλωσαν υποταγή. Όσο για τη… μεταρρύθμιση, είναι η πρόσληψη 300 νέων ελεγκτών, που θα τσεκάρουν τις τιμές στα σαλάμια και θα επικηρύσσουν τους εχθρούς του λαού.

Πρωθυπουργέ Λεβένταγα, δεν είναι μόνο το ΚΚΕ που δεν πήρε χαμπάρι ότι η Σοβιετία σχόλασε. Είσαι κι εσύ. Υπουργός Ανάπτυξης που πάει να εφαρμόσει σοβιετικές πατέντες σε δυτικό κράτος τον 21ο αιώνα δεν νοείται. Στείλ’ τον χθες για επιμόρφωση στη Βενεζουέλα, να δει πως δούλεψε το πλαφόν του Μαδούρο. Εκτός αν δεν παρακολουθείς τα καμώματα του κυρίου Τάκη ή δεν θες να ασχοληθείς ή δεν καταλαβαίνεις πού οδηγούν. Δεν ξέρω τι είναι χειρότερο.

* Ο Θάνος Τζήμερος είναι επιχειρηματίας, πρώην πρόεδρος της "Δημιουργίας Ξανά"