Του Θάνου Τζήμερου

Όχι μόνο το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει τα ΑΕΙ στη "δωρεάν" Παιδεία, αλλά, εμμέσως, τα εξαιρεί. Στο λεπτομερώς… αόριστο άρθρο 16, στην παράγραφο 5, αναφέρει πως τα ΑΕΙ "έχουν πλήρη αυτοδιοίκηση", "τελούν υπό την εποπτεία του Kράτους" και "έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό". Δεν χρησιμοποιείς αυτή τη διατύπωση για κάτι που είναι κρατικό και η λειτουργία του καλύπτεται από τον προϋπολογισμό. Δεν λέει, για παράδειγμα, πουθενά το Σύνταγμα ότι Γυμνάσια και Λύκεια έχουν δικαίωμα να ενισχύονται από το κράτος. Είναι αυτονόητο ότι εκεί το κράτος πληρώνει για τα πάντα. Άρα, στα ΑΕΙ δεν είναι αυτονόητο. Και το ρήμα "ενισχύω" σημαίνει "τσοντάρω" σε ήδη υπάρχουσα ισχύ. Πόθεν προέκυψε αυτή, αν όχι από οικονομική ανεξαρτησία; Άλλωστε καμμία κρατική υπηρεσία δεν έχει "πλήρη αυτοδιοίκηση". Ούτε μπορείς να αυτοδιοικείσαι πλήρως, όταν αποκλειστικός χρηματοδότης σου είναι άλλος. 

Ναι, αλλά δεν αναφέρει ταυτόχρονα πως "Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια."; Κι αυτό το λέει, αφήνοντας φλου και τις τέσσερις έννοιες που περιλαμβάνονται στην πρόταση: "Έλληνες", "παιδεία", "βαθμίδες", "κρατικά εκπαιδευτήρια". Ποιοι θεωρούνται "Έλληνες"; Οι μετανάστες και τα παιδιά τους θα πληρώνουν δίδακτρα; Οι κάτοικοι χωρών της Ε.Ε. ποια δικαιώματα έχουν; Τι ορίζουμε ως "παιδεία"; Τη διά βίου εκπαίδευση; Ή τα 9 χρόνια της "υποχρεωτικής φοίτησης"; Διότι αν η παιδεία έχει σκοπό "την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης (των Ελλήνων) και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες" όπως ορίζει το Σύνταγμα, αυτό δεν γίνεται στα ΑΕΙ. (Δεν γίνεται ούτε στα Ισλαμικά Ιεροδιδασκαλεία της Θράκης, που πληρώνει το κράτος, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.) Ποιες είναι οι "βαθμίδες" της παιδείας; Αν προσμετρήσουμε σ΄ αυτές τις προπτυχιακές σπουδές, μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και με τις μεταπτυχιακές; Ποια ονομάζουμε "κρατικά εκπαιδευτήρια"; Ένα ΝΠΔΔ με πλήρη αυτοδιοίκηση θεωρείται κρατικό; Το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) περιλαμβάνεται στη δωρεάν παιδεία; Το ότι βαφτίζει τα δίδακτρα "συμμετοχή στις δαπάνες λειτουργίας" αλλάζει κάτι; Οι Έλληνες φοιτητές του Διεθνούς Πανεπιστημίου πρέπει να πληρώνουν δίδακτρα; Μέχρι ποια ηλικία λαμβάνει κάποιος παιδεία; Ασάφειες, που έχουν "εμπνεύσει" διαμάχες δεκαετιών μεταξύ συνταγματολόγων, δικαστών και πολιτικών. Το Σύνταγμά μας καθρεφτίζει την ποιότητα του πολιτικού και του νομικού μας κόσμου: μακροσκελές, φαφλατάδικο, με εγγενώς αντιφατικές διατάξεις, αλλού λόγω τσαπατσουλιάς και αλλού εκ του πονηρού (στο concept της δημιουργικής ασάφειας), είναι μόνιμη πηγή προβλημάτων, που συμβάλλουν ουκ ολίγον στη συμφόρηση της απονομής Δικαιοσύνης, αλλά και στο νομικό μπάχαλο της χώρας μας. (Αναφέρομαι μόνο στην τεχνική πλευρά του και όχι στην εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογική του, που εκεί τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.) Το Ελληνικό Σύνταγμα αποτελείται από 25.000 περίπου λέξεις. Το Σύνταγμα των ΗΠΑ, από 4.400. Πόσες από αυτές αναφέρονται στην παιδεία; Καμμία! Το Σύνταγμα των ΗΠΑ αφήνει την παιδεία στα χέρια των Πολιτειών. 

Εμείς δεν έχουμε Πολιτείες. Έχουμε ένα συγκεντρωτικό οθωμανοσοβιετικό κράτος που θέλει όλα να τα ελέγχει, καταφέρνοντας να τα μπλοκάρει και να τα διαλύει. Έτσι, αντί το Σύνταγμα να ορίζει το περίγραμμα της παιδείας, προσπαθεί να προκαταλάβει τον νόμο με σχοινοτενείς περιγραφές, που όσο πιο εκτεταμένες γίνονται, τόσο πιο ασαφείς καταλήγουν. Το άρθρο 16 είναι χαρακτηριστική περίπτωση. Όμως δεν θα επεκταθώ. Το πλήθος συγκεχυμένων και αντιφατικών δικαστικών αποφάσεων που έχει προκαλέσει, μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ. 

Αυτό το άρθρο δεν έχει χαρακτήρα νομικού σχολαστικισμού, αλλά πολιτικής πρότασης. Επιτέλους, θα πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για ένα από τα τελευταία ταμπού του δημόσιου διαλόγου: τη δήθεν δωρεάν Ανώτατη Παιδεία στην Ελλάδα. Μολονότι παρουσιάζεται ως κοινωνική κατάκτηση, ως αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα, στην πράξη είναι ένα οικονομικά ληστρικό και παιδαγωγικά αποτυχημένο σύστημα, που λειτουργεί εις βάρος του φορολογούμενου, της οικονομίας, της κοινωνίας και, τελικά, των ίδιων των νέων. 

Δεν υπάρχει τίποτε δωρεάν. Κάποτε θα πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε αυτό. Η "δωρεάν" Παιδεία πληρώνεται, και μάλιστα πανάκριβα. Χρηματοδοτείται από τους Έλληνες φορολογούμενους, οι οποίοι δεν έχουν ιδέα για τα αποτελέσματα που έχει αυτή η, με το στανιό, επένδυσή τους. Το ελληνικό κράτος δεν θεωρεί υποχρέωσή του την απόδοση λογαριασμού στον χρηματοδότη του, τον πολίτη, όποιο κόμμα κι αν είναι στην εξουσία. Για το 2025, θα δαπανηθούν συνολικά 6,6 δισ. ευρώ, μόνο από το ΥΠΑΙΘ. Δεν περιλαμβάνονται οι επισκευές και η συντήρηση των σχολικών κτηρίων, καθώς είναι αρμοδιότητα των Δήμων. Δεν περιλαμβάνονται επίσης τα περίπου 5 δισ. ευρώ που κοστίζει η παραπαιδεία, τα χρήματα δηλαδή που ο πολίτης ξοδεύει λόγω της ανεπάρκειας της "δωρεάν" παιδείας! Και τι "παράγει" αυτός ο πακτωλός δαπανών; Ένα σύστημα με άθλια ποιότητα σπουδών, ακατέργαστους απόφοιτους που δεν ξέρουν ούτε τα στοιχειώδη, ανεπαρκείς καθηγητές με μηδενικό ερευνητικό έργο, που κάνουν καριέρα με τις πλάτες της συντεχνίας, της οικογένειας ή του κόμματος που τους στηρίζει, βαριεστημένους φοιτητές, ελλιπείς υποδομές, πανεπιστήμια άντρα ανομίας και παραβατικότητας του κοινού ποινικού κώδικα, που πιάνουν πάτο στις διεθνείς αξιολογήσεις. Και το πιο οδυνηρό: διαρροή των άξιων στο εξωτερικό. Φυσικά, πάντα υπάρχουν οι εξαιρέσεις, αλλά δεν δίνουν αυτές τον τόνο.

Τα ελληνικά ΑΕΙ σχεδιάστηκαν όχι με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας ή το όραμα μια γενικότερης, έστω, μόρφωσης, αλλά εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και ρουσφέτια. Σχολές που ξεφυτρώνουν σε κάθε πόλη, ως αποτέλεσμα ενεργειών κάποιου υπουργού που κατάγεται από αυτή, για να "τονώσουν" την τοπική αγορά, για να δουλεύουν τα καφέ και να νοικιάζονται οι γκαρσονιέρες, και αντικείμενα σπουδών με μηδενική προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης, ξεφουρνίζουν πτυχιούχους εγγυημένα άνεργους. Όμως, διατηρούνται από όλες τις κυβερνήσεις επειδή χιλιάδες οικογένειες επιμένουν να εξασφαλίσουν για τα παιδιά τους ένα "χαρτί", ως φετίχ κοινωνικής αποδοχής, χωρίς να τους απασχολεί αν έχει το παραμικρό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. (Κι επειδή, επίσης, οι χιλιάδες νέοι που καταχωρίζονται στις στατιστικές ως φοιτητές ρίχνουν πλασματικά το ποσοστό ανεργίας.) Στρατιές αποφοίτων εργάζονται ως σερβιτόροι και ντελιβεράδες μετά από σπουδές ετών, που τελικά τους οδήγησαν μακριά όχι μόνο από τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας αλλά κι από τις δικές τους προσδοκίες. Τίποτα πιο άδικο - και πιο παράλογο.

Ό,τι δεν πληρώνεται, δεν εκτιμάται. Η κουλτούρα απαξίωσης, οι βανδαλισμοί, οι καταλήψεις, η ατιμωρησία, η εξαθλίωση των χώρων στα ελληνικά πανεπιστήμια, δεν είναι άσχετα με το γεγονός ότι η φοίτηση είναι "τζάμπα". Άλλωστε, μεγάλο ποσοστό φοιτητών βρέθηκαν στη σχολή "τους" όχι επειδή επεδίωξαν  να σπουδάσουν το συγκεκριμένο αντικείμενο, αλλά επειδή εκεί τους έριξε η βαθμολογία στις εισαγωγικές και η λίστα του μηχανογραφικού. Όταν η σχέση σχολής – φοιτητή είναι, εξ αρχής, σχέση διάψευσης των προσδοκιών, δεν θέλει και πολύ να μετατραπεί σε σχέση μίσους, καθώς μάλιστα στο φοιτητικό περιβάλλον αφθονούν οι σχετικοί καταλύτες. Αντίθετα, όταν κάποιος επενδύει στην επαγγελματική του μόρφωση, εκτιμά, αξιοποιεί και υπερασπίζεται τον χώρο που του την προσφέρει. 

Τα πανεπιστήμια δεν παρέχουν παιδεία με την έννοια της γενικής καλλιέργειας. Δεν έχουν ως προορισμό την υγιή διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού και την παροχή των απαραίτητων δεξιοτήτων για μια λειτουργική κοινωνική ένταξη. Είναι (στην καλύτερη περίπτωση) μηχανισμοί παροχής επαγγελματικών εφοδίων. Γιατί να πληρώνονται από τον φορολογούμενο; Όποιος θέλει να σπουδάσει, πρέπει να το επιλέγει συνειδητά και να αναλαμβάνει το κόστος. Η Πολιτεία μπορεί και πρέπει να προσφέρει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης, αλλά όχι λεφτά με το τσουβάλι που προέρχονται από το υστέρημα του φορολογούμενου, για να συντηρείται το καθηγητικό κατεστημένο, το φοιτητικό… καθυστερημένο και οι γονικές φαντασιώσεις. 

Η "δωρεάν" Ανώτατη Παιδεία είναι χουντικό φρούτο. Καθιερώθηκε με το Βασιλικό Διάταγμα 815 του 1969 (ΦΕΚ 269/Α/1969), το οποίο καταργούσε τα "δικαιώματα εγγραφής" και τα "τέλη φοιτήσεως" στα πανεπιστήμια, και όριζε ότι και τα συγγράμματα παρέχονται δωρεάν. Μέχρι τότε τα ΑΕΙ στην Ελλάδα εισέπρατταν δίδακτρα ή/και τέλη. Η Χούντα ήταν αυτή που θέλησε να θέσει υπό τον έλεγχό της το σύνολο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μετατρέποντάς την σε "δωρεάν" κρατική, άρα ποδηγετούμενη. Το Σύνταγμα του 1975 βρήκε την ιδέα πολύ καλή και την περιέλαβε στο άρθρο 16. Στα προηγούμενα Συντάγματα μόνο η στοιχειώδης εκπαίδευση αναφερόταν ως υποχρέωση του κράτους. Είναι ενδιαφέρον ότι πριν τη δικτατορία των συνταγματαρχών επιτρεπόταν ή ίδρυση και η λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων. Η Πάντειος και η Ανωτάτη Βιομηχανική Πειραιώς, πρόγονος του ΠΑΠΕΙ, ιδιωτικές σχολές ήταν! Με δίδακτρα κι αυτές, όπως και οι δημόσιες.

Στα περισσότερα κράτη του δυτικού κόσμου, εξακολουθούν να υπάρχουν ετήσια δίδακτρα για τα ΑΕΙ. Σχεδόν όλα τα κράτη της Ε.Ε. έχουν δίδακτρα για φοιτητές από χώρες εκτός Ε.Ε., ενώ Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία και το, εκτός Ε.Ε. πλέον, Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν δίδακτρα και για τους ντόπιους. Στη Γαλλία είναι πολύ χαμηλά (κάτω από €300), όμως στην Ολλανδία κυμαίνονται γύρω στα €2.500. Στο Η.Β. ήταν 9.250 στερλίνες, και η κυβέρνηση των Εργατικών τα αύξησε στις 9.535! Το 2012, είχαν εκτοξευτεί από τις £3.000 στις £9.000! Για τους ξένους είναι ακόμα ψηλότερα. Στην Αυστραλία είναι €6.000 - €11.000 για τους ντόπιους και €20.000 - €35.000 για διεθνείς φοιτητές. Στα ίδια επίπεδα είναι και στον Καναδά. Δίδακτρα υπάρχουν και στις αναπτυγμένες χώρες της Ασίας: Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Κίνα, Σιγκαπούρη αλλά και στο Ισραήλ. Στις ΗΠΑ, που έχουν τα ακριβότερα δίδακτρα (αλλά και τα καλύτερα Πανεπιστήμια) στον κόσμο, ο ντόπιος πληρώνει $10.000 – $13.000, ο φοιτητής από άλλη Πολιτεία $25.000 – $35.000, και ο διεθνής φοιτητής από $30,000 έως $45,000 και πλέον. Όλα αυτά σε ετήσια βάση.

Μα, αυτό το σύστημα δεν αποκλείει τους φτωχούς; Όχι! Διότι όλα τα παραπάνω κράτη χορηγούν χαμηλότοκα ή άτοκα φοιτητικά δάνεια, τα οποία ο δανειολήπτης θα αποπληρώσει αφού αποφοιτήσει, αφού βρει δουλειά και αφού το εισόδημά του ξεπεράσει ένα (αρκετά ψηλό) όριο. Επίσης προσφέρουν υποτροφίες στους καλούς φοιτητές που φτάνουν έως και την πλήρη απαλλαγή από τα δίδακτρα, προωθώντας έτσι την αριστεία. Αν ίσχυε αυτό το σύστημα στην Ελλάδα, πόσοι από τους δανειολήπτες φοιτητές θα πήγαιναν στη Σχολή τους για να τη βανδαλίσουν; Πόσοι θα διαδήλωναν διεκδικώντας την αιωνιότητα των σπουδών; Πόσα… φοιτητά θα είχαν οι απίθανες σχολές με τα καθηγητά, τα ερευνητά και τα κουήρ γνωστικά αντικείμενα που ροκανίζουν το δημόσιο χρήμα, στο ελώδες ελληνικό ακαδημαϊκό οικοσύστημα; Ταυτόχρονα ο πολίτης θα απαλλασσόταν από ισόποσους φόρους (σε ένα σοβαρό κράτος αυτά…).

Ναι, θα υπάρξουν αντιδράσεις από όλη την "κουλτούρα" του μπάχαλου, της παρακμής και της αναξιοκρατίας. Και δεν περιμένω να εισακουσθώ από ένα πολιτικό σύστημα που τρέμει το πολιτικό κόστος, μοιράζει "δωρεάν" μέχρι και διακοπές και "σχεδιάζει" με ορίζοντα τις επόμενες εκλογές. Δυστυχώς αυτό δείχνει και ο μέχρι τώρα χειρισμός ενός επί μέρους θέματος: των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα. Δείτε τον, επί τροχάδην.

Ο ν. 2083/1992 έδινε για πρώτη φορά τη δυνατότητα επιβολής διδάκτρων για τις μεταπτυχιακές σπουδές. Επιπλέον, το άρθρο 22 έβαζε εισοδηματικά κριτήρια για τα δωρεάν συγγράμματα. Αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε. Ούτε όμως καταργήθηκε! Επί 20 χρόνια, συνεχείς νομοθετικές διατάξεις ανέστελλαν την εφαρμογή του. Όλα "φλου" που έλεγε κι ο Μπάμπης, ο… συνταγματολόγος. Ίδια τύχη είχε και ο ν. 2552/1997. Μέχρι που ο ν. 3685/2008 για τις μεταπτυχιακές σπουδές είπε στις διοικήσεις των ΑΕΙ, "άντε, χρεώστε κάτι επιτέλους" και κάποια άρχισαν δειλά – δειλά να το κάνουν. Όμως, ένας λέκτορας του Δημοκριτείου προσέφυγε στο ΣτΕ λέγοντας "δεν πρέπει να πληρώνουν τα παιδιά" και οι δικαστές του Γ’ Τμήματος εκλήθησαν, το 2010, να αποφασίσουν αν τα μάστερς και τα ντοκτορά ανήκουν σε κάποια βαθμίδα ή είναι… αδιαβάθμητα. Και έγινε η σφαγή του Δράμαλη. Ο προεδρεύων και ο εισηγητής είπαν "όλα τζάμπα, το λέει το Σύνταγμα". Συμφώνησαν και 2 πάρεδροι (χωρίς δικαίωμα ψήφου). Τα άλλα 3 μέλη όμως ψήφισαν "έ, όχι τζάμπα και τα μεταπτυχιακά". Η υπόθεση λόγω διχογνωμίας πήγε στην Ολομέλεια. Και ξαναέγινε η σφαγή του Δράμαλη. Η πλειοψηφία, τελικά, έκρινε συνταγματικά τα δίδακτρα (απόφαση 2411/2012) με βασικό επιχείρημα ότι όταν το Σύνταγμα του 1975 μιλούσε για όλες τις βαθμίδες, δεν υπήρχαν μεταπτυχιακές σπουδές, άρα δεν εννοούσε και αυτές! 

Είναι ελπιδοφόρο πάντως πως τον τελευταίο καιρό ακούγονται πολλά για τον τρόπο αξιολόγησης του δημοσίου και για απολύσεις ανεπαρκών Δ.Υ., θέσεις που όταν ο γράφων είχε διατυπώσει δημόσια το 2012, επέσυρε την μήνιν του συνόλου των κρατιστών, μπλε, πράσινων και κόκκινων. Θα επαναλάβω λοιπόν έναν απλό και δίκαιο τρόπο να αξιολογηθούν τα ελληνικά ΑΕΙ, που έχω αναφέρει πολλές φορές, όπως στο άρθρο μου του 2018, με τίτλο "Στραγγαλίζουμε τα παιδιά μας!". Το κράτος που έχει πρόσβαση στα σχετικά αρχεία, παίρνει από κάθε ΑΕΙ τα ονόματα των αποφοίτων των τελευταίων 10 ετών (τουλάχιστον), και μέσω του ΑΦΜ καταγράφει α) το ποσοστό όσων εργάζονται στο αντικείμενο που σπούδασαν και β) τα εισοδήματά τους. Αν π.χ. από τους πτυχιούχους ενός τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, το 95% εργάζεται σε άσχετα επαγγέλματα ή είναι στο Ταμείο Ανεργίας, γιατί θα πρέπει η Σχολή να συνεχίσει να λειτουργεί; Με την ίδια μέθοδο ορίζεται και ο αριθμός των εισακτέων. Αν οι θέσεις βιβλιοθηκονόμων που ελευθερώνονται κάθε χρόνο είναι 1-2 το πολύ, γιατί εισάγονται φέτος στις τρεις (!) σχετικές σχολές της χώρας 298 άτομα; Γιατί συνεχίζουμε να παράγουμε φαρμακοποιούς με τη σέσουλα (366, φέτος), όταν η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο αριθμό φαρμακείων στην Ε.Ε., με 99 φαρμακεία ανά 100.000 κατοίκους, υπερτριπλάσιο από τον μέσο όρο των 28 φαρμακείων ανά 100.000 κατοίκους στις χώρες του ΟΟΣΑ; Τι θα κάνουν όταν αποφοιτήσουν οι εκατοντάδες κοινωνιολόγοι, θεατρολόγοι, μουσικολόγοι, ιστορικοί, θεολόγοι, φιλόλογοι, πολιτικοί επιστήμονες, δημοσιογράφοι και οι 1276 νομικοί, που το φθινόπωρο θα είναι πρωτοετείς; 

Η ιδέα ότι "όλοι πρέπει να σπουδάσουν" και μάλιστα χωρίς κόστος, οδηγεί τελικά σε μια κοινωνία με πολλούς πτυχιούχους, λίγη γνώση και ακόμη λιγότερες προοπτικές. Το σημερινό μοντέλο της "δωρεάν" Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα αδικεί και τους φοιτητές και τους φορολογούμενους. Δεν είναι δίκαιο, δεν είναι αποτελεσματικό και σίγουρα δεν είναι βιώσιμο. Ήρθε η ώρα να ανοίξουμε τη συζήτηση για ένα σύστημα αξιοκρατικό, ανταποδοτικό, συνδεδεμένο με την Οικονομία, όχι με τη δημαγωγία.

Υ.Γ. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο για την εκπαιδευτική πολιτική της Χούντας έπεσα πάνω στην πτυχιακή εργασία δύο φοιτητριών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης ενός ΑΕΙ. Καμαρώστε άθλια Ελληνικά, σε κάθε επίπεδο (νοηματικό, εκφραστικό, συντακτικό, ορθογραφικό). Παραθέτω μερικά μαργαριτάρια (το κείμενο έχει μόνο τέτοια!) από τις πρώτες σελίδες, διατηρώντας στίξη, τονισμό και ορθογραφία του πρωτοτύπου: 

- "Στις 17 Νοέμβρη του 1973 εισβάλλουν τα τανκς στο Πολυτεχνείο της Νομικής Αθηνών για να καταπνίξουν την επανάσταση των φοιτητών." 

- "…οι συνταγματάρχες για να εξασφαλίσουν τις θέσεις τους, επανέφεραν και πάλι το κλασικιστικό και θεωρητικό χαρακτήρα στην εκπαίδευση, με στόχο οι νέοι να μην αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη και να υπακούν εύκολα σε αυτούς." 

- "Κατά την περίοδο του 1959-1961 πάρα το γεγονός ότι στόχος τους ήταν να εξασφαλίσουν την οικονομική σταθερότητα της Ελλάδας, όπως είναι φυσικό όλα τα υπόλοιπα μπήκαν σε δεύτερη μοίρα."

- "Ύστερα, το 1962 μετά από συγκρούσεις με την αστυνομία, με στόχο την πάταξη διοργανώσεων κατά της κυβερνήσεως, ακολούθησαν ποικίλες προσπάθειες εκδημοκρατισμού."

- "…με επικεφαλή τον Γεώργιο Παπαδόπουλο."

- "Είναι αδιανόητο να μην αναφέρουμε…"

- "Ο ρόλος του λαού είχε εξαληφθεί εντελώς, αφού δεν είχαν πλέον κανένα ιδιωτικό ή δημόσιο δικαίωμα."

- "Χορηγήθηκαν, η λειτουργία φροντιστηρίων, αλλά και αυστηρές ποινές για όσους επεδίωκαν εφαρμογή ιδεών…"

Φυσικά, οι ασύντακτες συντάκτριες αυτής της κωμικής, παιδαριώδους "εργασίας" κρίθηκαν, από τον… επικεφαλή του Τμήματος και επιβλέποντα "καθηγητή", άξιες να διδάξουν τα παιδιά μας. Δεν αποτελούν εξαίρεση. Αυτό είναι το επίπεδο των ΑΕΙ στη χώρα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του "όλα τζάμπα", "όλοι καλοί".

* Ο Θάνος Τζήμερος είναι επιχειρηματίας, πρώην πρόεδρος της "Δημιουργίας Ξανά"