Ένας εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ με τους μεγαλύτερους γείτονες τους αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή την περασμένη Δευτέρα, καθώς ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κατέληξε σε συμφωνία με την πρόεδρο του Μεξικού, Κλαούντια Σεϊνμπάουμ και τον πρωθυπουργό του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, με αποτέλεσμα να αναβάλει την επιβολή δασμών 25% σε προϊόντα από τις δύο χώρες. 

Ήταν αυτό ένα παράδειγμα της μαεστρίας του Τραμπ στην "τέχνη της συμφωνίας", όπως ισχυρίζονται ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι – προβάλλοντας την απειλή για οικονομικό πόνο με αταλάντευτη αποφασιστικότητα μέχρι ο αποδέκτης της οργής του να υποκύψει στις απαιτήσεις του για δίκαιες εμπορικές σχέσεις και πιο αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα; Στην πραγματικότητα, όχι. Μάλιστα, ο Τραμπ φαίνεται να βγαίνει από την αναμέτρηση πιο αδύναμος από πριν.

Πρώτον, δεν κατάφερε να κερδίσει πολλά από τον Καναδά ή το Μεξικό. Ο Τραμπ κόμπαζε ότι το Μεξικό συμφώνησε να βοηθήσει να σταματήσει η ροή των παράνομων μεταναστών στις ΗΠΑ, στέλνοντας 10.000 στρατιώτες στα σύνορα. Όμως το Μεξικό έστειλε 15.000 στρατιώτες στα σύνορα το 2019 και άλλους 10.000 το 2021 μετά από συνομιλίες με τον πρόεδρο Μπάιντεν. Σε κάθε περίπτωση, είτε ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης παρουσίας του στρατού, είτε ως αποτέλεσμα των αυστηρότερων μέτρων του ίδιου του Μπάιντεν προς το τέλος της θητείας του, οι μεταναστευτικές ροές ήταν σε χαμηλό πέντε ετών πριν την ορκωμοσία του Τραμπ τον προηγούμενο μήνα. Ακόμα και έτσι, η συμφωνία ΗΠΑ - Μεξικού δεν ήταν προς τη μία μόνο κατεύθυνση: Ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα προσπαθήσει να σταματήσει τη ροή των όπλων από τις ΗΠΑ στο Μεξικό.

Όσο για τον Καναδά, ο Τριντό είπε στον Τραμπ, σε ένα τηλεφώνημα λίγο μετά το πάγωμα των δασμών στο Μεξικό ότι θα δρομολογούσε διάφορα μέτρα, όπως τον διορισμό ενός "τσάρου" για τη φαιντανύλη και την προώθηση ενός σχεδίου ενίσχυσης των συνόρων ύψους 1 δισ. δολ. - το οποίο όπως σημείωσαν οι New York Times, "είχε ήδη ανακοινωθεί προηγουμένως".

Οι θεατρινισμοί αυτοί του Τραμπ δεν είναι απλώς αναποτελεσματικοί. Είναι επίσης πιθανό να πλήξουν την αξιοπιστία του στις επόμενες δασμολογικές ή άλλες απειλές, τις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Εκ των υστέρων, επειδή ο Τραμπ πήρε τόσα λίγα για την αναστολή των δασμών, όλη αυτή η αναταραχή μοιάζει ξεκάθαρα με μπλόφα. Έτσι, την επόμενη φορά που θα ξεκινήσει το ίδιο τελετουργικό κανείς δεν θα τον πάρει στα σοβαρά. 

Ο Τραμπ, στο μεταξύ, συνεχίζει τις προειδοποιήσεις ότι επίκειται η επιβολή δασμών στην Ε.Ε. (έχει περιγράψει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Ε.Ε. ως "θηριωδία"). Έχει επίσης απειλήσει να επιβάλει δασμούς στη Δανία αν δεν του πουλήσει τη Γροιλανδία. Οι Ευρωπαίοι θα αντιδράσουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο: θα υποκύψουν ευγενικά, θα τον αποκαλέσουν "κύριο" και θα υποσχεθούν να κάνουν πράγματα που ήδη κάνουν ή - αν κάποιοι από αυτούς έχουν πιο άτακτη διάθεση - ενδεχομένως να κάνουν τις δικές τους απειλές, γνωρίζοντας ότι ο Τραμπ δεν θέλει πραγματικά να επιβάλει δασμούς και ελπίζοντας έτσι πως θα υποχωρήσει. (Αυτό ακριβώς έκαναν οι Καναδοί και ο Τραμπ πράγματι υποχώρησε). 

Τι θα γίνει όμως αν ο Τραμπ – απογοητευμένος από τα πενιχρά κέρδη της αντιπαράθεσης του στη Β. Αμερική και οδηγούμενος από την ορμή του να πλήξει κάποιον με σοβαρούς δασμούς ("η πιο όμορφη λέξη στο λεξικό", όπως έλεγε στην προεκλογική του εκστρατεία) –  δεν πάρει αρκετά σοβαρά τους ελιγμούς των Ευρωπαίων και κάνει πραγματικότητα τις απειλές του. 

Τότε θα βρεθούμε σε έναν εμπορικό πόλεμο πλήρους κλίμακας με τους κορυφαίους πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς μας συμμάχους, με μερικούς από αυτούς να είναι μεταξύ μιας μικρής και συρρικνούμενης ομάδας οπαδών της δυτικής δημοκρατίας και μια παγκόσμιας τάξης που βασίζεται στο δίκαιο. Μαζί, θα έρθουν και οι αναπόφευκτες αυξήσεις των τιμών σε ένα ευρύ φάσμα προϊόντων, ακυρώνοντας το κεντρικό θέμα της προεκλογικής του εκστρατείας (την εύκολη υπόσχεση του να μειώσει τις τιμές, σαν να είναι ένα εύκολο έργο).

Ενώ ο Τραμπ απειλεί την Ευρώπη, οι δασμοί σε Καναδά και Μεξικό απλά πάγωσαν για 30 ημέρες. Την ίδια στιγμή, ο Τραμπ έκανε πραγματικότητα την απειλή του για δασμούς 10% στην Κίνα – πυροδοτώντας άμεσα αντίποινα από το Πεκίνο. Ότι και αν συμβεί με τους δασμούς στη συνέχεια, μία άλλη συνέπεια αρχίζει να φαίνεται στον ορίζοντα: οι δασμοί θα καταστρέψουν την ήδη κλονισμένη φήμη της Αμερικής, ως μια αξιόπιστη δύναμη, στα μάτια των συμμάχων, αντιπάλων αλλά και των εθνών που βρίσκονται μεταξύ αυτών των στρατοπέδων. 

Υπάρχει μια σχολή σκέψης που λέει ότι στην εμπλοκή με αντιπάλους, είναι μερικές φορές σοφό να γίνεσαι απρόβλεπτος – να τους βγάζεις εκτός ισορροπίας. Αλλά αυτό το ζιγκ-ζαγκ δεν έχει πλεονεκτήματα στις συναλλαγές με συμμάχους, ειδικά με τους κορυφαίους. Κρίσιμα στοιχεία των συμμαχιών είναι η σταθερότητα και η εμπιστοσύνη. Όταν ο Τραμπ απειλεί με δασμούς δύο από τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ χωρίς πραγματικό λόγο (με την Wall Street Journal να κάνει λόγο για "τον πιο ανόητο εμπορικό πόλεμο στην ιστορία") φτάνει στο όριο να παραβιάσει την τριμερή εμπορική συμφωνία που ο ίδιος δρομολόγησε και υπέγραψε στην πρώτη του θητεία στο Λευκό Οίκο. Με άλλα λόγια, λέει όχι μόνο στον Καναδά και το Μεξικό, αλλά και σε κάθε χώρα στον κόσμο: "μην πιστεύετε αυτά που λένε οι ΗΠΑ, ούτε καν αυτά που έχουν διατυπωθεί εγγράφως σε συμφωνίες". 

Οι σύμμαχοι μας στο ΝΑΤΟ ήδη έχουν αμφιβολίες – και ο Τραμπ τους ενθαρρύνει σε αυτό – αν οι ΗΠΑ θα συμμορφωθούν με το Άρθρο 5 της Συνθήκης και θα βοηθήσουν στο να αποκρουστεί μια εισβολή. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν εκφράσει παρόμοιες ανησυχίες, οδηγώντας κάποιους πολιτικούς εκεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο να χτίσουν το δικό τους πυρηνικό οπλοστάσιο ως δύναμη αποτροπής. 

Την πρώτη φορά στο Λευκό Οίκο, ο Τραμπ έσκισε την πυρηνική συμφωνία για το Ιράν που είχαν υπογράψει πέντε άλλες χώρες (με αποτέλεσμα το Ιράν να είναι σήμερα πιο κοντά από ποτέ στην κατασκευή μιας ατομικής βόμβας). Έβγαλε τις ΗΠΑ από τις συμφωνίες του Παρισιού για το κλίμα, κάτι που έκανε ξανά τώρα. Θέλει επίσης να εγκαταλείψει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ο οποίος παρ' όλα τα προβλήματα του, τουλάχιστον ενημερώνει συνεχώς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για πανδημίες και άλλους κινδύνους). Με τις εμπορικές συμφωνίες με Μεξικό και Καναδά να έχουν σχεδόν ακυρωθεί, ποιος θα υπογράψει μια νέα συμφωνία με τις ΗΠΑ, έχοντας πίστη ότι θα αντέξει; 

Χωρίς αμφιβολία οι Κινέζοι γιορτάζουν. Ο Σι Τζινπίνγκ χρησιμοποιεί τις δασμολογικές απειλές ως ευκαιρία για να εμφανιστεί το Πεκίνο ως μια εναλλακτική πηγή προμηθειών και εμπορίου. Τα μέλη της Ε.Ε. συνάπτουν περισσότερες συμφωνίες μεταξύ τους, χωρίς τις ΗΠΑ, βλέποντας ότι δεν μπορούν να έχουν συμμετοχή σε έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό εφόσον είναι οι ιδιοτροπίες της Ουάσινγκτον που διαμορφώνουν τις εξελίξεις. 

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση σε 24 κράτη που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων έδειξε ότι ακόμα και μεταξύ των πιο στενών μας εταίρων, η επιρροή και η υποστήριξη της Αμερικής υποχωρούν. Όπως το έθεσε ο Βρετανός δημοσιογράφος και ιστορικός, Τίμοθι Γκάρτον Ας: "Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα στη φετινή δημοσκόπηση είναι ότι, λαμβάνοντας τον μέσο όρο σε εννέα κράτη μέλη της Ε.Ε. που συμμετείχαν στην έρευνα, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πολωνία, μόνο το 22% των Ευρωπαίων αναφέρει ότι βλέπει τις ΗΠΑ ως 'σύμμαχο'. Ένα 51% δηλώνει ότι βλέπει τις ΗΠΑ ως 'αναγκαίο εταίρο', αλλά τι είδους συμμαχία θα είναι αυτή, όταν λιγότερο από το 25% λέει ότι η άλλη πλευρά είναι σύμμαχος;"

Ο Τραμπ μπορεί να μην γνωρίζει για την έρευνα, αλλά και αν γνωρίζει, είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν τον νοιάζει. Έχει πει πολλές φορές ότι δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα η έννοια των συμμαχιών – διεθνείς υποχρεώσεις για την υπεράσπιση κάποιου άλλου με τεράστιο κόστος – αλλά αντίθετα προτιμά διευθετήσεις στη βάση συναλλαγών με κάθε ένα κράτος τη φορά.

Σε έναν κόσμο όμως όπου οι στρατηγικές συμμαχίες διαλύονται και οι χώρες μπορούν να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο, αναζητώντας άλλα δίκτυα αν δεν τους αρέσουν οι απαιτήσεις του κυρίαρχου εταίρου τους, οι ΗΠΑ χρειάζονται συμμάχους και αυτοί οι σύμμαχοι επίσης χρειάζονται μια αίσθηση αμοιβαίου σεβασμού. 

Είναι ένας επικίνδυνος κόσμος και μερικές φορές οι ΗΠΑ θα πρέπει να υιοθετούν σκληρή γραμμή, να διεκδικούν τα συμφέροντα τους και να μην υποχωρούν σε όσους θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα τους. Ωστόσο, χώρες όπως το Μεξικό, ο Καναδάς και τα μέλη της Ε.Ε. συμπεριλαμβανομένης της Δανίας, δεν αποτελούν τέτοιες απειλές. Είναι δημοκρατίες, μακροχρόνιοι σύμμαχοι, με πολλά κοινά ενδιαφέροντα και αξίες. Το να τους φωνάζουμε δεν κάνει καλό – είτε για τις δικές μας διεθνείς σχέσεις, είτε για την εικόνα μας σε ολόκληρο τον κόσμο.