Του Μανόλη Καψή

Καθώς ο πρόεδρος Τραμπ ετοιμάζει το μεγάλο του deal στο Ουκρανικό, αφού έχει ήδη δώσει συγχωροχάρτι στον επιτιθέμενο και για την απρόκλητη επίθεση και για τους χιλιάδες νεκρούς αμάχους και για τις θηριωδίες των στρατιωτών του (μήπως θα διαμαρτυρηθεί κανένας ευαίσθητος αριστερός στη Δύση;) και του έχει χαρίσει και την Κριμαία χωρίς κανένα αντάλλαγμα - μένει να δούμε τι άλλο θα απαιτήσει να παραχωρήσει ο Ζελένσκι - πολλοί υποθέτω θα έχουν αναρωτηθεί: Τι θα συνέβαινε αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλούνταν να μεσολαβήσει στη διένεξη ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία;

Τι "χαρτιά" θα διέθετε η Ελλάδα για τη ενδεχόμενη διαπραγμάτευση - για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία Τραμπ - αφού η επίκληση του διεθνούς Δικαίου είναι προφανές ότι δεν παίζει κανέναν ρόλο στη σκέψη του Αμερικανού προέδρου; Διαθέτουμε κάποιο μοχλό πίεσης άλλο εκτός από το ελληνοαμερικανικό λόμπι και τους Ελληνοαμερικάνους ψηφοφόρους; Θα έπαιζε κάποιο ρόλο η συνεργασία μας και η στρατηγική μας σχέση με το Ισραήλ;

Πολλά θα εξαρτιόνταν φυσικά από τις συνθήκες, αν για παράδειγμα θα είχε προηγηθεί ή όχι ένα θερμό επεισόδιο και ποια θα ήταν η κατάληξή του, αλλά ορισμένοι έχουν απαντήσει ήδη, ότι το καλύτερο θα ήταν να μην ενδιαφερθεί καθόλου ο Τραμπ με τα δικά μας - προσμετρούν άλλωστε και τους ύμνους του Τραμπ για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία και τον θαυμασμό του για τον Ερντογάν - και υποστηρίζουν ότι το πιο συμφέρον είναι να μείνουμε τελείως έξω από το ραντάρ του, και να αφήσει την υπόθεση στους Ευρωπαίους. Αντίληψη που αποτελεί μια τομή πάντως σε σχέση με την εξωτερική μας πολιτική μεταπολεμικά, αφού πάντα η Αθήνα πόνταρε στην θετική παρέμβαση του αμερικανικού παράγοντα ώστε να τιθασεύεται η τουρκική επιθετικότητα. Μια φορά αρνήθηκε η Ουάσιγκτον να παρέμβει δυναμικά στην τουρκική ηγεσία και να την "μαζέψει" και χάσαμε θυμίζω τη μισή Κύπρο.

Θα μπορούσε να ανταποκριθεί η Ευρώπη σε έναν τέτοιο ρόλο; Θα αρκούσε η ήπια ισχύς της για να παρέμβει δυναμικά και να αντιμετωπίσει μια θερμή κρίση; Η Ευρώπη, που ναι μεν διατηρεί έναν σεβασμό σε δημοκρατικές αρχές και κανόνες δικαίου αλλά σιωπά προκλητικά στη διολίσθηση της Τουρκίας σε μια μορφή δικτατορίας και στη φυλάκιση του Ιμάμογλου;

Η υπόθεση εργασίας παραμένει θεωρητική πάντως ούτως ή άλλως, γιατί Ελλάδα και Τουρκία ζουν περίοδο ήρεμων νερών και τα ελληνοτουρκικά δεν έχουν την ένταση άλλων εποχών, με εξαίρεση ορισμένα πρωτοσέλιδα στην Αθήνα που παραμένουν πάντα σε πατριωτική επαγρύπνηση. Περίοδο ήρεμων νερών, παρά το γεγονός ότι  καμία από τις δυο πλευρές δεν έχει υπαναχωρήσει από τις αξιώσεις της και τις θέσεις της, όπως δείχνει η υπόθεση του καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ.

Τα ήρεμα νερά έχουν προφανώς οφέλη και για τις δυο πλευρές, ψυχολογικά και οικονομικά, ενώ η Ελλάδα επωφελείται από τη διατήρηση και τη μη αμφισβήτηση του status quo, τουλάχιστον σε καθημερινή βάση, όπως γινόταν στο παρελθόν. Από την πλευρά της όμως και η Τουρκία αξιοποιεί τα ήρεμα νερά για να συσφίξει τις σχέσεις της με τη Δύση και την Ευρώπη ειδικότερα, ενώ δεν χάνει ευκαιρία - ενίοτε την προσφέρει η δική μας πλευρά - για να επαναφέρει στην ημερήσια διάταξη τις αξιώσεις της στο Αιγαίο και αλλού.

Η εκτόνωση στις σχέσεις των δυο χωρών, η παραδοχή ότι διαφωνούμε αλλά ταυτόχρονα συζητούμε και αποφεύγουμε τις κρίσεις, δημιούργησε ορισμένες ελπίδες, ότι θα οδηγούσε σταδιακά σε μια διαδικασία επίλυσης των διαφορών μέσω διαπραγματεύσεων και στο βάθος, ενδεχομένως, μια παραπομπή των θεμάτων σε ένα διεθνές δικαστήριο. Η προοπτική αυτή μοιάζει σήμερα τελείως απίθανη, ακόμα και αν υποθέσουμε- γεγονός άγνωστο- ότι η Άγκυρα θα έβλεπε θετικά μια τέτοια προοπτική.

Αφού η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε φάση ανεπίστρεπτης φθοράς ύστερα από 6 χρόνια στην εξουσία και θα ήταν σχεδόν αυτοκτονικό να ανοίξει και τα λεγόμενα εθνικά θέματα, πόσο μάλλον που η ισχυρότερη αντιπολίτευση που αντιμετωπίζει είναι από τον χώρο της πατριωτικής, αντιμεταναστευτικής- λαϊκιστικής δεξιάς, που μοιράζει πιστοποιητικά εθνικοφροσύνης και κατηγορίες για εσχάτη προδοσία στα social media. Ενώ την ίδια στιγμή οι συνθήκες πόλωσης που επικρατούν και η καθημερινή σκληρή αντιπαράθεση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ακυρώνουν κάθε ελπίδα για μια εθνική συνεννόηση.

Ποια μπορεί να είναι η συνέχεια; Ποια είναι η προοπτική; Το καλό σενάριο είναι να συνεχιστεί αυτή η "μη- σύγκρουση" και οι σχέσεις να παραμείνουν τουλάχιστον παγωμένες. Το κακό σενάριο είναι να προκύψει μια κρίση, είτε στα νερά του Αιγαίου είτε σε περιοχές διαφιλονικούμενης ΑΟΖ, είτε σκόπιμα είτε και από ένα τυχαίο γεγονός. Και τότε θα δούμε τι λέει και ο Τραμπ…