του Σπύρου Ν. Λίτσα *

Ευρωεκλογές ante portas και κοιτάζοντας κάποιος τις προγραμματικές ατζέντες των κομμάτων, καθώς και των θέσεων των υποψηφίων διαπιστώνει ευθύς εξαρχής πως οι αναλύσεις σχετικά με το πως η Ελλάδα οφείλει να τοποθετηθεί στην επόμενη πενταετία εντός της ευρωπαϊκής οικογένειας είναι ελάχιστες. Ο λόγος γι’ αυτό δεν έχει να κάνει με το ότι δεν υπάρχουν τεχνοκράτες υποψήφιοι με γνώση για το πως λειτουργεί ο Ευρωπαϊκός μηχανισμός, ή για το ποια θα πρέπει να είναι η θέση της Ελλάδας εντός της ευρώ-πλαισίου. Μαζί με υποψήφιους που ρέπουν προς το λαϊκισμό, ή παρουσιάζουν την άγνοια ως πολιτική θέση και άποψη, υπάρχουν και υποψήφιοι που η τεχνοκρατική τους συγκρότηση τους καθιστά χρήσιμους στη σύνθεση του επόμενου ευρωκοινοβουλίου. Αλλά φευ, χάνονται μέσα στον ορυμαγδό της θεματικής αφωνίας κατ’επιλογή της κεντρικής θέσης του κόμματος που εκπροσωπούν.

Ο κυριότερος λόγος για το ότι απουσιάζουν θέσεις γύρω από τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ως προς το εύρος που η Τεχνητή Νοημοσύνη θα εισέλθει στην ιδιωτική σφαίρα των πολιτών, για την πράσινη ατζέντα, για την προοπτική της ενωσιακής ωρίμανσης αντί της σχεδόν εθιστικής διαρκούς διεύρυνσης, για τη μετάβαση σε μια κοινή ευρωπαϊκή ατζέντα Άμυνας και Ασφάλειας, ή για την ανάδειξη θεσμικών και πολιτικών θέσεων εντός των Βρυξελλών που θα προκρίνουν την ενίσχυση των δεσμών με τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, την επονομαζόμενη ευρώ-ατλαντική ατζέντα, σε μια σειρά ζητημάτων που άπτονται της επόμενης φάσης εξέλιξης του δυτικού κόσμου, δεν έχει να κάνει με το ότι κάποιοι εκ των υποψηφίων Ελλήνων Ευρωβουλευτών δεν έχουν γνώση ή ενδιαφέρον με τα παραπάνω μείζονα θέματα. Το ζήτημα επικεντρώνεται στο ότι οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές, τουλάχιστον αυτοί που προσεγγίζουν την ΕΕ ως μια θετική εξέλιξη της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας, είναι επηρεασμένοι από τις ατζέντες των κομμάτων που εκπροσωπούν και ως εκ τούτου παρασύρονται, σε ζητήματα που άπτονται της εσωτερικής εθνικής ατζέντας. Προφανώς, οι περισσότερες και οι περισσότεροι εξ’ υμών στην προσπάθεια τους να ενταχθούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα στους μηχανισμούς της κομματικής πραγματικότητας που εκπροσωπούν ξεχνούν πως ο ρόλος τους ως οι ταγοί της χώρας στις Βρυξέλλες θα είναι κομβικός, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά, αφού η Ελλάδα οφείλει να εγκαταλείψει οριστικά το ψυχολογικά τραύμα του 2010-2019 και να διεκδικήσει το χαμένο έδαφος εντός της ενωσιακής πραγματικότητας. Με άλλα λόγια δεν στέλνονται στις Βρυξέλλες για να αναμασούν την ορολογία των κομμάτων τους, αλλά για να μπορέσουν να διευρύνουν το ευρωπαϊκό πλαίσιο ώστε να δίνει λύσεις σε μείζονα εθνικά θέματα που πλέον αφορούν την ατζέντα των Βρυξελλών. 

Δεν είναι μια εύκολη υπόθεση μια τέτοια διαδικασία, αλλά ούτε υπάρχει άλλη εναλλακτική. Η διαρκής περιδίνηση στην  εσωτερική πολιτική ατζέντα ακόμη και την περίοδο των ευρωεκλογών, ή η απόδοση ταμπέλας "χαλαρής εκλογικής διαδικασίας" από κομματικά στελέχη και επικοινωνιολόγους στερεί από τη χώρα μερίδιο εξωστρέφειας αλλά και τριβής με την ατζέντα της συστημικής μετάβασης της Ευρώπης από την προ-Covid 19 εποχή στη μέτα-πανδημική πραγματικότητα, καθώς και με τις θεσμικές, εμπορικές, ενεργειακές και γεωστρατηγικές προκλήσεις που η διαδικασία αυτή δημιουργεί, όπως ασφαλώς και με τις ευκαιρίες που φέρει στον πυρήνα της ως μηχανισμό επιτάχυνσης των εξελίξεων για τα κράτη μέλη. 

Δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε τη δυνατότητα ισχυρής εκπροσώπησης της Ελλάδας στον πυρήνα των ευρωπαϊκών εξελίξεων, ούτε βέβαια να υιοθετήσουμε μια ατζέντα που θα έχει χαραχθεί στην πέτρα – δηλαδή δεν θα είναι προϊόν διαπραγμάτευσης – και θα έχει φτάσει σε εμάς ως ένα είδος μεταφυσικής αποκάλυψης αντί ως προϊόν κατάθεσης εθνικών αναγκών και ωρίμανσης διαδικασίων σε περιβάλλον ανοικτού πολιτικού διαλόγου, όπως οι προπάτορες της Ενωμένης Ευρώπης ονειρεύτηκαν. Όπως επίσης και δεν έχουμε την πολυτέλεια να στείλουμε στην Ευρωβουλή εκπροσώπους δίχως τη δυνατότητα της ουσιαστικής συμμετοχής τους στη διαμόρφωση των κοινοβουλευτικών προγραμμάτων που θα αφορούν το ενωσιακό οικοδόμημα.

Μπορεί εμείς οι Έλληνες να γοητευόμαστε από την εσωτερική πολιτική σκηνή και οι Βρυξέλλες να φαντάζουν πολύ μακριά από τα καθ’ ημάς, αλλά στην πραγματικότητα οφείλουμε το βλέμμα μας να είναι προσανατολισμένο εκεί και το ενδιαφέρον μας εστιασμένο σε αυτού του νέου τύπου πολιτικών πρωτογενών ζητημάτων που θα δημιουργήσει η μετάβαση από το μαύρο κύκνο της πανδημίας σε μια νέα κανονικότητα, έστω κι αν αυτή βρίσκεται υπό συνθήκες υψηλής πίεσης λόγων των στρατιωτικών εξελίξεων στα Ανατολικά και στα Βόρειο-ανατολικά σύνορα της Ευρώπης. Οφείλουμε να είμαστε εκεί, στον πυρήνα των εξελίξεων με θέματα που θα αφορούν τόσο τη θέση μας στην Ευρώπη της νέας εποχής, όσο και στην ενίσχυση της θέσης μας ως κράτος πρώτης γραμμής για τις προκλήσεις που η Ένωση αντιμετωπίζει σε θέματα ασφάλειας και ενέργειας πρωτίστως αλλά και κλιματικής και ενεργειακής συνθήκης αντιστοίχως. Οι επερχόμενες εύρω-εκλογές οφείλουν να μην έχουν εσωτερικό πρόσημο αλλά να εκπέμπουν μια υγιή εξωστρέφεια και ένα γνήσιο ενδιαφέρον για το μέλλον της κοινής πορείας των κρατών της ΕΕ σε ένα πλαίσιο που πρέπει να αρχίσει να αφορά ολοένα και πιο πολλούς πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου, ενώ ταυτόχρονα θα μπορούν οι Ελληνικές θέσεις να λαμβάνουν ισχυρής προβολής. Οι επερχόμενες εκλογές δεν είναι ούτε χαλαρές, ενώ διακυβεύονται τόσο σημαντικά θέματα που η επιλογή των υποψηφίων από τους ψηφοφόρους οφείλει να ανταποκρίνεται στο ύψος των στιγμών και στην εμφατική "βοή των πλησιαζόντων γεγονότων".

* Καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Επισκέπτης Καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών [Sciences Po] του Πανεπιστημίου της Grenoble. Οι δυο πιο πρόσφατες επιστημονικές του μονογραφίες "Διεθνείς Σχέσεις από την Αρχή: Θεωρητικοί Αναστοχασμοί", Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας και ‘Smart instead of Small in International Relations Theory: The Case of the United Arab Emirates’, Springer κυκλοφορούν σε Ελλάδα και εξωτερικό.