Του Μανόλη Καψή

Η συνήθης ερμηνεία για το κρεσέντο τουρκικών προκλήσεων και απειλών τις τελευταίες εβδομάδες, είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος "θύμωσε” με το ταξίδι του Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ. Είναι μια λογική εξήγηση, την οποία προωθεί μάλιστα η κυβέρνηση για να δείξει πόσο σπουδαίο και επιτυχημένο ήταν το ταξίδι του Ελληνα πρωθυπουργού στην Ουάσινγκτον. Αλλά νομίζω δεν αρκεί. Η άλλη ερμηνεία που δίνουν ορισμένοι, είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος πιέζεται στο εσωτερικό του και εν όψει εκλογών παίζει το χαρτί της έντασης. Αλλωστε όλοι γνωρίζουμε ότι δεν μπορεί να χάσει τις εκλογές, χωρίς να κινδυνεύει να χάσει και το κεφάλι του. Και αυτή είναι λογική εξήγηση- ακόμα και αν οι αναλύσεις υποτιμούν το γεγονός ότι σε όλες τις δημοσκοπήσεις το κόμμα του Ερντογάν έρχεται πρώτο και με διαφορά από τους κεμαλιστές, αλλά και πάλι δεν αρκεί.

Τι επιδιώκει ο Ερντογάν; Να κάνουμε πίσω και να αποσύρουμε τις δυνάμεις μας από τα νησιά; Δεν είναι τόσο αφελής. Να τρομοκρατήσει την Αθήνα με ένα θερμό επεισόδιο και να την σύρει σε διάλογο εφ΄όλης της ύλης, όπως είναι η κλασική ερμηνεία; Ξέρει ότι δεν θα συμβεί. Μήπως είναι προσωπικό το θέμα; Ακόμα και αυτή η ερμηνεία δόθηκε. Οτι ο Τούρκος πρόεδρος ζηλεύει λέει τον Μητσοτάκη και "πολύ θα ήθελε να έχει έναν γιο σαν κι αυτόν” (βλ. Νίκη Τζαβέλα). Δεν εμπιστεύομαι την ψυχανάλυση εξ αποστάσεως και δεν έχω γνώμη, αλλά δεν μου φαίνεται πειστικό.

Τι επιδιώκει ο Ερντογάν και ποντάρει στην ένταση; Εχω την εντύπωση, χωρίς να υποτιμώ ούτε την εσωτερική διάσταση ,ούτε τις φαντασιώσεις μεγαλείου του Τούρκου προέδρου και τον "μεγαλοΐδεατισμό” της τουρκικής ελίτ, ούτε ακόμα και αυτές τις φοβικές αντιδράσεις των Τούρκων αξιωματούχων περί περικύκλωσης της χώρας από ξένες δυνάμεις (βλ. τις διαμαρτυρίες για τις βάσεις), ούτε ακόμα και τον αντιδυτικισμό που υποβόσκει σε πολλές αντιδράσεις, ότι άλλος είναι ο στόχος και άλλος ο αποδέκτης του μηνύματος. Δυσκολεύομαι επίσης να φανταστώ ότι ο Ταγίπ Ερντογάν καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι σε εξέλιξη και το μέτωπο της Δύσης ανασυγκροτείται απέναντι στις αναθεωρητικές δυνάμεις, ότι θα δοκιμάσει μια πολεμική περιπέτεια στο Αιγαίο.

Ποιο είναι το μήνυμα του Ερντογάν και ποιος ο αποδέκτης; Εχω την εντύπωση ότι όλα γίνονται για να τα "ακούσει” ο Μπάιντεν και η αμερικανική πλευρά. Για να γίνει απολύτως κατανοητό και πιεστικό στην αμερικανική διοίκηση, το μέγεθος της δυσφορίας της Αγκυρας. Κυρίως όσον αφορά τα εξοπλιστικά αλλά και τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα στη Συρία. Και αυτή η απειλή του βέτο στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, υπό αυτό το πρίσμα πρέπει προφανώς να ερμηνευτεί.

Η Τουρκία έπαιξε τα τελευταία χρόνια το χαρτί του "δύστροπου εταίρου” και μάλλον δεν κέρδισε όσα προσδοκούσε. Βρίσκεται σε απομόνωση και παίζει και τα ρέστα.

Η απόκτηση των S400 από τη Μόσχα, μπορεί να παρουσιάστηκε στο εσωτερικό της χώρας σαν απόδειξη της αυτονόμησης της Τουρκίας από τις μεγάλες δυνάμεις και της δυνατότητας να ασκεί τη δική της, ανεξάρτητη πολιτική, αλλά το τίμημα ήταν βαρύ. Η συμμαχία με τη Ρωσία του Πούτιν, μπορεί να της επιτρέπει ελευθερία κινήσεων στα σύνορα με τη Συρία και στην αντιπαράθεσή της με τους Κούρδους, αλλά η αποπομπή της γειτονικής χώρας από το πρόγραμμα των αεροσκαφών νέας γενιάς F35, ήταν ένα μεγάλο χαστούκι. Η πιθανή συμπερίληψη της Ελλάδας στη λίστα με τους αγοραστές του νέου αεροσκάφους ήταν το δεύτερο.

Η Τουρκία προσπαθεί τώρα να αποκτήσει τουλάχιστον νέα F16 και να αναβαθμίσει τα όσα ήδη διαθέτει. Ακόμα και αυτό παρουσιάζει δυσκολίες, ενώ η Ελλάδα έχει ήδη αποκτήσει τα Rafale. Και ακολουθούν και οι φρεγάτες Belh@rra. Στο μεταξύ ο Ερντογάν επιδιώκει εις μάτην μια συνάντηση με τον Μπάιντεν, ενώ οι κινήσεις της στη Συρία προκαλούν την αντίδραση των ΗΠΑ. Και έρχεται και σκληρό "μπρα ντε φερ” στη σύνοδο του ΝΑΤΟ για τη διεύρυνση. Και αν στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε ορισμένους κύκλους του Στέητ Ντηπάρτμεντ και του Υπουργείου Αμυνας, υπάρχουν φίλοι και υποστηρικτές της Τουρκίας που αγωνιούν να μην χαθεί για το δυτικό μπλόκ, στη σύνοδο των Ευρωπαίων συμμάχων των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, θα βρει ελάχιστους οπαδούς.

Η Τουρκία δηλαδή, δείχνει να παζαρεύει μια νέα σχέση με την Αμερική και πιέζει μέσω της Ελλάδας και της έντασης στο Αιγαίο. Σαν να λέει, "δείτε τι μπορεί να συμβεί”. "Δείτε τι μπορώ να κάνω”. Αλλωστε υπάρχει μια λεπτομέρεια στην εξέλιξη της έντασης που ζούμε στα ελληνοτουρκικά τις τελευταίες εβδομάδες, που υποστηρίζει αυτή την ερμηνεία.

Η νέα φάση της έντασης και των προκλήσεων, δεν ξεκίνησε μετά το ταξίδι Μητσοτάκη, όπως θέλουν οι κυβερνητικές πηγές. Ξεκίνησε στις 29 Απριλίου, ακριβώς πριν από το ταξίδι Μητσοτάκη.

Οταν τουρκικά μαχητικά προχωρούν σε ένα μπαράζ υπερπτήσεων πάνω από τα ελληνικά νησιά και το ΓΕΕΘΑ ανακοινώνει την ακύρωση της πρόσκλησης της γειτονικής χώρας στην άσκηση του ΝΑΤΟ Tiger Meet. Θα ακολουθήσουν δηλώσεις από τους Τούρκους που ανακοινώνουν ότι αποσύρονται αυτοβούλως από την άσκηση.

Μια τουρκική υπόμνηση, καθώς ο Ελληνας πρωθυπουργός ετοιμάζεται να γίνει δεκτός από τον Τζό Μπάιντεν.