Όταν οι Φινλανδοί οδηγούσαν Μόσκοβιτς

Του Μανόλη Καψή

Ακούγεται πλέον ως κοινοτοπία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τον κόσμο. Η Ρωσία δεν είναι πλέον η παλαιά Σοβιετική Ένωση, που αναζητά τρόπο να ενταχθεί στο δυτικό οικονομικό σύστημα και σταδιακά έτσι να εκδημοκρατιστεί (όπως ίσως πίστευε η Μέρκελ), αλλά μια απειλή για την ειρήνη στην Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ δεν είναι ένα κατάλοιπο του Ψυχρού πολέμου που αναζητά ρόλο, αλλά η συμμαχία που θα προστατεύσει την Ευρώπη από τις επεκτατικές βλέψεις της Ρωσίας του Πούτιν.

Πουθενά αλλού αυτή η μεγάλη αλλαγή δεν φαίνεται πιο καθαρά, όπως στην περίπτωση της Φινλανδίας. Της χώρας που διαμόρφωσε την εξωτερική της πολιτική- όλα τα χρόνια μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο- με βασικό γνώμονα να διατηρήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τη Ρωσία. Και να καθησυχάσει τη Μόσχα για τον κίνδυνο, που είναι ο εφιάλτης της. Μια επίθεση μέσω της Φινλανδίας, εναντίον της 2ης σε μέγεθος πόλης της Ρωσίας, της Αγίας Πετρούπολης, που είναι σε απόσταση αναπνοής από τα σύνορα. Σήμερα η Φινλανδία καταθέτει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις της γειτονικής της χώρας. Ο κατευνασμός δεν αρκεί. Χρειάζεται την προστασία των ΗΠΑ.

Για να καταλάβουμε τι σήμαινε στο παρελθόν η "φινλανδοποίηση", η πολιτική κατευνασμού της Μόσχας που ακολουθούσε το Ελσίνκι, να δώσουμε μερικά παραδείγματα. Ήταν τέτοιος ο φόβος της Φινλανδίας να μην οργιστεί η Ρωσία, που έκρινε σκόπιμο μετά τον πόλεμο, να αρνηθεί τη βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ, παρόλο που την χρειαζόταν επειγόντως, ενώ αργότερα, παράλληλα με την ένταξη στην τότε ΕΟΚ, συνήψε συμφωνίες με τις κομμουνιστές χώρες και εγγυήθηκε προνομιακό καθεστώς σχέσεων με τη Σοβιετική Ένωση. Στα πλαίσια αυτής της συμφωνίας, η Φινλανδία ήταν αναγκασμένη να εισάγει κατώτερης ποιότητας σοβιετικά βιομηχανικά αγαθά, τα οποία θα μπορούσε να εισάγει φθηνότερα και με πολύ καλύτερη ποιότητα από τη Δύση. Στη δεκαετία του 50 πολλοί Φινλανδοί οδηγούσαν τα υπέροχα Μόσκοβιτς…

Όταν οι ευρωπαϊκές χώρες καταδίκασαν τις σοβιετικές επιθέσεις σε βάρος της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας ή αργότερα στο Αφγανιστάν, η Φινλανδία παρέμεινε σιωπηλή. Ένας φινλανδικός εκδοτικός οίκος, ακύρωσε τα σχέδιά του να δημοσιεύσει το "Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ" του Σολζενίτσιν, από φόβο μήπως προσβάλει τις σοβιετικές ευαισθησίες. Και όταν το 1971 μια φινλανδική εφημερίδα έγραψε (και σωστά), ότι η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε βιαίως τις χώρες της Βαλτικής το 1939, η κυβέρνηση ζήτησε από τον τύπο να δείξει αυτοσυγκράτηση και να λογοκρίνει τέτοιες αναφορές. Η Μόσχα είχε θυμώσει…

Επειδή μάλιστα οι Σοβιετικοί είχαν εμπιστοσύνη στους 2 πρώτους προέδρους της χώρας Πάασικιβι και Κεκόνεν, η Φινλανδία επέλεξε να μην αλλάξει τους προέδρους της- όπως γίνεται σε κανονικές δημοκρατίες- και να τους διατηρήσει στο αξίωμα επί συνολικά 30 χρόνια, για να καθησυχάσει τους Σοβιετικούς.

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Φινλανδία δεν εμπιστεύεται πλέον τη Ρωσία του Πούτιν. Και ζητά να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Η πολιτική της Φινλανδοποίησης, ήταν απόρροια της εμπειρίας της Φινλανδίας από τους πολέμους της με τη Ρωσία, ότι δηλαδή κανείς δεν θα σπεύσει να τους βοηθήσει. Είναι μόνοι τους. Τώρα ζητούν τη βοήθεια των ΗΠΑ, γιατί οι σχέσεις εμπιστοσύνης με τη Μόσχα δεν αρκούν. Κανείς δεν εμπιστεύεται τη Μόσχα. Αλλά και οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί της, είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν την Φινλανδία.

Τα πολύ ενδιαφέρον από τους πολέμους της Φινλανδίας με τη Ρωσία, είναι και οι καταπληκτικές ομοιότητες με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο πρώτος πόλεμος ξέσπασε το 1939, όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Φινλανδία. Ένας στρατός 500.000 ανθρώπων εισέβαλε σε μια χώρα που μπορούσε να παραθέσει μόλις 120.000 στρατιώτες, κινητοποιώντας το σύνολο του πληθυσμού. Παρ΄ όλα αυτά, η Φινλανδία άντεξε για πολλούς μήνες- όπως και η Ουκρανία- προς μεγάλη έκπληξη του κόσμου όλου, αλλά και του Στάλιν. Γιατί άντεξε; Για τους ίδιους λόγους που η Ρωσία έχει αποτύχει στην Ουκρανία και οι νίκες της είναι περιορισμένες στα Ανατολικά. Οι Φινλανδοί (όπως και οι Ουκρανοί) αγωνίζονταν για την πατρίδα τους και τις οικογένειές τους και ήταν έτοιμοι να θυσιαστούν γι΄ αυτές. Επίσης, ο φινλανδικός στρατός ήταν πολύ αποτελεσματικός, γιατί η ηγεσία του ενθάρρυνε τους στρατιώτες να παίρνουν πρωτοβουλίες, σε αντίθεση με τους Ρώσους που ακολουθούσαν τυφλά τις εντολές. (σ.σ. Έτσι εξηγείται η παρουσία στο μέτωπο της Ουκρανίας τόσων Ρώσων στρατηγών. Σε αντίθεση με τον πιο μοντέρνο στρατό της Ουκρανίας, που έχει υιοθετήσει δυτικές μεθόδους, ο ρωσικός παραμένει κολλημένος στις τακτικές και τις μεθόδους του Β Παγκοσμίου Πολέμου.)

Η σθεναρή αντίσταση των Φινλανδών εξηγεί γιατί η Σοβιετική Ενωση ακύρωσε τα σχέδιά της για κατάληψη όλης της Φινλανδίας- ακριβώς όπως εικάζουμε ότι συνέβη και με την Ουκρανία, αν ισχύει ότι ο Πούτιν προέβλεπε ότι θα φθάσει στο Κίεβο μέσα σε λίγες ημέρες- και τελικά η συνθηκολόγηση που συμφωνήθηκε το 1940, προέβλεπε την παράδοση στη Μόσχα μόνο μιας περιοχής στα σύνορα των δυο χωρών. (ΣΣ Ολος ο πληθυσμός της περιοχής έφυγε και κατέφυγε στην ελεύθερη Φινλανδία. Ήταν το 10% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.)

Ο δεύτερος πόλεμος ξέσπασε το 1941, μετά την επίθεση των Γερμανών κατά της Σοβιετικής Ένωσης, Η Φινλανδία βρίσκει την ευκαιρία και επιτίθεται στους σοβιετικούς και ανακαταλαμβάνει τα εδάφη που έχασε (Καρελία). Το μέτωπο θα παραμείνει παγωμένο, έως ότου οι Σοβιετικοί απωθήσουν τους Γερμανούς από τα εδάφη της Ρωσίας, και στρέψουν την προσοχή τους ξανά (το 1944) στην Φινλανδία. Αλλά και πάλι η αντίσταση είναι τόσο λυσσαλέα και οι απώλειες των Σοβιετικών τόσο μεγάλες, που αντί για κατάληψη της χώρας, η Μόσχα συναινεί σε έναν συμβιβασμό. Η Φινλανδία επιστρέφει στη Ρωσία την Καρελία που είχε ανακαταλάβει το 1941 και αποδέχεται και τους όρους που θέτει η Μόσχα, για αποζημιώσεις και δίκες σε βάρος των ηγετών της χώρας (που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς) και οργάνωσαν την αντίσταση στους Ρώσους.

Τι θα γίνει στην Ουκρανία είναι προς το παρών άγνωστο. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι οι απώλειες των Ρώσων είναι τόσο μεγάλες και η αντίσταση των Ουκρανών τόσο αποτελεσματική, που οδηγεί σε ανατροπή των σχεδίων του Πούτιν. Είναι πιθανός ένας συμβιβασμός; Μόνο αν οι Ουκρανοί αποδεχθούν τον ακρωτηριασμό της χώρας τους. Σήμερα δεν το συζητούν. Στη μακρά διάρκεια, ίσως είναι αναπόφευκτο…