Κίνα και Ρωσία υπαγορεύουν νέες ισορροπίες στη Μ. Ανατολή

Του Νικήτα Σίμου

Σημαντικά γεγονότα, δημιουργούν νέα δυναμική και αμφισβητούν τον ρόλο των ΗΠΑ ως κύριου διαμεσολαβητή στη Μ. Ανατολή. Η Κίνα επιδιώκει μια ισορροπημένη σχέση μεταξύ Σ. Αραβίας και Ιράν, η οποία να της εξασφαλίζει απρόσκοπτη προμήθεια υδρογονανθράκων και επιρροή. Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Ριάντ και Τεχεράνης ανακοινώθηκε, σημειολογικά, στο Πεκίνο. Παράλληλα, ο Σύριος ηγέτης Άσσαντ σε επίσκεψη του στη Μόσχα, καλωσόρισε τις ρωσικές προτάσεις για νέες βάσεις, προτείνοντας διαρκή ρωσική στρατιωτική παρουσία στο έδαφός της Συρίας, ενώ κοινές ναυτικές ασκήσεις μεταξύ Κίνας, Ρωσίας και Ιράν διεξήχθησαν στον κόλπο του Ομάν.

Στρατηγική σχέση Κίνας και Σ. Αραβίας

Η Σ. Αραβία και το Ιράν ανάγγειλαν, κατά την πρόσφατη επίσκεψη των υπουργών τους των εξωτερικών στο Πεκίνο, τη συμφωνία τους για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δυο χωρών. Είχε προηγηθεί τον Φεβρουάριο η επίσκεψη του Ιρανού προέδρου Ραϊσί στην κινεζική πρωτεύουσα.

Αν και η Κίνα υποστήριζε ότι δεν είχε επιδιώξεις πολιτικής επιρροής στη Μ. Ανατολή, το αντίθετο έδειξε η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου στη Σ. Αραβία τον περασμένο Δεκέμβριο. Με στόχο την εμβάθυνση των στρατηγικών σχέσεων της Κίνας με το Βασίλειο, επιβεβαιώθηκε η συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών στη διεθνή αγορά των υδρογονανθράκων αλλά και γενικότερα, σε μια εποχή που οι σχέσεις Ριάντ και Ουάσινγκτον φαίνονται να αποδυναμώνονται. Ενδεικτικό της ευρείας οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Κίνας και Σ. Αραβίας είναι ότι το διμερές εμπόριο μεταξύ των δυο χωρών έφθασε τα $87,3 δισ., το 2021.

Κατά την επίσκεψη αυτή επιβεβαιώθηκε η πρόθεση της Κίνας και της Σ. Αραβίας να συνεργασθούν για να διασφαλίσουν τον ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ώστε να αμβλυνθούν οι δυτικές κυρώσεις προς τη χώρα αυτή και να βελτιωθούν οι σχέσεις της με τη διεθνή κοινότητα. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας υδρογονανθράκων στον κόσμο, με 40% των αναγκών της σε πετρέλαιο να καλύπτονται με εισαγωγές από τη Σ. Αραβία και το Ιράν, έχει κάθε λόγο η σχέση των χωρών αυτών να είναι ομαλή, ώστε η ροή των εισαγωγών της από τον Κόλπο να είναι όσο το δυνατόν απρόσκοπτη. Όμοια και το Βασίλειο επιθυμεί βελτίωση των σχέσεων του με την Τεχεράνη, ώστε να μειωθεί η ένταση με τους ανατρεπτικούς Χούθι της Υεμένης, τους οποίους το Ιράν φέρεται να ενισχύει.

Κατά την επίσκεψη του ο πρόεδρος Σι, προβάλλοντας τον διεθνή ρόλο της χώρας του και των φιλοδοξιών της, πρότεινε στους ηγέτες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, τη χρήση του κινεζικού γουάν για τις πληρωμές των εξαγωγών των υδρογονανθράκων τους προς την Κίνα. Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε θα αποδυνάμωνε τη θέση του δολαρίου δραματικά στο διεθνές εμπόριο, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν για τις ΗΠΑ. Μπορούμε να θυμηθούμε ότι η Σ. Αραβία αρνήθηκε στον Αμερικανό πρόεδρο αύξηση της παραγωγής της πετρελαίου, ώστε να μειωθούν οι τιμές στα αμερικανικά πρατήρια, ενώ απεναντίας μείωσε την παραγωγή της κατά 2 εκατομμύρια βαρέλια τον Οκτώβριο 2022, γεγονός το οποίο ερμηνεύτηκε πολύ αρνητικά από τη διοίκηση Μπάϊντεν, ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ. Ακόμη, το Βασίλειο έχει απορρίψει τις πιέσεις των ΗΠΑ να διακόψει τις σχέσεις του με τη Ρωσία, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, και να περιορίσει τις σχέσεις του με την Κίνα. Κατά τον υπουργό εξωτερικών του Βασιλείου, το Ριάντ δεν πιστεύει στην πόλωση και δεν επιλέγει μεταξύ πλευρών, ενώ είναι εμφανής η πρόθεση του πρίγκηπα Σαλμάν να προσδώσει διεθνή ρόλο στη χώρα του.  

Ενίσχυση της ρωσικής παρουσίας στη Συρία

Κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Πούτιν, την περασμένη εβδομάδα, ο Σύρος πρόεδρος είπε ότι θα καλωσόριζε ρωσικές προτάσεις για δημιουργία νέων βάσεων στο συριακό έδαφος, προτείνοντας ότι η εκεί ρωσική παρουσία θα μπορούσε να είναι διαρκής. Η Ρωσία ελέγχει τη ναυτική βάση στην Ταρτούς, τη μόνη την οποία διατηρεί στη Μεσόγειο από την εποχή της ΕΕΣΔ, και την αεροπορική βάση Hmeimim, από την οποία εξαπολύει επιθέσεις κατά των αντικαθεστωτικών δυνάμεων. Ο Σύρος πρόεδρος δήλωσε επίσης ότι υποστηρίζει τη Ρωσία στον πόλεμο της Ουκρανίας και αναγνωρίζει ως ρωσικά τα εδάφη τα οποία η Μόσχα απαιτεί. Είναι σημαντική επίσης η δήλωση του Άσσαντ, σε συνέντευξή του η οποία οργανώθηκε από την φίλο-ιρανική Χεζμπολλάχ, ότι δεν θα συναντούσε τον Ερντογάν, μέχρις ότου η Τουρκία αποσυρθεί από συριακά εδάφη τα οποία κατέχει παράνομα. Ακόμη, κατά δήλωση του Σύρου προέδρου αναμένεται σύντομα συμφωνία οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Συρίας.

Αναμφισβήτητα, πρόκειται για έναν επιτυχή ελιγμό, με τον οποίο η Μόσχα επιβεβαιώνει τον ρόλο της στην Α. Μεσόγειο, ενώ η ιρανική επιρροή στη Συρία, τον Λίβανο και ευρύτερα στο Ιράκ παραμένει αδιατάρακτη.  

Ακόμη δεν είναι τυχαίο ότι, μετά τις κινεζικές και ρωσικές πρωτοβουλίες στην περιοχή, διεξάχθηκε (15-19/3) κοινή άσκηση μεταξύ ναυτικών μονάδων Κίνας, Ρωσίας και Ιράν στον κόλπο του Ομάν, όπως ανακοίνωσε το κινεζικό υπουργείο άμυνας.

Περιπλοκή για το Ισραήλ

Μια ισχυρή παρενέργεια αυτής της κινεζικής πρωτοβουλίας ήταν η απονεύρωση των ενεργειών του Ισραήλ να οικοδομήσει σχέση εμπιστοσύνης με το Ριάντ, όπως επιτεύχθηκε με άλλες αραβικές χώρες, στο πνεύμα των Συμφωνιών τού Αβραάμ. Η προσέγγιση Ιράν και Σ. Αραβίας περιπλέκει τα σχέδια του Ισραήλ, ίσως χωρίς να μεταβάλει ουσιαστικά την πρόθεση του Τελ-Αβίβ για ανάληψη στρατιωτικών ενεργειών κατά της Τεχεράνης, υπό τον φόβο ολοκλήρωσης του ιρανικού στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος. Δεν θα αποκλειόταν όμως και μια εξομάλυνση των σχέσεων Τελ- Αβίβ και Ριάντ, αν και προς το παρόν η ένταση στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Σαουδαράβων, η πολιτική κρίση στο Ισραήλ και το Παλαιστινιακό θέμα, όπως και η σφοδρή πολεμική του Τελ-Αβίβ κατά της Τεχεράνης, δεν θα επηρέαζαν θετικά μια τέτοια πρωτοβουλία. Επιπλέον το Ισραήλ απομονώνεται σημαντικά, παραμένοντας εστιασμένο στη στρατιωτική αντιμετώπιση του Ιράν, ενώ η συμφωνία Ριάντ και Τεχεράνης υπό την αιγίδα της Κίνας στοχεύει στην ειρηνική διευθέτηση των διαφορών στην περιοχή. Είναι ενδεχόμενο κάτω από το φως των εξελίξεων το Ισραήλ να θελήσει να προσεγγίσει περισσότερο την Τουρκία, η οποία σύμφωνα με τα παραπάνω – ευθυγράμμιση Ρωσίας, Συρίας, Ιράν - απομονώνεται και αυτή, και ελίσσεται προσεγγίζοντας τους φυσικούς Δυτικούς συμμάχους της, όχι μόνο λόγω των προσεχών εκλογών.

Ο κύριος παράγοντας ο οποίος επηρεάζει τη γεωπολιτική στη Μ. Ανατολή, είναι η διάχυτη εντύπωση ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να έχει επιβεβαιωθεί. Η Κίνα πάντως, διευκολύνοντας τη συμφωνία Σ. Αραβίας και Ιράν έκανε ένα σημαντικό βήμα προς τον ρόλο του διαμεσολαβητή στην περιοχή, ρόλο τον οποίο κυριαρχικά κατείχαν οι ΗΠΑ. Παράλληλα πρόβαλε την ηγετική εικόνα της ως ενός παγκόσμιου παίκτη, ο οποίος ενδιαφέρεται για την ειρήνη και την οικονομική πρόοδο.                                        

Οι εξελίξεις αυτές ενισχύουν τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας και τον σταθεροποιητικό ρόλο της στην περιοχή, γεγονός το οποίο αναγνωρίζεται από τη Δυτική Συμμαχία και την ΕΕ και ενισχύεται από τις πολύ καλές σχέσεις της Αθήνας με τη Σ. Αραβία, την Κίνα και τις χώρες της Α. Μεσογείου. Ελπίζουμε, να καταδειχτεί και η εσωτερική πολιτική σταθερότητα της χώρας, με την υπέρβαση των όποιων δυσκολιών θα μπορούσαν να εμφανισθούν κατά την προεκλογική περίοδο.  

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής