Του Μανόλη Καψή

Η κλασική περιγραφή από τους αστυνομικούς συντάκτες πάει ως εξής: Το αυτοκίνητο λέει κινούνταν στην αριστερή λωρίδα και κάτω από "αδιευκρίνιστες συνθήκες", σε μια απότομη στροφή, ξέφυγε της πορείας του και αφού καβάλησε το πεζοδρόμιο παρέσυρε το μικρό κοριτσάκι. Είναι το τελευταίο επεισόδιο στη μακρά λιτανεία των θυμάτων της ασφάλτου, που καθημερινά διαβάζουμε στα media. Συνήθως, άλλα όχι πάντα, το επεισόδιο με τις "αδιευκρίνιστες συνθήκες" συμβαίνει τις πρωινές ώρες, γιατί εκείνες τις ώρες συμβαίνουν τα αδιευκρίνιστα, όπως πολύ καλά γνωρίζετε. Βοηθάει και ότι εκείνη την ώρα οι τροχονόμου είναι εξαφανισμένοι.

Υπάρχουν όμως και πολλές παραλλαγές. Ο οδηγός για παράδειγμα που βρισκόταν στην εθνική οδό μαζί με τη σύζυγο και την κόρη του και "κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες" το όχημα ντεραπάρισε και το κορίτσι εκτοξεύθηκε από την πίσω θέση και καρφώθηκε στην άσφαλτο. Βρήκε ακαριαίο θάνατο. Είναι η είδηση που διάβασα μέσα στις γιορτές του Πάσχα και μου έχει καρφωθεί στο μυαλό. 

Ή ο άλλος, ο Ουκρανός οδηγός του φορτηγού, που κάτω από "αδιευκρίνιστες συνθήκες" όπως λέει το ρεπορτάζ, ενώ στην περιοχή υπήρχε πυκνή ομίχλη, πήρε σβάρνα τα αυτοκίνητα που περίμεναν στα διόδια και σκότωσε δυο ανθρώπους. Δυο μετανάστες που είχαν έρθει στην Ελλάδα για να περάσουν το Πάσχα με την οικογένειά τους. Απανθρακώθηκαν.

Οι "αδιευκρίνιστες συνθήκες" είναι φυσικά πάντα, μα πάντα, η μεγάλη ταχύτητα με την οποία κινούνται οι οδηγοί. Λόγω της μεγάλης ταχύτητας έφυγε το αυτοκίνητο στη στροφή, λόγω της παράβασης του ορίου ταχύτητας ντεραπάρισε το αυτοκίνητο, λόγω της μεγάλης ταχύτητας μέσα στην πυκνή ομίχλη, ο Ουκρανός οδηγός δεν είδε καν τα διόδια και πήρε παραμάζωμα τους ανθρώπους.

Το ξέρουμε εμείς, το ξέρουν οι άνδρες της τροχαίας, το ξέρουν και οι αστυνομικοί συντάκτες. Το ξέρουν οι πάντες. Αλλά επειδή λίγο γιατί δήθεν η έρευνα της τροχαίας και της πυροσβεστικής δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, όταν συντάσσουν την είδηση οι συνάδελφοι, λίγο για να αποφύγουν και τους μπελάδες με τους οδηγούς και τους δικηγόρους τους, λίγο και λόγω βαρεμάρας, καταφεύγουν για ευκολία στo jargon της δημοσιοϋπαλληλίας. Βάλε αδιευκρίνιστες και πάμε παρακάτω.

Τι συμβαίνει λοιπόν στους ελληνικούς δρόμους; Γιατί θρηνούμε καθημερινά τόσα θύματα; Ίσως κάποιος να υποστηρίξει ότι η εικόνα που εμφανίζεται στα ελληνικά Μέσα δεν αποδίδει την πραγματικότητα και υπάρχει μια νοσηρή επιμονή των media να ασχολούνται με τέτοιες δακρύβρεχτες ιστορίες, που όμως συμβαίνουν παντού στον κόσμο. Ναι, αλήθεια είναι, δύσκολα θα βρεις σε ένα ξένο μέσο είδηση για τροχαίο δυστύχημα, εκτός και αν πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων τραγωδία με πολλά θύματα ή για ένα επεισόδιο που αφορά τις δημόσιες υποδομές πχ την ασφάλεια των δρόμων, αλλά και πάλι, η στατιστική προδίδει ένα κοινωνικό πρόβλημα.

Η Ελλάδα είναι 7η στην Ευρώπη σε θανάτους από τροχαία, μας ξεπερνούν μόνο κάτι εξίσου ή και πιο Βαλκάνιοι από εμάς και η Πορτογαλία. Καθόλου υποθέτω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι συνήθως οι θύτες είναι κυρίως άνδρες, η δε ηλικία των θυμάτων είναι είτε άνω των 65 ή πολύ νεαρές ηλικίες κάτω των 24 ετών. Την ίδια στιγμή στην Κρήτη, οι θάνατοι από τροχαία είναι σε ύψος ρεκόρ, με το νησί να βρίσκεται στη χειρότερη θέση στην Ελλάδα -όσον αφορά τους θανάτους σε σχέση με τον πληθυσμό- και να διεκδικεί και μία από τις χειρότερες θέσεις στην Ευρώπη. Όπως λέγεται, κάθε χωριό στην Κρήτη θρηνεί και ένα παιδί που έχει χαθεί σε τροχαίο. Συνήθως από μηχανάκι, γιατί φυσικά κανείς δεν φοράει κράνος.

Και για να ξαναγυρίσουμε στις "αδιευκρίνιστες αιτίες", να πώς παρουσιάζει τη θλιβερή στατιστική των 64 θανάτων σε τροχαία στην Κρήτη μόνο το 2024, ένα τοπικό μέσο:

"H απροσεξία, το προβληματικό οδικό δίκτυο και οι κακές στιγμές συνέβαλαν στο να κοπεί πρόωρα το νήμα της ζωής 64 ανθρώπων, αφήνοντας πίσω 64 οικογένειες σε βαρύ πένθος".

Δεν φταίει η ταχύτητα, δεν φταίει το αλκοόλ, φταίει η απροσεξία και η κακή στιγμή. Και φυσικά το οδικό δίκτυο, γιατί ως γνωστόν στην Ελλάδα ποτέ δεν φταίμε εμείς για ότι συμβαίνει, συνήθως φταίει το κράτος. Μικρή λεπτομέρεια αλλά πολύ ενδεικτική: Όσοι γνωρίζουν το θέμα, ισχυρίζονται ότι περίπου ένα 15% των οδηγών στην Κρήτη, δεν έχει μπει καν στον κόπο να πάει να δώσει εξετάσεις για το δίπλωμα. Οδηγούν χωρίς δίπλωμα μια ολόκληρη ζωή. Αυτό κι αν είναι μαγκιά.

Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, σχολιάζοντας τα τροχαία δυστυχήματα, δήλωσε προ καιρού ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε κάμερες παντού, ούτε έναν αστυνομικό πάνω από το κεφάλι κάθε οδηγού. Δεν έχει τελείως άδικο. Προφανώς υπάρχουν όρια στην αστυνόμευση. Πρόσθεσε δε ότι το φαινόμενο έχει να κάνει περισσότερο με τις κοινωνικές μας αντιλήψεις. Και ότι πρέπει να αποκτήσουμε έναν σεβασμό στον εαυτό μας (και στους συμπολίτες μας θα προσέθετα εγώ). Ούτε σε αυτό έχει τελείως άδικο.

Ο τρόπος που οδηγούμε -μήπως να τον ονομάσουμε και αυτόν αντισυστημικό;- προδίδει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις κοινωνικές μας υποχρεώσεις, και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους κανόνες που ορίζει το κράτος. Προδίδει έναν εγωκεντρισμό, αλλά και μια επιθετικότητα, που έχει νομιμοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στις διάφορες πλατείες.  

Και ίσως να μην είναι τυχαίο ότι στην Παγκόσμια Έρευνα αξιών που πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας, αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως η μη καταβολή εισιτηρίου στα μέσα μαζικής μεταφοράς και η διεκδίκηση κρατικών ωφελημάτων που δεν δικαιούσαι, δείχνουν να έχουν πολύ μεγαλύτερη αποδοχή απ' ό,τι στο παρελθόν.

Αλλά ούτε έχει και τελείως δίκιο ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Ναι, στην Κρήτη για παράδειγμα, το να οδηγείς με το γκάζι καρφωμένο, ενίοτε χωρίς δίπλωμα και έχοντας καταναλώσει αλκοόλ, μπορεί να θεωρείται μαγκιά, μπορεί ίσως να γίνεται και αποδεκτό κοινωνικά. Αλλά πόσοι από αυτούς τους οδηγούς έχουν συλληφθεί και έχουν κρατηθεί; Πόσοι έχουν πάει στο αυτόφωρο; Σε πόσους έχει αφαιρεθεί οριστικά η άδεια;

Στην Αθήνα υπολογίζεται ότι το ποσοστό των οδηγών μοτοσυκλετών που δεν φορούν κράνος είναι στο 20%. Την ίδια στιγμή στην επαρχία, οι 8 στους 10 δεν φορούν κράνος. Δεν ξέρω αν υπάρχει στατιστική για την Κρήτη, αλλά φαντάζομαι τι θα βγάλει. Πόσοι έχουν ελεγχθεί; Πόσοι υπερήλικες που οδηγούν χωρίς να έχουν ανανεώσει την άδειά τους, οδηγούν ακόμα; Έχει γίνει ποτέ έλεγχος;

Με δυο λόγια, όλα αυτά συμβαίνουν στους ελληνικούς δρόμους και γιατί η αστυνόμευση είναι ελλιπής και προβληματική, ενίοτε τελείως απούσα, και γιατί τα πρόστιμα δεν πληρώνονται, και σβήνονται ή χαρίζονται, και γιατί ελάχιστοι φοβούνται τους ελέγχους και τις ποινές. Επίσης μάλλον κόλλησε στα δικαστήρια και στις αντιλήψεις των δικαστών η αλλαγή του Κώδικα που έφερε ο Φλωριδης και επιτρέπει ποινές φυλάκισης και για την εξ αμελείας.

Δεν χρειάζονται απαραίτητα μεγαλύτερες ποινές - αν και θα βοηθούσαν πιο υψηλά πρόστιμα που να εισπράττονται. Χρειάζεται σίγουρα πιο συστηματική αστυνόμευση, περισσότερα μπλόκα της τροχαίας, περισσότεροι τροχονόμοι στον δρόμο, περισσότερα αλκοτέστ.

Ναι, οι νοοτροπίες αλλάζουν βραδέως, αλλά τα πρόστιμα μπορούν να πέσουν ακαριαία. Και έτσι αλλάζουν και οι νοοτροπίες.