Του Λέανδρου Ρακιντζή

Η κλεψύδρα είναι ένα αρχαιότατο όργανο μέτρησης του χρόνου και χρησιμοποιήθηκε  κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο σαν όργανο μέτρησης του χρόνου ιδίως στα δικαστήρια, αλλά και όπου άλλου δίνονταν περιορισμένος χρόνος ομιλίας, που μετριόνταν με τον αριθμό κλεψυδρών. Σταδιακά με την εξάπλωση της χρήσης των ρολογιών περιέπεσε σε αχρησία σαν όργανο μέτρησης του χρόνου, αλλά στολίζει ακόμα χώρους σαν διακοσμητικό στοιχείο, η έννοια όμως του περιορισμού του δικαστικού χρόνου παραμένει.

Στα Ελληνικά δικαστήρια ο δικαστικός  χρόνος είναι πολύ περιορισμένος , η λειτουργία των ακροατηρίων των δικαστηρίων ορίζεται από 9 πμ έως 3μμ δηλαδή 6ώρο, στο οποίο περιλαμβάνεται ο αναγκαίος χρόνος αναψυχής των δικαστών, οι διακοπές για διάσκεψη, κάποιες μικροκαθυστερήσεις κατά την έναρξη της δίκης, οι συζητήσεις για την αναβολή εκδίκασης  κλπ με αποτέλεσμα ο διαθέσιμος δικαστικός  χρόνος να είναι πολύ μικρότερος. Η επέκταση της λειτουργίας των δικαστηρίων επί δίωρο θα  έλυνε κάπως το πρόβλημα της καθυστέρησης απονομής της δικαιοσύνης, αλλά για τη λύση αυτή οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των δικηγόρων και δικαστικών γραμματέων έχουν χαράξει κόκκινες γραμμές.   

Σύμφωνα  με τον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων στην αρμοδιότητα της Ολομελείας  του ΑΠ υπάγεται η λήψη απόφασης για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος οργάνωσης και  λειτουργίας του δικαστηρίου και απονομής δικαιοσύνης. Με πρόσφατη απόφαση της Διοικητικής Ολομέλειας του ΑΠ και με στόχο την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων αποφασίστηκε η τροποποίηση του  εσωτερικού Κανονισμού του ΑΠ, όπως από την έναρξη του προσεχούς δικαστικού έτους τον Σεπτέμβριο 2025 και μόνο για τις δίκες  (πολιτικές-ποινικές) ενώπιον του ΑΠ κάθε διάδικος έχει δικαίωμα αγορεύσεως δια του πληρεξουσίου του δικηγόρου έξη μόνο λεπτά με χρήση ψηφιακού ωρολογίου, που θα χειρίζεται ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου. Αν παρίστανται περισσότεροι συνήγοροι  με παρέμβαση του Προέδρου του Δικαστηρίου γίνεται επιμερισμός του χρόνου μεταξύ τους. Το ίδιο χρονικό όριο ισχύει για τον Εισαγγελέα.

Επίσης αποφασίστηκε ,όπως ο κύριος κορμός του δικογράφου της αναίρεσης να μην υπερβαίνει τις 30 σελίδες και των προσθέτων λόγων τις 20 σελίδες σε χαρτί Α4 και συγκεκριμένα τυπογραφικά στοιχεία, αλλά δεν περιλαμβάνονται στον περιορισμό των σελίδων, τα ονόματα των διαδίκων, το ιστορικό της απόφασης και οι παραδοχές της προσβαλλόμενης απόφασης. Οι ίδιοι περιορισμένοι στα δικόγραφα ισχύουν από το 2021 για τις δίκες ενώπιον του ΣΤΕ χωρίς να υπάρχουν αιτιάσεις  για έλλειμμα υπεράσπισης και  για μη διεξαγωγή δικαίας δίκης.

Κατά τη συνήθη πρακτική οι δικηγορικοί σύλλογοι αντιτίθενται και στις παραπάνω  ρυθμίσεις  και  κήρυξαν αποχή από τις δίκες ενώπιον του ΑΠ. Δεν αντιλαμβάνομαι το νόημα της αποχής των δικηγόρων, γιατί  ουσιαστικά οι ρυθμίσεις αυτές  δεν επηρεάζουν τα δικαιώματα υπερασπίσεως των διαδίκων, όπως παρακάτω εκθέτω, και οι μόνοι που βλάπτονται από αυτή είναι οι διάδικοι πελάτες τους από τη καθυστέρηση εξέτασης της υπόθεσης τους.

Εξάλλου σύμφωνα με τη ΟΛΣΤΕ1466/2016 η απόφαση δικηγορικού συλλόγου για αποχή των μελών του υπόκεινται σε περιορισμούς που επιβάλλονται από τη φύση της δικαιοδοτικής λειτουργίας, η οποία δεν νοείται να παραλύει σε ένα κράτος δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των δικηγόρων. Στις πραγματικά αξιέπαινες προσπάθειες του Υπουργού Δικαιοσύνης για τη βελτίωση της απονομής της οι δικηγόροι αντέδρασαν με αλλεπάλληλες αποχές από τα καθήκοντα τους., που επιτείνανε την καθυστέρηση της, αλλά ο κ. Υπουργός δεν πρόσβαλε ακυρωτικά στο ΣτΕ τις σχετικές αποφάσεις.

Συγκεκριμένα  κατά την αναιρετική διαδικασία δεν εξετάζεται κατά ουσία η υπόθεση, για την οποία υπάρχει τελεσίδικη δικαστική κρίση, αλλά εξετάζεται αν στην προσβαλλόμενη απόφαση  ερμηνεύτηκε και εφαρμόστηκε σωστά ο νόμος και οι δικονομικοί κανόνες. Τα αποδιδόμενα στην προσβαλλόμενη απόφαση σφάλματα προβάλλονται με νομικούς ισχυρισμούς, που οι διάδικοι περιλαμβάνουν στις προτάσεις τους, που εξετάζονται κατά τη διάσκεψη του δικαστηρίου για την έκδοση απόφασης. Επομένως το Δικαστήριο του ΑΠ λαμβάνει υπόψη τους νομικούς ισχυρισμούς των διαδίκων που περιέχονται στις προτάσεις τους  ,που είναι ταυτόσημοι με αυτούς που τυχόν αναπτύχθηκαν στο ακροατήριο κατά τη δίκη και αυτός είναι ο λόγος που συνήθως η διαδικασία ενώπιον του ΑΠ είναι τυπική με αναφορά των διαδίκων στις προτάσεις τους ή με συμφωνία τους να δικαστούν χωρίς να παραστούν κατά την εκφώνηση. 

Συνεπώς νομίζω με βάση τη μεγάλη μου πείρα σαν αναιρετικός δικαστής, ότι με τις ανωτέρω ρυθμίσεις η οικονομία του δικαστικού χρόνου δεν είναι τόσο σημαντική, αλλά αυτές  αποτελούν μια Καλή Αρχή, εξ ου και το καλωσόρισμα της κλεψύδρας, για να εισαχθεί ο χρονικός περιορισμός των αγορεύσεων  και των δικογράφων και σε άλλες δικαστικές διαδικασίας.  Αυτό όμως πρέπει να γίνει μετά μέγιστης προσοχής, ώστε να μην προσβάλλονται τα δικαιώματα των διαδίκων, που προστατεύονται από το άρθρο 20παρ.1 του Συντάγματος και το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ . Σύμφωνα όμως με την κειμένη νομοθεσία η ευθύνη για τη μη σπατάλη του δικαστικού χρόνου εναπόκειται στην επιτυχή διεύθυνση της διαδικασίας.

Άλλωστε στα δικαστήρια σχεδόν όλων των χωρών υπάρχει χρονικός περιορισμός των δικαστικών πράξεων ακόμα και στην Αρχαία Ελλάδα και στη Ρώμη με τη χρήση τότε της κλεψύδρας  και προσδιορίζονταν  ο χρόνος ομιλίας του κατηγορούμενου με αριθμό κλεψυδρών, γιατί στην Αρχαία Αθήνα δεν υπήρχαν δικηγόροι, αλλά λογογράφοι, που έγραφαν την απολογία  του κατηγορουμένου, που την διάβαζε ο ίδιος.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.