Του Νικήτα Σίμου

Ενώ οι διαπραγματεύσεις ΕΕ-ΗΠΑ συνεχίζονται, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κάνει καμία παραχώρηση στην Ευρώπη και απειλεί με δασμούς 30% από την 1η Αυγούστου.

Το ανακοίνωσε με μια επιστολή προς την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ασυνήθιστη ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο (εκτός από εκείνες που αποστέλλονται σε άλλες χώρες).

Προειδοποιεί επίσης ότι, σε περίπτωση αντιποίνων από την ΕΕ, "το ποσό (του ευρωπαϊκού δασμού) θα προστεθεί στο 30%". Στην πράξη, εάν η ΕΕ απαντούσε με δασμούς του ίδιου μεγέθους, θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν απίστευτο δασμό των ΗΠΑ της τάξης του 60%.

Η απειλή του Trump είναι μέρος της αντιπαράθεσης για δασμούς, την οποία ο ίδιος εγκαινίασε με τη δεύτερη θητεία του.

Από τον Απρίλιο, οι μέσοι δασμοί στις εισαγωγές από όλο τον κόσμο στις ΗΠΑ αυξήθηκαν από 2,3% σε 8,8%.

Για την ΕΕ, αυτό έχει ήδη μεταφραστεί σε μέση αύξηση από 1,3% σε 6,7%, με περισσότερο πληττόμενες από τις μεγάλες οικονομίες τις Γερμανία (11%), Ιταλία, Γαλλία (6,4%).

Η ΕΕ διερευνά τις διαπραγματευτικές τακτικές οι οποίες πρέπει να υιοθετηθούν στην τελική φάση προς την 1η Αυγούστου, καθώς διακυβεύονται δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ οικονομικής ανάπτυξης. Ένας δασμός 10%, όπως ο σημερινός, μεταφράζεται σε επιβράδυνση της ανάπτυξης κατά 0,1% για την ΕΕ. Μια επιβράδυνση η οποία θα μπορούσε να ανέλθει σε περίπου 0,4% στην περίπτωση των δασμών 30%.

Το πλήγμα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επιδεινώνεται επίσης από την υποτίμηση του δολαρίου έναντι του ευρώ (-13% από την αρχή της δεύτερης θητείας του Τραμπ).

Αυτό καθιστά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές ακόμη ακριβότερες στην αγορά των ΗΠΑ και λειτουργεί ως "σιωπηρός δασμός", ο οποίος μειώνει τις εξαγωγές περαιτέρω.

Αλλά οι δασμοί επηρεάζουν επίσης εκείνους που τους επιβάλλουν.

Σύμφωνα με τη Fed, η οικονομία των ΗΠΑ θα αναπτυχθεί κατά 1,4% φέτος (σε σύγκριση με 2,7%, που προέβλεπε τον Ιανουάριο το ΔΝΤ). Θα ήταν ίσως ανώφελο να αναζητηθεί μια αυστηρά οικονομική-εμπορική λογική πίσω από τους "αμοιβαίους δασμούς", οι οποίοι είναι από τα εμπορικά δόγματα του Αμερικανού προέδρου.

Αργές διαπραγματεύσεις

Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών δεν φαίνεται να προχωρούν σύμφωνα με τα σχέδια του προέδρου Τραμπ, ο οποίος τον περασμένο Μάιο είχε ήδη απειλήσει να επιβάλει δασμούς έως και 50% στα ευρωπαϊκά προϊόντα, μόνο για να ανακαλέσει τη δήλωσή του και να υποδείξει την "εκεχειρία" μέχρι τις 9 Ιουλίου (τώρα διακόπτεται με την απειλή δασμών στο 30% από την 1η Αυγούστου). Είναι ένα σενάριο το οποίο θα έθετε σε κίνδυνο τις χώρες των οποίων οι εξαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις οικονομίες τους, όπως π.χ. η Γερμανία και η Ιταλία.

Επομένως, είναι φυσικό να αναμένονται μεγαλύτερες επιπτώσεις στην οικονομία για το Βερολίνο και τη Ρώμη. Σε αυτό το σενάριο των δασμών 30%, στην πραγματικότητα, μπορεί να εκτιμηθεί (προς το παρόν αναπόφευκτα περίπου) ότι το γερμανικό ΑΕΠ θα χάσει 0,5% σε σύγκριση με ένα σενάριο χωρίς δασμούς, το ιταλικό περίπου 0,36%, ενώ το γαλλικό "μόνο" 0,25%.
Εάν η ΕΕ επρόκειτο να απαντήσει στους δασμούς του Trump με τους δικούς της ισοδύναμους δασμούς, θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε ονομαστικό δασμό των ΗΠΑ 60%, με ακόμη δραματικότερες συνέπειες για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Η υποτίμηση του δολαρίου

Αλλά τα προβλήματα για τους Ευρωπαίους εξαγωγείς δεν εξαντλούνται με τους δασμούς, σύμφωνα με τη διαμορφούμενη τάση της συναλλαγματικής ισοτιμίας ευρώ-δολαρίου.
Το δολάριο έχει υποτιμηθεί σημαντικά έναντι του ευρώ, χάνοντας το 13% της αξίας του από τότε που ο Trump ανέλαβε την προεδρία (20 Ιαν.).

Οι παρατηρητές εξηγούν αυτή την πτώση σε σχέση με μια σημαντική απώλεια της αξιοπιστίας του αμερικανικού νομίσματος, λόγω ακριβώς της αβεβαιότητας η οποία δημιουργείται από τους δασμούς και την αύξηση των ομοσπονδιακών δαπανών, οι οποίες σχετίζονται με το "One Big Beautiful Bill Act".
Το ότι οι ΗΠΑ είναι ένας διαρκώς λιγότερο "ασφαλής παράδεισος" εμφαίνεται όχι μόνο από την απώλεια της αξιολόγησης τριπλού Α από τους τρεις κύριους οίκους αξιολόγησης, αλλά και από την αύξηση των τόκων οι οποίοι καταβάλλονται για τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα.

Ανεξάρτητα από τους λόγους πίσω από την υποτίμηση του δολαρίου, το γεγονός παραμένει ότι για όσους εξάγουν στις ΗΠΑ, αυτό αντιπροσωπεύει πρακτικά έναν "πρόσθετο δασμό", με αποτέλεσμα χαμηλότερα περιθώρια κέρδους ή ακόμη και την εγκατάλειψη της αμερικανικής αγοράς.

Το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού

Πίσω από τις ιδεολογικές πεποιθήσεις του Τραμπ — "όλα τα εμπορικά ελλείμματα είναι κακά" — που δεν βασίζονται στην οικονομική θεωρία, η στρατηγική του εμπορικού πολέμου υποκρύπτει έναν δεύτερο στόχο:
Αυτόν της χρήσης των εσόδων από τους δασμούς προκειμένου να καλυφθεί το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού.
Ο Τραμπ συνεχίζει να μιλά στην εκλογική βάση του MAGA και αναζητά νέα έσοδα για ένα ομοσπονδιακό έλλειμμα, το οποίο ο ίδιος επιδεινώνει.

Ακόμη και αν, σύμφωνα με αναλυτές, υποτεθεί αύξηση των δασμολογικών εσόδων από 80 σε 290 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, αυτό δεν θα ήταν σε θέση να καλύψει την αύξηση του ελλείμματος των ΗΠΑ, η οποία αντίστοιχα προκαλείται από τα νέα σχέδια δαπανών (One Big Beautiful Bill – OBBBA), από 1.800 σε περίπου 2.100 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο τον πρώτο χρόνο (7% του ΑΕΠ).

Αλλά ανεξάρτητα από τις δυσκολίες στην αμερικανική πλευρά, τι θα μπορούσε να αναμένεται από την ευρωπαϊκή πλευρά;

Το Συμβούλιο Υπουργών Εμπορίου της ΕΕ συνεδρίασε έκτακτα χθες για να συζητήσει τη διαπραγματευτική στρατηγική, η οποία θα υιοθετηθεί τις επόμενες δύο εβδομάδες για την αποτροπή δασμών 30%. Εν αναμονή περαιτέρω πληροφοριών σχετικά με το θέμα αυτό, είναι ωστόσο επιθυμητό οι χώρες της ΕΕ να υποστηρίξουν την κοινή προσπάθεια της Επιτροπής για ακόμη στενότερες διαπραγματεύσεις ενόψει της 1ης Αυγούστου (εκτός εάν υπάρξουν περαιτέρω "εκεχειρίες").

Ας σημειωθεί ότι η Γαλλία υποστηρίζει μια σκληρή ευρωπαϊκή γραμμή, ενώ η Ιταλία και η Γερμανία ευνοούν μια μετριοπαθέστερη προσέγγιση.
Ωστόσο, εάν δεν υπάρξει συμφωνία, οι αγορές θα αντιδράσουν αρνητικά, ασκώντας πίεση και στις δύο πλευρές για περαιτέρω διαπραγματεύσεις.
Φυσικά, για να είναι βιώσιμη αυτή η πορεία δράσης, η ΕΕ θα πρέπει να είναι αξιόπιστη στην απειλή αντιποίνων.

Για να γίνει αυτό, η Επιτροπή επεξεργάζεται έναν κατάλογο αμερικανικών προϊόντων (αξίας έως περίπου $100 δισεκ.) επί των οποίων θα εφάρμοζε τους δασμούς της.

Σε αυτό προστίθεται το "μέσο αποτροπής μέσων εξαναγκασμού" (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 5/10/2023), με το οποίο έχει ήδη εξοπλιστεί η ΕΕ (παραδόξως σχεδιάστηκε εναντίον της Κίνας), το οποίο μπορεί επίσης να επηρεάσει, μεταξύ άλλων, τις επενδύσεις και τις παρεχόμενες υπηρεσίες των ΗΠΑ στην ΕΕ.

Όσον αφορά ειδικά τις υπηρεσίες (πιστωτικές κάρτες, κοινωνικά δίκτυα κ.α.), η ΕΕ είναι εκείνη η οποία έχει έλλειμμα με τις ΗΠΑ, της τάξης των 100 δισεκατομμυρίων ετησίως, αλλά ο Trump φαίνεται πάντα να το ξεχνά, εστιάζοντας μόνο στο πλεόνασμα της ΕΕ σε προϊόντα (πάνω από 200 δισεκατομμύρια). Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής