Του Σπύρου Λίτσα

Ένας νέος κύκλος συζητήσεων έχει ξεκινήσει γύρω από το αν είναι ορθολογική η πρόσκληση στον Ρ.Τ. Ερντογάν από την ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δυο κρατών. 

Αξίζει να σημειωθεί πως οι αντίθετες φωνές στην πρόσκληση αυτή δεν κινούνται στο κενό. Ο Τούρκος Πρόεδρος έχει δείξει πολλές φορές πως είναι showman. Του αρέσει να προκαλεί, όπως είχε δείξει με τον πλέον δεικτικό τρόπο εντός του Προεδρικού Μεγάρου επί Προεδρίας Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, ότι του αρέσουν οι πομπώδεις δηλώσεις και οι επικές φράσεις. Θεωρεί πως έτσι κερδίζει μια θέση στην Ιστορία. Επίσης, οι ελληνικές φωνές που αντιδρούν στην επίσκεψη αυτή αναρωτιούνται γιατί τώρα που ο Τούρκος Πρόεδρος χάνει ακροατήρια στη Δύση με τον τρόπο που διαχειρίστηκε την 7/10 και τους διθυράμβους υπέρ των τρομοκρατών της Χαμάς και της Παλαιστινιακής Τζιχάντ που τους χαρακτήρισε ως "μαχητές της Ελευθερίας", μια δήλωση που σίγουρα θα έκανε πολύ υπερήφανο τον Sayyid Qutb, θεωρητικό πατέρα της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης του Σουνιτικού Ισλάμ υπό τον μανδύα του αντί-αποικιακού αγώνα, αλλά που είναι ασύμβατη με τις αρχές και τις αξίες της Δύσης από τον Διαφωτισμό και μετά.

Για ποιο λόγο να δοθεί η ευκαιρία στον Τούρκο Πρόεδρο να εξαπολύσει τα λεκτικά του πυροτεχνήματα εναντίον της ελληνικής κυριαρχίας, ή υπέρ των τρομοκρατών, χαιρετώντας δημοσιογράφους και κοινό που θα παρακολουθεί μέσω των τηλεοπτικών δεικτών τις δηλώσεις του με τα τέσσερα δάχτυλα υψωμένα, τη "Rabia", που αποτελεί χαιρετισμό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας; Το έκανε και το 2017 στην επίσκεψή του στην Κομοτηνή, και το επαναλαμβάνει αρκετά συχνά, σχεδόν παντού. 

Ας κάνουμε όμως ένα βήμα πίσω και ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. Για ποιο λόγο να μην προσκληθεί ο Τούρκος Πρόεδρος στην Αθήνα; Έχει καταφέρει και έχει αποδομήσει ο ίδιος τον εαυτό του σε τόσο μεγάλο βαθμό που πλέον αυτοί που δίνουν κάποια βάση στα λεγόμενά του είναι ένα μικρό κομμάτι των Βρετανών Συντηρητικών και ασφαλώς ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ που θα μείνει στην Ιστορία ως ο κορυφαίος δυτικός αξιωματούχος που όχι μόνο δεν καταδίκασε τις δηλώσεις του Ερντογάν υπέρ της Χαμάς μετά την 7/10, αλλά που σύμφωνα με τον ίδιο δεν υπάρχει κάποιο ζήτημα που ο Τούρκος Πρόεδρος αποκαλεί μαχητές της Ελευθερίας τα μέλη μιας τρομοκρατικής οργάνωσης! 

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. Όσοι μετέχουμε σε διεθνή συνέδρια, ή διεθνή fora κ.ά. έχουμε δει τη λάμψη του "όχι πάλι" στα μάτια των συνομιλητών μας όταν η συζήτηση πάει στα θέματα της Τουρκίας. Είναι φανερό πως όροι όπως "αναθεωρητισμός", ή "διαρκής επιθετικότητα" δεν συγκινούν τα δυτικά ακροατήρια. Πάρα πολλοί αγνοούν για την εισβολή στην Κύπρο το 1974, δεν θα συζητήσω καν για το θερμό επεισόδιο των Ιμίων ή για το ότι η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία θρηνεί θύματα εν καιρώ ειρήνης λόγω της επιθετικότητας της Τουρκίας. Τώρα όμως το πρόβλημα δεν είναι πια μόνο δικό μας. Τώρα το σύνολο του δυτικού κόσμου οφείλει να βρει τρόπους να δαμάσει τον κακομαθημένο ταύρο εν υαλοπωλείο. Τώρα, όχι μόνο αξίζει να έρθει ο Τούρκος Πρόεδρος στην Αθήνα, αλλά και να προβληθεί η επίσκεψη αυτή με επίσημο hastag#Ι’ve_told_you_so. 

Όταν οι Ευρωκοινοτικοί δημοσιονομικοί ταγοί αντιμετωπίζουν ως κενού περιεχομένου οχλήσεις τις προσπάθειες της Ελληνικής Πολιτείας να μην αντιμετωπίζονται τα βάρη στον κρατικό προϋπολογισμό από εξοπλισμούς και υψηλές τριβές επιμελητείας λόγω των διαρκών τουρκικών προκλήσεων ως υπερβάσεις και σπατάλες, τότε όχι μόνο ο Τούρκος Πρόεδρος οφείλει να προσκληθεί στην Αθήνα αλλά και να γίνει μια deprofundis συζήτηση επί των αρχών "κόστους - οφέλους" γύρω από την αναγκαιότητα οικοδόμησης σχέσεων καλής γειτονίας μεταξύ των δυο πλευρών. Εν ολίγοις, η Τουρκία δεν είναι πλέον ένα ζήτημα που απασχολεί την ελληνική εξωτερική πολιτική. Είναι θέμα του δυτικού κόσμου και εμείς οφείλουμε να επαγρυπνούμε, επιτρέποντας όμως στον εαυτό μας την πολυτέλεια ενός ειρωνικού χαμόγελου στα χείλη. 

Για πολλά χρόνια συζητούμε αλλά πάντα αποφεύγουμε να δείξουμε στην Τουρκία ότι αν και είμαστε ένας αδιαμφισβήτητος και σταθερός παράγοντας διατήρησης του status quo σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, εν τούτοις, στο πλαίσιο της κανονιστικής διεθνοπολιτικής διεργασίας, είμαστε κράτος που έχει τη δική του ατζέντα και που γνωρίζει πότε να ανακατεύει την τράπουλα. Το να συζητούμε δεν είναι πρόβλημα, πόσο μάλλον δε να προσκαλούμε. Όμως, το να καθόμαστε στο τραπέζι των συζητήσεων δίχως μια σειρά θεμάτων διαφορετικής διαβάθμισης ως προς τη σπουδαιότητα και τον ρεαλισμό αυτών είναι λάθος τακτική. Έχει έρθει η ώρα ενός διπλωματικού tit for tat ως προς τις θέσεις, τις απαιτήσεις και το πλαίσιο της συζήτησης μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Η τέχνη της διπλωματίας βασίζεται σε μια τεράστια μπλόφα. Από τη στιγμή που αποφασίζεις να κάτσεις στο τραπέζι θα πρέπει να είσαι σίγουρος πως θα είσαι ο τελευταίος που θα σηκωθεί απ’ αυτό υπό το άγρυπνο μάτι των υπολοίπων που παρακολουθούν τη διαδικασία. 

Η Ελλάδα έχει κάνει ορθές επιλογές, έναντι των οπορτουνιστικών επιλογών των γειτόνων μας. Γνωρίζω ότι το δόγμα του "Επιτήδειου Ουδέτερου", μια συνταγή free-rider ala Turka επηρεάζει την ελληνική κοινή γνώμη. Αλλά το ημερολόγιο σήμερα δεν δείχνει 1945, ο συγκαιρινός συστημικός ανατέλλων διπολισμός έχει μια πολυμερική διάσταση που ενδυναμώνει τον ρόλο των σταθερών παραγόντων έναντι αυτών που επενδύουν σε διαρκές μεταβολές, ενώ η περιοχή μας δεν θα είναι ποτέ η ίδια μετά από την 7/10. Κι αν η ελληνική κοινή γνώμη επηρεάζεται, εν μέρει, και οργίζεται, δικαίως, από τις δηλώσεις δυτικών αξιωματούχων που σπεύδουν να προσφέρουν διαρκώς μια νέα ευκαιρία στη γείτονα παρά τις διαρκείς προκλήσεις που η ίδια αφειδώς παράγει, είναι καιρός να ακουστεί πως και η τουρκική ελίτ προβληματίζεται πολύ περισσότερο από το δόγμα του "Πάντα στη σωστή πλευρά της Ιστορίας" που προβάλει με σιγουριά και αυτοπεποίθηση η πατρίδα μας στο διεθνές περιβάλλον. Το μόνο που οφείλουμε να προσθέσουμε είναι λίγο περισσότερο "αλατοπίπερο" στην εξωτερική μας πολιτική, ξεκινώντας ίσως από το #Ι’ve_told_you_so

* Ο Σπύρος Λίτσας είναι Καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Τα δυο νέα βιβλία του "Διεθνείς Σχέσεις από την Αρχή: Θεωρητικοί Αναστοχασμοί", Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας και ‘Smart instead of Small in International Relations Theory: The case of the United Arab Emirates’  από τον Springer κυκλοφορούν σε Ελλάδα και εξωτερικό.