Του Μανόλη Καψή

Την τελευταία φορά που είχα την τύχη να βρεθώ στην Κωνσταντινούπολη, ζήτησα από τον οδηγό ταξί να με πάει για μεσημεριανό σε γνωστό ξενοδοχείο πολυτελείας, που έχει υπέροχη θέα στον Βόσπορο. "Κάνει ανακαίνιση" μου απάντησε. "Φτιάχνουν νέες πισίνες" μου εξήγησε. "Διαφορετικές για άνδρες και διαφορετικές για γυναίκες. Για τους τουρίστες από τον Κόλπο που κατακλύζουν την Πόλη", πρόσθεσε με μια ελαφρά ειρωνεία…

Ίσως αυτό δεν μας ξενίζει για την Τουρκία του Ερντογάν, αλλά θυμήθηκα την ιστορία, όταν προ καιρού διάβασα ότι ανάλογο αίτημα- διαφορετικές πισίνες για αγόρια και κορίτσια δηλαδή- διατυπώνουν μουσουλμάνοι γονείς και για τα σχολεία της Γαλλίας. Ενώ ζητούν να επιτραπεί στις μαθήτριες να φορούν στις τάξεις την παραδοσιακή "αμπάγια" (το μακρύ φόρεμα που κρύβει εντελώς το σώμα), σε αντίθεση με τον κανόνα της κοσμικής εκπαίδευσης (laicite) που ισχύει στα γαλλικά σχολεία από την εποχή του Jules Ferry. Μήπως κάτι πάει τελείως λάθος;

Πρόσφατα η Αννα Διαμαντοπούλου διατύπωσε την ευχή "να μην γίνει η Ευρώπη (δια της βίας) σκουρόχρωμη" και άκουσε τα εξ αμάξης (επιεικώς), από διαφόρους αλληλέγγυους, που θεώρησαν ότι η δήλωση της πρώην επιτρόπου, δείχνει την κατρακύλα προς την ακροδεξιά των "ακροκεντρώων". Μικρή σημασία έχει το ότι δεν διάβασαν ή δεν άκουσαν το "δια της βίας", μεγαλύτερη σημασία έχει το ότι δεν είναι σε θέση να διακρίνουν το πρόβλημα.

Γιατί το πρόβλημα που έθεσε ίσως με λίγο brutal τρόπο η κ. Διαμαντοπούλου, είναι όχι μόνο το πόσους μετανάστες χωράει ακόμα η Ευρώπη, αλλά και αν οι μετανάστες που είναι ήδη εδώ ή θα έρθουν με τα επόμενα κύματα, μπορούν να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες. Είναι το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Ενίοτε μετρώντας και νεκρούς από οπαδούς της τζιχάντ.

Το είχε πει μερικές εβδομάδες νωρίτερα με άλλο τρόπο και ο Χένρι Κίσινγκερ, σχολιάζοντας τους πανηγυρισμούς των Αράβων μεταναστών στις πόλεις της δυτικής Ευρώπης, για τις σφαγές και τις φρικαλεότητες της Χαμάς.

"Ήταν μεγάλο λάθος να μπουν στη χώρα τόσοι πολλοί άνθρωποι με εντελώς διαφορετικό πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο, διότι έτσι δημιουργούνται ομάδες (διαφορετικών) συμφερόντων", είπε στη Welt.

Όσοι σχολιάζουν την παρουσία εκατομμυρίων μεταναστών από τη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή στη δυτική Ευρώπη- στην ανατολική, αυταρχικοί ηγέτες φρόντισαν να κλείσουν τα σύνορά τους στα μεταναστευτικά κύματα- αναδεικνύουν την άνοδο της ακροδεξιάς και των φασιστικών- αντιμεταναστευτικών κομμάτων. Που υπονομεύουν τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και της δημοκρατίας. Όμως αυτό είναι το σύμπτωμα της κρίσης. Η ουσία του προβλήματος είναι η πολιτισμική και ταυτοτική ανασφάλεια των γηγενών, που νιώθουν ξένοι στον τόπο τους (και στρέφονται στην ακροδεξιά). Και μπορεί η αλληλέγγυα αριστερά να τους χαρακτηρίζει συλλήβδην ρατσιστές- όπως και την Άννα Διαμαντοπούλου- αλλά απλά δεν βλέπει το πρόβλημα. Το κρύβει κάτω από τα συνθήματα.

Αυτό που στη Γαλλία ονομάζουν seuil de tolerance, το "κατώφλι της ανοχής" στον αριθμό των ξένων που αντέχει να υποδεχθεί μια κοινωνία, έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Και αυτό αναζητεί μια λύση, όχι συνθήματα.

Γιατί εκτός από την ανασφάλεια των γηγενών, υπάρχει και η ριζοσπαστικοποίηση των ξένων. Οι νέοι που έρχονται από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη, είναι παιδιά μιας διαφορετικής κουλτούρας από εκείνη που είχαν οι γονείς τους, που έφευγαν από την Τύνιδα ή το Αλγέρι για το Παρίσι, για να εργαστούν στα εργοστάσια. Μετανάστες δηλαδή που ήθελαν να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες και έστελναν τα παιδιά τους στο σχολείο, για να γίνουν όσο το δυνατόν πιο Γάλλοι γίνεται.

Είναι παιδιά μιας νέας "μουσουλμανικής ταυτότητας", που αναδύθηκε τη δεκαετία του 70, με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά και (κυρίως) με αντιδυτική κουλτούρα, που διαμορφώνουν την ταυτότητά τους σε αντιπαράθεση με τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Και συνεπώς αδυνατούν και δεν θέλουν να ενσωματωθούν. Επιλέγουν να έρθουν στη Δύση από ανάγκη, όχι από αγάπη ή επιλογή.

Το πρόβλημα προφανώς είναι σύνθετο και γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο από το γεγονός ότι η δημογραφία δεν είναι με το μέρος μας. Η εποχή που η Αυστραλία ζητούσε μετανάστες λευκούς και χριστιανούς- έστω Ορθόδοξους- αλλά επ΄ουδενί Ασιάτες ή μαύρους, ώστε να μην αλλοιωθεί η πολιτισμική ταυτότητα των Βρετανών που ζούσαν απλώς σε άλλη ήπειρο (έτσι έβλεπαν τότε τον εαυτό τους), έχει παρέλθει. Ούτε είναι απλά τα ηθικά διλλήματα της Ευρώπης, απέναντι σε ανθρώπους που εγκαταλείπουν μαζικά τις εστίες τους λόγω των πολέμων ή της κλιματικής κρίσης.

Αλλά σίγουρα δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια στο πρόβλημα.