Του Κώστα Δημητριάδη
Αν ρωτήσουμε, σήμερα,100 αναγνώστες του Capital.gr τι τους έρχεται στο μυαλό όταν ακούν τη λέξη ‘κέλυφος’, είμαι σίγουρος ότι θα πάρουμε απαντήσεις όπως όστρακα, κοχύλια, αυγά, ξηροί καρποί και άλλα τέτοια συναφή.
Αν ρωτήσουμε την πιο πάνω ερώτηση το 2024, κατά την περίοδο που πρέπει να κατατεθούν οι φορολογικές δηλώσεις εταιρειών που πιθανόν να διατηρούν σε αλλοδαπή χώρα, είμαι σίγουρος ότι οι απαντήσεις θα αλλάξουν άρδην. Οι ερωτηθέντες θα μιλάνε για τις ερωτήσεις που είχαν οι φορολογικές δηλώσεις των εταιρειών για να εξεταστεί κατά πόσο αυτές εμπίπτουν στον ορισμό "εταιρεία κέλυφος". Όσοι δε εμπίπτουν στον ορισμό θα ξεχάσουν για πάντα τα αυγά και τα κοχύλια σαν ανάμνηση της λέξης "κέλυφος" γιατί μόλις θα αντιληφθούν ότι πιθανόν να χάσει η εταιρεία τους την ικανότητα να εφαρμόζει συμφωνίες εξάλειψης διπλής φορολογίας εισοδήματος.
Ας σταματήσουμε να μιλάμε με γλώσσα τηλεπαιχνιδιού και να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, χρησιμοποιώντας σωστούς οικονομικούς όρους όπως αρμόζουν σε μια οικονομική εφημερίδα.
Τον Δεκέμβριο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε να συζητά το προσχέδιο μιας καινούριας Οδηγίας για τη θέσπιση κανόνων για την κατάχρηση εικονικών οντοτήτων για φορολογικούς σκοπούς. Μετά από ένα γεμάτο χρόνο συζητήσεων και ζυμώσεων, στις 17 Ιανουαρίου 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε τη γνωμοδότησή των Ευρωβουλευτών σχετικά με το προσχέδιο της Οδηγίας. Αυτό δεν είναι το τελικό κείμενο αλλά η διαδικασία είναι προχωρημένη και, λογικά, σύντομα θα έχουμε την ψήφιση του τελικού κειμένου και την εφαρμογή της Οδηγίας σε όλα τα Κράτη Μέλη.
Σκοπός της καινούριας Οδηγίας είναι να καθορίσει "δείκτες ελάχιστης υπόστασης" για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και κανόνες σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση αυτών που δεν πληρούν τους δείκτες. Πρακτικά ομιλούντες, η καινούρια Οδηγία δημιουργήθηκε για να δώσει τα εργαλεία στα Κράτη Μέλη να διακρίνουν τις επιχειρήσεις οι οποίες ασκούν φαινομενικά διασυνοριακές δραστηριότητες που είναι γεωγραφικά κινητές και οι οποίες είναι εν δυνάμει εταιρείες κέλυφος.
Η καινούρια οδηγία αφορά όλες τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη που ενέχουν κίνδυνο να διαπιστωθεί ότι στερούνται ελάχιστης υπόστασης και χρησιμοποιούνται με κύριο σκοπό την αποκόμιση φορολογικού πλεονεκτήματος.
Η οδηγία καθορίζει τα πιο κάτω κριτήρια για να προσδιορήσει τις επιχειρήσεις που πρέπει να περάσουν από την καινούρια διαδικασία για να εξακριβωθεί η πραγματική τους υπόσταση στο Κράτος Μέλος που εδρεύουν:
1. Επιχειρήσεις που έχουν σημαντικές παθητικές εισοδηματικές ροές (πχ. εισόδημα από μερίσματα, τόκους, ακίνητα, κ.α.).
2. Επιχειρήσεις που ασκούν διασυνοριακές δραστηριότητες.
3. Επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν ίδιους πόρους ή δεν διαθέτουν επαρκείς ίδιους πόρους για την άσκηση βασικών δραστηριοτήτων διαχείρισης. Αυτές οι επιχειρήσεις τείνουν να προσλαμβάνουν τρίτους παρόχους υπηρεσιών διοίκησης, διαχείρισης, αλληλογραφίας και συμμόρφωσης προς τις κείμενες διατάξεις ή να συνάπτουν σχετικές συμφωνίες με συνδεδεμένες επιχειρήσεις για την παροχή των εν λόγω υπηρεσιών προκειμένου να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν νομική και φορολογική παρουσία.
Η Οδηγία καθορίζει τους πιο κάτω δείκτες για ελάχιστη υπόσταση για φορολογικούς σκοπούς:
1. Η επιχείρηση έχει στην κυριότητά της γραφείο στο Κράτος Μέλος, που είναι διαθέσιμο για την αποκλειστική χρήση της επιχείρησης ή το οποίο μοιράζεται με οντότητες του ίδιου ομίλου.
2. Η επιχείρηση διαθέτει τουλάχιστον έναν ενεργό τραπεζικό λογαριασμό ή λογαριασμό ηλεκτρονικού χρήματος στο όνομά της στην Ένωση, μέσω του οποίου λαμβάνεται το σχετικό εισόδημα.
3. Η άσκηση των δραστηριοτήτων που παράγουν σχετικό εισόδημα για την επιχείρηση να διεκπεραιώνεται από:
a. ένα ή περισσότερα διοικητικά στελέχη της επιχείρησης που έχουν τη φορολογική τους κατοικία στο Κράτος Μέλος της επιχείρησης και έχουν την εξουσιοδότηση να λαμβάνουν αποφάσεις, ή
b. υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης που στην πλειονότητα τους έχουν τη συνήθη διαμονή στο Κράτος Μέλος της επιχείρησης.
Οι προβλεπόμενοι κανόνες βασίζονται στην αυτοαξιολόγηση των επιχειρήσεων μέσω των φορολογικών τους δηλώσεων, όσον αφορά το αν πληρούν ή όχι τα κριτήρια ελάχιστης υπόστασης.
Οι φορολογικές δηλώσεις θα ενδυναμωθούν για να συμπεριλαμβάνουν ερωτήσεις που θα καθορίσουν τους δείκτες ελάχιστης υπόστασης. Οι εταιρείες που δεν εξαιρούνται θα πρέπει να τις απαντήσουν δεόντως και να προσκομίσουν τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία.
Οι πιο κάτω εταιρείες εξαιρούνται από την καινούρια Οδηγία:
- Εισηγμένες εταιρείες.
- Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις όπως τράπεζες, επενδυτικές εταιρείες, διαχειριστές επενδυτικών ταμείων, επενδυτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, κ.ά.
- Επιχειρήσεις που ασκούν ως κύρια δραστηριότητα την κατοχή μετοχών σε λειτουργικές επιχειρήσεις στο ίδιο Κράτος Μέλος, ενώ οι πραγματικοί δικαιούχοι τους έχουν επίσης τη φορολογική κατοικία τους στο ίδιο Κράτος Μέλος.
- Επιχειρήσεις με δραστηριότητες συμμετοχών που έχουν τη φορολογική κατοικία τους στο ίδιο Κράτος Μέλος με τον μέτοχο ή τους μετόχους της επιχείρησης ή με την τελική μητρική οντότητα.
Με τα σημερινά δεδομένα, η καινούρια νομοθεσία θα εφαρμοστεί από την 1 Ιανουαρίου 2024. Πρέπει να αναφέρουμε ότι στις συνελεύσεις που έγιναν στην Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συζητήθηκε το ενδεχόμενο του να δοθεί παράταση της εφαρμογής για το 2025. Αναμένουμε μελλοντικές συζητήσεις και δημοσιεύσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για να δούμε αν τελικά δοθεί η παράταση.
Άσχετα με τη χρονιά εφαρμογής, το 2024 ή το 2025, ο καθορισμός των δεικτών ελάχιστης υπόστασης θα έχει αναδρομική ισχύ και θα βασίζεται στα προηγούμενα δύο φορολογικά έτη από την εφαρμογή της Οδηγίας. Αν υποθέσουμε ότι δε θα ψηφιστεί η παράταση, το κριτήριο υπόστασης θα στοιχειοθετήσει με δεδομένα από τα έτη 2022 και 2023.
Το οξύμωρο είναι ότι το 2022 ανήκει στο παρελθόν και το 2023 είναι το παρόν. Άρα το τρένο ξεκίνησε, διάνυσε ήδη αρκετή απόσταση και όσοι επηρεάζονται πρέπει να δράσουν άμεσα αν δεν θέλουν να βρεθούν προ εκπλήξεως.
Αναμένουμε ότι οι συνέπειες θα είναι πολύ σοβαρές για εταιρείες που κατηγοριοποιούνται ως κέλυφος, οι οποίες θα έχουν να αντιμετωπίσουν φορολογικά ρίσκα και πιθανόν να έχουν δυσκολία διατήρησης τραπεζικών λογαριασμών. Επίσης, η κατηγοριοποίηση της κάθε εταιρείας (σε κέλυφος ή όχι) θα είναι διαθέσιμη σε όλα τα Κράτη Μέλη, τα οποία ενδέχεται να ενδιαφέρονται για αυτές, μέσω κεντρικού ευρετηρίου.
Οι εταιρείες κέλυφος δε θα μπορούν να αποκτήσουν πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας για χρήση εκτός της δικαιοδοσίας του εν λόγω Κράτους Μέλους. Χωρίς το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας οι εταιρείες δε θα μπορούν να εφαρμόσουν συμφωνίες εξάλειψης διπλής φορολογίας εισοδήματος. Με αυτό τον τρόπο, θα γίνουν ευάλωτες ως προς άλλες φορολογικές αρχές που ίσως διεκδικήσουν την πληρωμή φορολογίας εισοδήματος.
Το Κράτος Μέλος του μετόχου ή των μετόχων της επιχείρησης θα μπορεί να φορολογεί το εισόδημα ή/και τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης σύμφωνα με το εθνικό του δίκαιο, σαν να είχε περιέλθει απευθείας στον μέτοχο ή στους μετόχους της επιχείρησης.
Στις 7 Φεβρουαρίου 2023 διοργανώνεται σεμινάριο στη Νομική Βιβλιοθήκη με αποκλειστικό θέμα την επερχόμενη νομοθεσία. Για να το παρακολουθήσετε, δηλώστε συμμετοχή εδώ.
* Κώστας Δημητριάδης, Αναλογιστής της Αγγλίας, Διευθύνων Σύμβουλος της Citius Trust Limited
