Του Νικήτα Σίμου

O Πούτιν δοκιμάζει σκληρά τα αντανακλαστικά της Δύσης καθώς εκτός από το μέτωπο του πολέμου στην Ουκρανία, ο Ρωσικός ρόλος γίνεται κεντρικός και στη Γάζα. Πρόσφατα αξιωματούχοι της Χαμάς επισκέφθηκαν τη Μόσχα και επαίνεσαν τις ρωσικές προσπάθειες να δοθεί τέλος στη σύγκρουση. Αυτό είναι ένα σοβαρό αντι-δυτικό διπλωματικό μέτωπο το οποίο στηρίζει η Ρωσία. Υπάρχει όμως και τρίτο κρίσιμο σημείο όπου πρόσφατα γεγονότα μπορούν να οδηγήσουν σε έκρηξη. Είναι το Κόσσοβο.

Εθνικισμός και ευκαιριακοί ελιγμοί

Στο τέλος Σεπτεμβρίου μεγάλες Σερβικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν στα σύνορα με το βόρειο Κόσοβο, μετά από σύγκρουση της Κοσοβάρικης αστυνομίας με 30 εξοπλισμένους αγνώστους. Ακολούθησε εκκαθαριστική επιχείρηση όπου φονεύθηκαν 3 και συνελήφθη 1 από τους "αγνώστους", οι οποίοι ήταν εκπαιδευμένοι Σέρβοι εξτρεμιστές. Όπως φαίνεται οι αψιμαχίες ήταν σημαντικές, διότι τραυματίστηκαν 30 από την εκεί ειρηνευτική δύναμη του ΝΑΤΟ και η Βρετανία ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει με επί πλέον 200, στο πλαίσιο επικείμενης ετήσιας άσκησης ετοιμότητας, το ήδη σταθμευμένο εκεί σώμα 400 προσωπικού της. Ο Αμερικανός υπουργός των εξωτερικών ζήτησε από τον Σέρβο πρόεδρο άμεση αποκλιμάκωση και οι Σερβικές δυνάμεις αποσύρθηκαν.     

Τα γεγονότα αυτά ίσως πέρασαν απαρατήρητα, καθώς η κοινή προσοχή στράφηκε στη Γάζα, ήταν όμως μια επανάληψη σε μεγαλύτερη κλίμακα γεγονότων τα οποία είχαν συμβεί τον περασμένο Μάιο. Τότε, ο Ρώσος ΥΠΕΞ Λαβρόφ είχε δηλώσει ότι: "Μια μεγάλη έκρηξη προετοιμάζεται στο κέντρο της Ευρώπης".                       

Παρά τις περιστασιακές σύντομες περιόδους ηρεμίας μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, η ένταση παραμένει. Η πρωθυπουργός της Σερβίας δήλωσε το 2022 ότι: "Το Κόσοβο και η Σερβία είναι στα πρόθυρα ένοπλης σύγκρουσης".                         

Η Μόσχα, η οποία δεν έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, όπως και η Ελλάδα, εξοπλίζει τη Σερβία, την τροφοδοτεί με καύσιμα και τη διαβεβαιώνει, ότι από το Συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ θα εμποδίσει το Κόσοβο να γίνει μέλος των Ηνωμένων Εθνών, διατηρώντας τις Σερβικές επεκτατικές βλέψεις. Κατά ορισμένους σχολιαστές, η εναλλαγή κρίσεων και ηρεμίας είναι μια ευκαιριακή πολιτική του Βούτσιτς, η οποία τον αναδεικνύει ως ρυθμιστικό παράγοντα των Βαλκανίων και του επιτρέπει να αποσπά οφέλη από τις Δυτικές χώρες, όταν οι εντάσεις ηρεμούν. Παρά ταύτα, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι πρόκειται για εθνικιστή, ο οποίος υπήρξε υπουργός πληροφοριών του Μιλόσεβιτς και δηλώνει ότι θα προσπαθήσει να πάρει από το Κόσοβο ότι μπορεί. Ο Βούτσιτς κήρυξε τον Οκτώβριο σύντομες εκλογές, για τον Δεκέμβριο 2023, ελπίζοντας ίσως, ότι η Δύση απασχολημένη με την Ουκρανία και την Γάζα, δεν θα ασχοληθεί, και με την βοήθεια της Ρωσίας θα κερδίσει εκ νέου την προεδρία.                                               

Υπάρχει το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί μια νέα κρίση με το Κόσοβο και ενδεχόμενη σοβαρή κλιμάκωση, όπου το ΝΑΤΟ προκειμένου να αποφύγει ένα νέο πόλεμο, θα επιθυμούσε την παρέμβαση της Ρωσίας προς τους Σέρβους, με άγνωστα ανταλλάγματα. Ένα τέτοιο σενάριο είναι πιθανοφανές, αν η Δύση δεν δείξει αποφασιστικότητα επί του προκειμένου, καθώς είναι δεσμευμένη με την Ουκρανία και τη Γάζα. Ένας περισπασμός στα Βαλκάνια θα εξυπηρετούσε τα ρωσικά σχέδια στην Ουκρανία, εντείνοντας τις εσωτερικές πιέσεις και αμφισβητήσεις στην Δύση και δοκιμάζοντας την διαφαινόμενη κόπωση των ΗΠΑ.

Μια κατάσταση με υψηλή ένταση και ενδεχόμενες συγκρούσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, θα λειτουργούσε σαν ένα νέο μέτωπο μεταξύ Ρωσίας και Δύσης μέσω "αντιπροσώπων" - φίλιων εθνικών ομάδων -. Το αποτέλεσμα θα ήταν μια παραπέρα διάβρωση των προθέσεων των Ευρωπαϊκών κρατών να δώσουν μια Ευρωπαϊκή προοπτική στη Σερβία και τις άλλες χώρες των Δ. Βαλκανίων, αφήνοντάς ανοικτή την περιοχή στις επιβουλές της Ρωσίας και της επανερχόμενης Τουρκίας.

Ένας σοβαρός περισπασμός

Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να λιμνάζει και η Ουκρανική αντεπίθεση απελευθέρωσε μόλις 18% περίπου των εδαφών που έχουν καταλάβει οι Ρώσοι, το Κρεμλίνο ελπίζει ότι η κρίση στη Γάζα θα του προσφέρει την ευκαιρία να διασφαλίσει την κατοχή των Ουκρανικών περιοχών τις οποίες έχει καταλάβει. Σύμφωνα με αναλυτές (Notte), ο περισπασμός της διεθνούς κοινή γνώμης από τον Ρώσο-Ουκρανικό πόλεμο και τις σχετικές πιέσεις μπορεί να διαρκέσει για το επόμενο μεσόχρονο διάστημα.                                                                                             

Οι αξιωματούχοι της Χαμάς κατά την πρόσφατη επίσκεψή τους στη Μόσχα, μεταξύ άλλων χαρακτήρισαν τη Ρωσία ως τον εγγύτερο φίλο τους. Κατά πληροφορίες, οι Παλαιστίνιοι τρομοκράτες παρακάμπτουν τις Δυτικές κυρώσεις δεχόμενοι εκατομμύρια μέσω ανταλλαγών σε ρωσικά κρυπτονομίσματα.

Η Μόσχα απέφυγε να καταδικάσει την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτ. ως τρομοκρατική και ως μέλος του Σ. Ασφαλείας του ΟΗΕ πρότεινε 2 φορές παύση των εχθροπραξιών για την απελευθέρωσή ομήρων, για τις οποίες οι ΗΠΑ πρόβαλαν βέτο, επειδή στις προτάσεις δεν καταδικαζόταν η Χαμάς. Η Ρωσία επιδιώκει να ευθυγραμμισθεί με τις Μουσουλμανικές θέσεις, επιζητώντας να ενισχύσει την παρουσία της στην περιοχή και η μη καταδίκη της Χαμάς την φέρνει πλησιέστερα προς την Τεχεράνη και τον Αραβικό κόσμο. Άλλωστε το Ιράν, ο άσπονδος εχθρός του Ισραήλ, είναι ένα σημαντικός προμηθευτής της Ρωσίας σε πολεμικό υλικό και κυρίως drones. 

Η Ρωσία διατηρεί τις βάσεις της επί Συριακού εδάφους στο Ταρτούς και την Λατάκεια  υποστηρίζοντας το φιλο-ιρανικό καθεστώς Άσσαντ. Δεν θα επιθυμούσε όμως χειροτέρευση του κλίματος με το Ισραήλ, το οποίο προσεκτικά έχει αποφύγει να προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία, ενώ οι δύο χώρες διατηρούν επαφή για τις επιχειρήσεις στη Συρία, όπως πχ ο πρόσφατος βομβαρδισμός με drones των  θέσεων φιλο-ιρανικών ομάδων, από τις Ισραηλινές δυνάμεις. Όλοι ελπίζουν ότι θα υπάρξει ένα modus vivendi μεταξύ Ρωσίας και Ισραήλ.

Παρεμφερής είναι και ο ρόλος της Τουρκίας, η οποία προειδοποιεί τις ΗΠΑ να μην υποστηρίζουν τους φιλο-αμερικανούς Κούρδους ((YPG)στα βόρεια Συριακά σύνορα, ενόσω η Αμερικανική παρουσία στην περιοχή έχει ενισχυθεί.

Η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν, οι οποίες  συνδέονται με την συμφωνία της Αστάνα (2017) για τον έλεγχο της Συρίας, στηρίζουν την Χαμάς και την διατήρηση της έντασης στην Γάζα, γεγονός το οποίο αποσπά την Δυτική προσοχή από το μέτωπο της Ουκρανίας και ενθαρρύνει αντιδυτικούς συνασπισμούς.

Κόπωση των ΗΠΑ

Το Πεντάγωνο αποφάσισε να τροφοδοτήσει το Ισραήλ με δεκάδες χιλιάδες οβίδες των 155mm, οι οποίες ήταν προγραμματισμένες αρχικά για την Ουκρανία  (Axios). Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα λείψουν πολεμοφόδια σε κάποιον από τους δύο προορισμούς, όλοι συγκρατούν τις προ μηνών φήμες ότι τα αποθέματα της Δύσης παρουσίαζαν ελλείψεις, καθώς υπήρχε υψηλή ανάλωση στο μέτωπό της Ουκρανίας.

Στις αρχές Νοεμβρίου η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο για την παροχή $14 δισεκ. επιπλέον βοήθειας στο Ισραήλ, στο οποίο όμως αντιτίθενται η Γερουσία και ο Λευκός Οίκος. Ο λόγος είναι ότι δεν συμπεριλαμβάνει την Ουκρανία και άλλες προτεραιότητες στο εξωτερικό, καθόσον είναι ένα μικρό μέρος του αρχικού ποσού $106 δισεκ. -  από τα οποία $60 δισεκ. για την Ουκρανία -  το οποίο έχει ζητήσει ο πρόεδρος Μπάϊντεν. Αναμένεται ότι θα υπάρξει κάποιος συμβιβασμός μεταξύ των μερών, ώστε οι χρηματοδοτήσεις να προχωρήσουν. Αυτή η εξέλιξη όμως είναι ενδεικτική της κριτικής θέσης την οποία υιοθετούν τα Αμερικανικά όργανα για τα μεγέθη και την κατεύθυνση των δαπανών. Προς την ίδια κατεύθυνση, αυξάνει η ανησυχία στο Κίεβο, ότι η προσοχή της Δύσης και ειδικά των ΗΠΑ στρέφεται προς την σύγκρουση Ισραήλ - Χαμάς και εκφράζονται ισχυρές αμφιβολίες για το εάν το Κογκρέσσο θα εγκρίνει νέο πακέτο βοήθειας προς την Ουκρανία. Οι εξελίξεις αυτές είναι εξαιρετικά ευνοϊκές για την Ρωσία στο μέτωπο της Ουκρανίας.

Συνοψίζοντας τα προηγούμενα, είναι εμφανές ότι η Μόσχα έχει την πρωτοβουλία να πιέσει μια κουρασμένη Δύση σε τρία κρίσιμα γεωγραφικά σημεία, την Ουκρανία, την Γάζα και το Κόσσοβο, από τα οποία επηρεάζονται άμεσα οι ισορροπίες στην Α. Ευρώπη και την Μ. Ανατολή. Αν και οι πόροι της Ρωσίας δεν της επιτρέπουν την άμεση υποστήριξη των σημείων αυτών, θα μπορούσαν να υπάρξουν και επιχειρησιακές αντιπαραθέσεις μέσω ¨αντιπροσώπων¨ - φίλιων εθνικών ομάδων – τους οποίους η Μόσχα θα ενίσχυε οικονομικά, εξοπλιστικά και πολιτικά στα διεθνή φόρα.

Η κρίση στο Κόσσοβο σοβεί και δεν έχει ακόμη εκραγεί, ίσως λόγω της εκεί παρουσίας της Νατοϊκής ειρηνευτικής δύναμης και της μνήμης των Δυτικών παρεμβάσεων 1999-2000. Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο ακραία εθνικιστικά στοιχεία να αυτενεργήσουν και να φέρουν το χάος.              

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής